“‘Nicaragua, een paradijs voor vrouwen?’

De media houden van ranglijstjes. Lupita Nyong’o is de mooiste vrouw ter wereld. Volgens het tijdschrift People. Ze is er – bericht het persagentschap EFE – erg blij mee. Al vindt ze zelf niet dat ze beantwoordt aan het heersende schoonheidsideaal: blank met stijl lang haar. De 31-jarige actrice hoopt nu dat andere vrouwen die zichzelf niet direct knap vinden, zich hierdoor sterker zullen voelen.

Ook Nicaragua figureert de laatste tijd in allerlei lijstjes. Eergisteren publiceerde de amerikaanse website ‘Student Universe’ een ranking van aantrekkelijkste en goedkoopste landen voor rugzaktoeristen: Nicaragua staat op de zesde plaats, na Nepal, Thailand, India, Sri Lanka en Indonesië. Het is hier goedkoop, relatief veilig (zeker in vergelijking met andere landen in de regio, zoals Mexico, El Salvador en Honduras) en rijk aan ongerepte natuur. De Sandinistische regering stimuleert de toeristische sector en de laatste jaren zijn het aanbod en de infrastructuur hier enorm verbeterd.

De regering pakt graag uit met dergelijk positief nieuws. In oktober vorig jaar verscheen het Global Gender Gap Report 2013. Hierin staat een lijst met meest vrouwvriendelijke landen ter wereld: landen waar de genderkloof het kleinst is. Het arme Nicaragua staat op de tiende plaats, tussen rijke landen als Zweden en Zwitserland. België en Nederland staan respectievelijk pas op de 11e en 13e plaats.

De ranking bekijkt de positie van vrouwen in het onderwijs, op de arbeidsmarkt, op het gebied van gezondheid en in het politieke leven. Vooral op dat laatste vlak scoort Nicaragua zeer goed. De Internationale Unie van Parlementen - de IPU – publiceerde op 11 maart j.l. een ranking waarin Nicaragua op de eerste plaats staat. Nergens ter wereld zitten meer vrouwen op ministersposten dan hier in Nicaragua.

Maar de lokale vrouwenbeweging trekt openlijk in twijfel dat dit land een paradijs is voor vrouwen om in te leven. “De cijfers zijn gemanipuleerd”, beweren medewerksters van organisaties als Puntos de Encuentro en ITZA. Of de cijfers geven op z’n minst een eenzijdig beeld. Los van het totale verbod op abortus, waarover ik al eerder schreef, zijn er ook statistieken en rankings die minder positief zijn voor dit land:

Volgens cijfers van het bevolkingsfonds van de Verenigde Naties (UNFPA) is Nicaragua het land met het hoogste aantal tienerzwangerschappen van Latijns-Amerika (El Nuevo Diario, 31/10/2013).

Veel mensen zien hier weinig toekomstperspectief. Maar liefst de helft van de Nicaraguanen (50,9%) denkt eraan om te emigreren, op zoek naar werk en een beter leven. Los van de honderduizenden Nicaraguanen die al in het buitenland leven (El Nuevo Diario, 12/04/2014).

En hoewel het aantal moorden (‘homocidios’ in het Spaans) hier een stuk lager is dan in landen als Honduras en El Salvador – waar jeugdbendes dagelijks slachtoffers maken – is er hier een groot probleem van ‘femicidios’: vrouwen die worden vermoord, meestal door hun partner of ex-partner.

De afgelopen weken is het debat hier stevig opgelaaid: bijna dagelijks verschijnen er berichten in de media over nieuwe slachtoffers. Sinds het begin van dit jaar werden er hier maar liefst 28 vrouwen vermoord. Als je de berichtgeving volgt, lijken het opvallend vaak (ex-) politiemannen, maar dat is natuurlijk een vertekend beeld. Feit is wel dat geweld tegen vrouwen hier bijna de gewoonste zaak van de wereld lijkt en dat het machismo ook diep geworteld is binnen de politie, die eigenlijk zou moeten optreden ter bescherming van deze vrouwen. Klachten van vrouwen worden vaak op ongeloof ontvangen en niet onderzocht.

Deze week vermoordde een man zijn ex-vrouw, een lerares. Het gebeurde aan de schoolpoort. Omstanders konden niet voorkomen dat hij haar met 5 messteken om het leven bracht, om vervolgens zichzelf het mes in zijn hart te steken. Ook hij was een politieman, al gebruikte hij geen vuurwapen. De beelden van de twee lichamen, open en bloot op straat, werden minutenlang uitgezonden door Canal 10. In Nicaragua bekijken we dat allemaal gezellig met het hele gezin aan de eettafel.

Waarom hij het deed, zal hij niet meer navertellen. Andere mannen geven tijdens hun proces de schuld aan de vrouw, haar familie, de drank of zelfs de duivel.

In 2012 trad er hier een nieuwe wet in werking: de Ley 779. Deze wet – die voluit ‘Ley integral contra la violencia hacia las mujeres’ heet – maakte van dergelijk geweld op vrouwen een strafbaar feit, ook binnen het huwelijk. De maximum straf is 30 jaar.

De vrouwenbeweging lag aan de basis van deze wet en was aanvankelijk dan ook zeer enthousiast. Maar sinds kort wordt er in het parlement gedebatteerd over een hervorming van de wet.

Volgens critici – niet geheel verrassend: voornamelijk mannen – is de wettekst discriminerend. Een vrouw die geweld pleegt op haar partner, wordt beoordeeld volgens de algemene wetten. Een man volgens deze speciale Wet 779. Bovendien verbiedt de wet in geval van ernstig geweld een bemiddeling, de zogenaamde ‘mediación’. De critici vinden dat man en vrouw het probleem in overleg moeten oplossen, in het belang van de kinderen en het gezin.

Het is niet verrassend dat ook de kerken in dit debat hun stem laten horen. De bisschop van Estelí, Juan Abelardo Mata, noemde de wet in mei vorig jaar zelfs ‘duivels’. “Het nieuwe getal van de duivel is niet langer 666, maar 779”, orakelde hij.

Al is dat zeker niet het standpunt van alle katholieken en alle pastoors. In dit officiële kerkelijk jaar van de familie zegt Padre Antonio Castro van de parochie La Merced (Barrio Larreynaga, Managua): “Wat voor een familie is dat? Waar geweld is? Waar kinderen moeten zien hoe de vader hun moeder afranselt?”

Maar onder invloed van die (mannelijke) druk wil de wetgever nu toch dat concept van ‘mediación’ aan de wet toevoegen. De vrouwenbeweging is fel tegen. Waarom zou je gewelddadige mannen belonen door hen vrij te stellen van strafvervolging?

Op zich is er natuurlijk niets tegen bemiddeling. Ook als je weet dat de vrouwen in de praktijk hun klacht vaak weer intrekken – soms onder druk van de man of zijn familie – en dat diezelfde man dan weer bij de vrouw intrekt. De Nicaraguaanse filmmaakster Florence Jaugey maakte hierover in 1999 de pakkende documentaire ‘El dia que me quieras’.

Maar – en dat weten veel vrouwen hier maar al te goed – een man is niet één keer gewelddadig. Het geweld zal zich op een later tijdstip herhalen. Veel mannen zien zelfs niet in dat ze een grens hebben overschreden. En de publieke opinie denkt ook nog vaak dat die vrouw er wellicht door haar gedrag zelf om heeft gevraagd. Zowel mannen als vrouwen maken hier dergelijke opmerkingen.

“We hebben veel dingen verbeterd in Nicaragua”, zegt Maria Consuelo van Quincho Barrilete – waar ik in 1998-1999 werkte als vrijwilliger. “Er is veel meer tolerantie. Bijvoorbeeld voor homoseksuelen, of voor mensen met HIV. Maar het geweld op vrouwen blijft nog een groot probleem.”

Bij de discussie over de Ley 779 zijn de meeste vrouwen enkel toehoorder. Ze nemen niet deel aan het debat. “Het zou veel meer besproken moeten worden”, vindt Maria Consuelo. “Er is geen debat”.

Doña Felipa is een overtuigde Sandiniste en voorstander van de huidige regering. Maar als het over Ley 779 gaat, zegt ze: “Ik ben niet akkoord met die mediación”. Wanneer een man gewelddadig is – vaak onder invloed van alcohol – is er voor haar geen pardon. Dan is er een grens overschreden.
Ze maakte het zelf mee met haar echtgenoot. Ze besloot dat ze dergelijk geweld niet wilde ondergaan en vroeg de scheiding aan. In de jaren ‘80 maakten de Sandinisten een echtscheiding mogelijk op vraag van één van de partners. Maar Felipa en haar man waren ook voor de kerk getrouwd en die accepteert zo’n scheiding niet. Ze vroeg raad aan Padre Antonio. Om te weten wat dat fameuze zinnetje eigenlijk betekent: ‘tot de dood ons scheidt’. Ook hier had Padre Antonio een verrassende mening: door gewelddadig te zijn tegen zijn vrouw, had haar echtgenoot zelf het huwelijk al begraven. Wat hem betreft moest ze dus niet bij haar man blijven.

Maar buiten de vrouwenbeweging en in de oppositiepers, is er hier dus weinig protest tegen de hervorming van Ley 779. Waarom blijven zoveel mensen – ook vrouwen, ook hoger opgeleiden – de politiek van het FSLN verdedigen?

Bij de vrouwenorganisaties zoeken ze de verklaring in onze patriarchale maatschappij: “Het zit in de cultuur om trouw te zijn. Trouw aan je echtgenoot. Trouw aan je chef of de leider van het land. Het ligt aan het machismo. Een vrouw moet trouw en onderdanig zijn aan de man, zonder hem te bekritiseren”.

Zou dat echt zo zijn? Dat die generatie sterke vrouwen die aan de basis stonden van de vrouwenbeweging in dit land, vinden dat de huidige generatie jonge vrouwen te ver is doorgeslagen in haar kritiek op de regering? Zou het kunnen dat ze de tekortkomingen van de regering van het FSLN niet willen zien, omdat ze zoveel hebben opgeofferd in de Sandinistische strijd?

Het ontbreekt hier in ieder geval aan een echt debat, omdat elk gesprek en elk verschil van mening al snel in de tegenstelling regering-oppositie wordt getrokken. Wat de ander vindt of zegt is dan gewoon niet waar. Wanneer je geen inhoudelijke argumenten meer hebt, trek je gewoon de geloofwaardigheid van je tegenstander in twijfel.

Die verwijten over en weer scheren hoog over de hoofden van de mannen en vrouwen hier in de wijk. Wat is waar? Wie kun je nog geloven?

Op MO.be verscheen in oktober 2012 ook een bericht over Nicaragua. “Nooit eerder zoveel seksueel geweld in Nicaragua”, luidde de kop. Het artikel zelf gaat vrijwel geheel over een groepsverkrachting van een mentaal gehandicapt meisje van twaalf, toen zij haar hond ging uitlaten in het park naast de woning van President Daniel Ortega. Elitetroepen van de president hebben het meisje meegenomen naar een leegstaand huis vlak naast het terrein waar Ortega woont en werkt. Daar hebben ze haar de hele nacht verkracht. Aanvankelijk werd de zaak in de doofpot gestopt, totdat de mensenrechtenorganisatie CENIDH haar in de openbaarheid bracht. De daders werden uiteindelijk toch opgepakt. Of ze werden veroordeeld, weet ik niet.

Dat zal ik dus proberen uitzoeken, maar voor veel mensen hier is de zaak al duidelijk: het verhaal is gewoon niet waar, wederom één van die verhalen van de politieke oppositie om Daniel Ortega in een kwaad daglicht te stellen. De ‘Satanisation van Daniel Ortega’ noemen ze dat hier.

De directrice van CENIDH – Vilma Nuñez – is een felle critica van Daniel Ortega en zijn regering en gelooft niet in een dialoog met deze mensen “die alles doen om aan de macht te blijven”.

De auteur van het artikel op MO.be is José Adán Silva, vaste medewerker van de krant La Prensa. Die krant voert in al haar berichtgeving harde oppositie tegen de regering van het FSLN en spreekt in al haar artikelen consequent over “de inconstitutionele president Daniel Ortega”.

wordt vervolgd…

(In een volgend artikel wellicht meer nieuws over die verkrachtingszaak, en andere verhalen die mensen wel of niet willen geloven… Over de aanklacht – jaren geleden – tegen Daniel Ortega van verkrachting van zijn stiefdochter… Of de mening van journalist José Adán Silva over deze en andere zaken…)