“‘'Moslimintegratie' in Zuid-Afrika: een voedingsbodem voor jihadisme?’

De Zuid-Afrikaanse samenleving is divers, met verscheidene bevolkingsgroepen en religies die het land rijk is.

De regering onderneemt dan ook acties om iedere groep zijn plaats te geven in die samenleving. Ras en religie zijn bespreekbare thema’s en daardoor is iedere Afrikaner zich ook meer bewust geworden van zijn medemens.

In vergelijking met het zuidelijkst gelegen land van Afrika, waar men probeert zich open te stellen voor de verschillen om een ware samen-leving op te bouwen die de groepen verbindt, houdt België er grotendeels een houding op na die het label ‘onbekend is onbemind’ kan dragen.

Post-Apartheid en de ontwikkeling van een samen-leving

Na de afschaffing van Apartheid in 1994 werd er in Zuid-Afrika onder impuls van Nelson Mandela één van de meest open en vrije grondwetten opgesteld die de wereld tot op de dag van vandaag gezien heeft. Vrijheid van mening, seksualiteit en religie vormen de basis van het handvest, gepaard met een nultolerantie tegenover discriminatie of het beknotten van burgerrechten, zoals het recht op demonstratie, privacy of samenscholing.

Hoewel het land kampt met verschillende problemen -zowel humanitair, economisch als sociaal- is jihadisme, of moslimradicalisering er geen van. Hoe sterk de moslimgemeenschap deel uitmaakt van de Zuid-Afrikaanse samenleving wordt meteen duidelijk wanneer je om je heen kijkt in het dagdagelijkse leven van de Regenboognatie.

Zo vind je een Halal-label op zowat elk product in de supermarkt, geldt er geen hoofddoekverbod bij de openbare diensten en maken moskeeën deel uit van het gebruikelijke straatbeeld. Er bestaat geen wetgeving die de geloofsovertuiging in de weg staat, noch wordt er ook maar één vraag gesteld bij het uitoefenen van de dagelijkse gebeden of de sluiers van de vrouwen. In Zuid-Afrika is men eraan gewoon.

Masjid Boorhaanol Moskee, Bo-Kaap, Kaapstad

© Ward Peeters

Moslims in de middenklasse

Apartheid heeft hen immers geleerd wat de gevolgen kunnen zijn van mensen onder te verdelen in ras, geloof en taal.

Dat de moslimgemeenschap niet als een ‘probleemgroep’ worden bestempeld heeft deels te maken met hun visibiliteit in het land en met het feit dat de meeste van hen deel uitmaken van de gegoede middenklasse in Zuid-Afrika. In samenwerking met andere religieuze groepen, kerken en tempels, staan moskeeën in voor voedselbedelingen en het herverdelen van giften aan de armen in de samenleving.

Deze liefdadigheid is inherent aan elke moskee. In Zuid-Afrika worden deze liefdadigheidsacties echter mee gecoördineerd en ondersteund door de lokale overheden, wat de omvang en efficiëntie van de acties ten goede komt.

Door de aanwezigheid van enkele populaire moslims in het medialandschap lijkt het sociale stigma dat in België de kop nog wel eens durft op te steken volledig ondergraven. Wat sommige burgers en politieke partijen labelen als “zij moeten zich aanpassen aan ons”, wordt in Zuid-Afrika omgevormd tot “laten we ons aanpassen aan elkaar”. Apartheid heeft hen immers geleerd wat de gevolgen kunnen zijn van mensen onder te verdelen in ras, geloof en taal.

Eén van de meest prominente voorbeelden van het begrip tussen moslims en niet-moslims kunnen we terugvinden in de sportwereld. Hashim Amla, de kapitein van het nationale cricketteam, is praktiserend moslim en wordt door alle Zuid-Afrikaners op handen gedragen. De sponsor van het nationale team is een biermerk, en hoewel Amla er zelf nooit een probleem van heeft gemaakt, vind je geen logo van de sponsor op zijn tenue. Doodnormaal is dat, klinkt het in de Zuid-Afrikaanse huiskamers met een milde ophaal van de schouders.

Meteen volgt de vraag waarom ze hem, en alle andere moslims in het team, iets zouden laten dragen wat aanstootgevend voor hen zou kunnen zijn? Net of je een hindoe zou vragen reclame te maken voor biefstuk, of een jood voor varkenslapjes.

Boko Haram, IS en Al Shabaab naast de deur?

Hoewel het land streeft naar een open en vreedzame samenleving, zijn terreur en moslimextremisme een realiteit op het gehele Afrikaanse continent en in het Midden Oosten. IS (Irak en Syrië), Boko Haram (Nigeria) en Al Shabaab (Somalië) worden echter niet gezien als een directe dreiging voor Zuid-Afrika. Hoewel er berichten zijn verschenen over burgers die zouden vechten voor deze terreurorganisaties, is slechts één geval van een strijdende Zuid-Afrikaner bevestigd. Moslimextremisme is dan ook niet naast de deur voor het land.

Ideologisch voelen moslims zich vrij om hun geloof te praktiseren en ook geografisch ligt het land nog verder verwijderd van de drie terreurgroepen dan bijvoorbeeld België. Aanslagen en terreurdreiging worden door de bevolking daarom niet gezien als een gevaar dat om de hoek schuilt.

De stem van verdraagzaamheid spreekt luider dan die van de uitsluiting.

De samenleving en de politiek in Zuid-Afrika lijken niet vatbaar te zijn voor grootschalig jihadisme omdat de moslimgemeenschap zich grotendeels aanvaard voelt. Doordat de samenleving zich heeft opgebouwd uit dialoog en wederzijds begrip is het zelfs onjuist om te spreken over ‘aanvaarding’ van bepaalde groepen, laat staan over de nood aan een ‘integratiebeleid’.

Iedere groep maakt immers deel uit van de samenleving. En het is net die samenleving, die tot 1994 werd gedomineerd door een blanke minderheid, die geen onderscheid wil maken tussen ras of geloof.

Het creëren van een samen-leving is dus een proces dat van twee kanten moet komen, een proces dat begint met acceptatie en tolerantie. Die mentaliteit zorgt voor een open samenleving waarin iedereen een plaats kan vinden. Hoewel discriminatie en #dailyracism in elke vorm ook in Zuid-Afrika schering en inslag zijn, spreekt de stem van verdraagzaamheid hier luider dan die van de uitsluiting.

Het politiek bestel maakt er immers een speerpunt van dat het systeem van Apartheid nooit meer zijn intrede mag vinden in de Regenboognatie. Een streven dat langzaam maar zeker zijn vruchten afwerpt.