“‘Neem die Nobelprijs af van Aung San Suu Kyi’

In zijn Muqaddimah (1377) schreef de wetenschapper en historicus Ibn Khaldûn: ‘Weet dat de kunst van geschiedschrijving een waardevolle weg is, veel zijn diens voordelen en nobel zijn diens doelen. Het leert ons over vergane naties wat hun gewoonten betreft, voorbije profeten wat hun levensverhalen betreft en vergane koningen wat hun koninkrijken en beleid betreft, opdat zij die de leiding van het verleden zoeken in zowel aardse als religieuze zaken dat voordeel mogen genieten.’

Er is niets meer aan het verleden te veranderen. Dat wat voorbij is, gepasseerd is, vormt niets meer dan schimmen in de beleving van de huidige generaties. Voor de oppervlakkige geest lijkt geschiedenis niet verder te gaan dan wat inkt in een tekstboek of stoffige musea en ruïnes die herbergen wat ooit waardevol leek voor de mens. In werkelijkheid is het echter de ader van het menselijke bewustzijn, het bloed dat de mensheid nodig heeft om vooruit te geraken. Het zijn de lessen die we uit onze geschiedenis kunnen trekken die onsterfelijk zijn, die tussen ons leven en ons maken tot wie we zijn, tot wat we doen. Net zoals onze ervaringen ons bijsturen in toekomstige handelingen, zijn het de ervaringen van zij die voor ons leefden die ons gemeenschappelijk bewustzijn sturen.

Geschiedenis, zoals Ibn Khaldûn beschreef, is er om uit te leren. Indien men geen lessen herkent uit het verleden, verliest de geschiedenis haar nut.

Geschiedenis, zoals Ibn Khaldûn beschreef, is er om uit te leren. Indien men geen lessen herkent uit het verleden, verliest de geschiedenis haar nut. Vele misdaden zijn er gepleegd in de duizenden jaren dat de mens op deze aardbol rondloopt, steeds als een duistere echo van goede voornemens en beloften om dezelfde fouten in de toekomst te vermijden. “Nooit meer oorlog,” tot de volgende oorlogen begonnen. Het verleden is voorbij, de slachtoffers zijn gevallen. Waar kan de huidige mensheid zichzelf van beschuldigen, anders dan dat zij de fouten van hun voorouders in stand houden door ze steeds opnieuw te herhalen? Het is te laat om de klok terug te draaien, om te treuren over datgene dat geen van ons gevoeld heeft. Maar het is niet te laat om te leren uit onze geschiedenis, en die ervaringen aan te wenden om het heden te zuiveren van de giftige zaden waar toekomstige generaties op hun beurt om zullen treuren.

Hoe kan het dat de Rohingya in Myanmar een heuse genocide ondergaan op systematische en wijdverspreide schaal, en de internationale gemeenschap faalt op te treden?

Het verleden hebben we niet meer in de hand, het heden wel, en het is daarom tijd om in te grijpen. Heeft de internationale gemeenschap dan niets geleerd uit Srebrenica, uit de Endlösung of de Reconquista om te herkennen dat de systematische vervolgingen van etnische, religieuze of maatschappelijke minderheden enkel leiden tot een dieper lijden? Hoe kan het dat de Rohingya in Myanmar een heuse genocide ondergaan op systematische en wijdverspreide schaal, en de internationale gemeenschap faalt op te treden? Een uitspraak die wordt toegeschreven aan Albert Einstein stelt dat de definitie van krankzinnigheid het steeds opnieuw proberen is van dezelfde handeling waarbij een verschillende uitkomst verwacht wordt. Dat de wereld elke genocide probeert te negeren met de verwachting dat het zichzelf wel zal oplossen, is voor mij krankzinnig.

De Rohingya zijn een etnische minderheid van moslims die leven in het oosten van Myanmar. Decennialang worden ze vervolgd omwille van hun religie en hun status als staatloze inwoner op het grondgebied van Myanmar. Na de val van de militaire junta in 2011 en de transitie naar een democratische regering kwam hun lijden opnieuw op het voorplan in het nieuws. Het machtsvacuüm als gevolg van de regimewissel zorgde voor een zorgwekkende groei van ultranationalistische en radicaal-boeddhistische bewegingen.

Ashin Wirathu is de spirituele leider van de anti-moslimbeweging in Myanmar, en wat ooit begon als een marginale mengeling van radicaal nationalisme met een boeddhistische ideologie, groeide onder zijn leiding uit tot een wijde beweging verantwoordelijk voor geweldplegingen, lynchpartijen en brandstichting.

Bron: Vimeo​

Het Westen kreeg te maken met een kant van het boeddhisme waar het geen blijf mee wist. Het vreedzame en spirituele beeld van de oosterse religie veranderde in een extremistische haatbeweging in de schaduw van Ashin Wirathu. Zijn gezicht prijkte op de cover van TIME-magazine, onder het opschrift: “Het gezicht van de boeddhistische terreur.” De man is de spirituele leider van de anti-moslimbeweging in Myanmar, en wat ooit begon als een marginale mengeling van radicaal nationalisme met een boeddhistische ideologie, groeide onder zijn leiding uit tot een wijde beweging verantwoordelijk voor geweldplegingen, lynchpartijen en brandstichting.

De scherpe lezingen van Ashin Wirathu en zijn openlijke oproepen om de Rohingya te verjagen leidden tot slachtingen en brandstichting

Hij verklaarde in 2013 dat ‘je vol aardigheid en liefde kan zitten, maar je niet kan slapen naast een dolle hond’, verwijzend naar de Rohingya moslims. Zijn scherpe lezingen en openlijke oproepen om de Rohingya te verjagen leidden tot slachtingen en brandstichting in overwegende moslimwijken en binnen Rakhine, het oostelijke gebied van Myanmar waar de Rohingya leven.

In 2012 bevestigde Human Rights Watch dat lokale Myanmarezen onder leiding van boeddhistische monniken op grote schaal moorden en misdaden begingen tegen de Rohingya met behulp van nationale veiligheidstroepen. Ze veroordeelden de systematische en wijdverspreide gewelddaden met klem als misdaden tegen de mensheid.

Dat de Myanmarese overheid tijdens haar transitieperiode weigerde op te treden tegen de wreedheden in eigen land, of zelfs beschuldigd werden van deelname en medeplichtigheid, voorspelde weinig goeds voor de verdere toekomst van de prille democratie. Voor het Westen waren er op dat moment andere prioriteiten, en de uitlopers van de Arabische Lente en de oorlog in de Donbas zorgden ervoor dat de Rohingya in stilte stierven.

Toen de Jezidi’s en de Iraakse christenen in allerijl geëvacueerd werden omdat ze vervolgd werden voor hun religie, verdronken de Rohingya in hun poging Myanmar te ontvluchten. Het was in 2015 dat er verandering op komst leek met de verkiezingsoverwinning van Aung San Suu Kyi, voormalige Nobelprijswinnares en politiek activiste.

Zoals elke natte droom volgt er na het hoogtepunt de realisatie dat het maar een droom was, met teleurstelling en onbehagen tot gevolg.

Aung San Suu Kyi was de ultieme natte droom van de democratische staten. Een knappe en ambitieuze vrouw uit een derdewereldland die oppositie voerde tegen een militaire dictatuur. Een vrijgevochten weduwe en voormalige gevangene die het opnam voor vrijheid, mensenrechten en democratisering van haar land. Zoals elke natte droom volgt er na het hoogtepunt de realisatie dat het maar een droom was, met teleurstelling en onbehagen tot gevolg.

Het hoogtepunt was in het voorjaar van 2016, toen Aung San de positie gelijk aan eerste minister en de post van minister van buitenlandse zaken kreeg na de overwinning van haar partij. Omdat de presidentiële functie haar grondwettelijk onmogelijk gemaakt werd, verklaarde ze voor de verkiezingen de facto politiek leider te zullen zijn in elke regering waarin haar partij de meerderheid zou uitmaken. Een gedemocratiseerde staat met een Nobelprijswinnares aan het hoofd, men moest even in de eigen arm knijpen. De droom was echter een kort leven beschoren.

Rohingya vluchtelingen bereiken de kust van Bangladesh

© Amnesty International​

In februari dit jaar publiceerde het mensenrechtenkantoor van de VN een rapport waarin verschillende misdaden tegen de Rohingya staan gedocumenteerd die plaatsvonden sinds oktober 2016. Dat is een half jaar na het aantreden van Aung San.

Niet onterecht stelt de VN dat de Rohingya de meest vervolgde minderheid ter wereld is.

De misdaden die er in vermeld worden zijn verschrikkelijk en getuigen van niets minder dan een genocide op grote schaal. Helikopters die willekeurig het vuur openen op nietsvermoedende dorpen, mensen die in hun bedden worden neergeschoten of levend worden verbrand en vrouwen die tijdens de bevalling worden doodgeslagen samen met hun ongeboren baby. Het zijn enkele van de misdaden begaan tegen de Rohingya door het leger, de politie en lokale groeperingen. Niet onterecht stelt de VN dat de Rohingya de meest vervolgde minderheid ter wereld is.

Dat de invloed van het militaire apparaat op de binnenlandse politiek van Myanmar nog steeds groot is, klopt. De houding van Aung San als de politieke leidster van het land op deze volkerenmoord is echter niets minder dan medeplichtigheid. Haar beleid is verworden tot datgene waar ze zo tegen vocht, de vrijheid van de eigen superieure groep tegenover de vervolging van de inferieure ander, gebaseerd op ras, etniciteit en religie. Ooit stelde ze dat ‘het niet macht is dat verderft, maar angst. Angst om de macht te verliezen verderft zij die het in handen hebben.’ Na jarenlang oppositie voeren is het nu haar beurt om door macht te worden verdorven, zij het uit angst die macht te verliezen, zij het uit een werkelijke overtuiging de Rohingya geen bestaan te gunnen.

Gevraagd naar het optreden van de veiligheidstroepen in recente escalaties van het geweld tegen de Rohingya reageert ze met ontkenning. Aung San weigert de verantwoordelijkheid bij haar veiligheidsapparaat te leggen, maar kiest er in de plaats voor de schuld toe te schrijven aan “opstandelingen”. Of er in de 284 vernietigde en verbrandde dorpen van de afgelopen maanden dan allemaal opstandelingen te vinden waren, wil ze niet kwijt. Ooggetuigen bevestigen aan Human Rights Watch dat het leeuwendeel van de vernietigingen begaan werden door Myanmarese veiligheidstroepen en lokale milities.

Aung San gaat zo ver om het bestaan van de Rohingya überhaupt te ontkennen. Wie niet bestaat verdient immers geen medeleven, geen aandacht.

Aung San gaat zo ver om het bestaan van de Rohingya überhaupt te ontkennen. Wie niet bestaat verdient immers geen medeleven, geen aandacht. Zo vroeg ze na haar aantreden in de lente van 2016 de Amerikaanse ambassadeur de term Rohingya niet te gebruiken. Haar woordvoerder bevestigde dat de Rohingya geen deel uitmaken van de 135 erkende etniciteiten binnen Myanmar, en de regering van Aung San hen niet als burgers erkent. Zo volgt de voormalige Nobelprijswinnares de Burgerschapswetgeving van 1982, die stelt dat de Rohingya geen rechten hebben in eigen land.

Een Nobelprijswinnares die vervolgens stokken in de wielen steekt van een team onderzoekers van de Verenigde Naties die de mensenrechtenschendingen in Rakhine komen onderzoeken, is die naam voor mij onwaardig. Een Nobelprijswinnares die hulporganisaties er van beschuldigt terroristen te helpen om hen vervolgens te verhinderen hulp te leveren aan vluchtelingen en hulpbehoeftigen hoort die naam volgens mij niet te dragen. Ik ben er van overtuigd dat de Nobelprijs van Aung San hoort te worden ingetrokken, wil de internationale gemeenschap een duidelijk signaal geven dat medeplichtigheid aan oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid in geen geval geduld worden, wie het ook betreft.

Ik hoop dat de internationale gemeenschap leert uit het verleden, en eindelijk actie onderneemt om dezelfde fouten in het heden te vermijden. De genocide op de Rohingya gaat op dit moment voort. De Conventie van de Preventie en Bestraffing van de Misdaad van Genocide noemt vijf punten, ieder op zich voldoende om over een genocide te spreken op een ras, nationaliteit religieuze groep of etniciteit. Met het oog op de vernietiging van enige Rohingya aanwezigheid in Myanmar, worden vier van die vijf punten sinds het aantreden van Aung Suu nagenoeg op constante basis toegepast, zoals het doden van leden van de groep, het toebrengen van ernstige mentale en fysieke schade en het instellen van levensomstandigheden gericht op de vernietiging van de groep.

Wanneer een Nobelprijswinnaar medeplichtig wordt aan genocide, verdient deze geen internationaal erkende en vermaarde prijs.

Nagenoeg 500.000 mensen tekenden op Change.org een petitie waarin ze ijveren om de Nobelprijs af te nemen van Aung San. Ik vind dit niet meer dan terecht. Wanneer een Nobelprijswinnaar medeplichtig wordt aan genocide, en niet langer de verantwoordelijkheden opneemt die samen met zulk een titel meekomen, verdient deze geen internationaal erkende en vermaarde prijs. Als de internationale gemeenschap met een coalitie van tientallen landen de terreur van IS kan indijken, maar geen naam kan schrappen uit een register, is er iets ernstigs mis.

De Nobelprijscommissie heeft geen antwoord op zulke situaties. Toegegeven, het gebeurt niet vaak, en in de recente geschiedenis kan ik er bijvoorbeeld enkel Barack Obama uit halen die zijn prijs in ontvangst mocht nemen nog voor zijn presidentiële ambtstermijn werkelijk begon, één die zich zou kenmerken door een agressieve drone-campagne in het buitenland. Het is echter vooral het voorbeeld van Aung San Suu Kyi dat de Nobelprijscommissie zou moeten nopen tot een aanpassing van de regels. Ik ben er alvast van overtuigd dat alleen de opname van zulk een clausule de integriteit van de commissie in stand kan houden.

Aung San Suu Kyi draagt naast de titel van Nobelprijswinnares ook de medaille van Grootofficier in de Belgische Kroonorde sinds 2013. Welk signaal geeft dat? Hoe kan iemand dan nog geloven in de integriteit en oprechtheid van deze eerste wereldlanden wanneer er geen signalen worden gegeven van afkeur en veroordeling? Wanneer niet daadwerkelijk ingegrepen wordt in Myanmar om de genocide tegen de Rohingya tegen te gaan? Plots zijn er geen boycots meer, geen blauwhelmen, geen handelsembargo’s, geen diplomatiek spierengerol. Het is nu aan de wereld om te bewijzen dat ze wat geleerd hebben uit de geschiedenis, en de genocide bij de wortel aanpakken voor het te laat is. Dat een Nobelprijswinnares medeplichtig is aan de moord op duizenden mensen, maakt het des te dwingender.