“‘Niemand is onschuldig ’

Wachten in de rij voor vanalles en nog wat: een gebruikelijk beeld in Bolivia

public domain (CC0)

Corruptie in Bolivia is overal, op elk niveau en het treft iedereen. De wachtlijsten, -rijen en -tijden in het rijksregister, de staatsziekenhuizen, de gemeente, het justitiepaleis, de belastingsdienst, het politiekantoor zijn lang. Maar voor ‘een kleine extra’ komt jouw document bovenaan de stapel te liggen. Personen die het geld hebben, laten zich gemakkelijk verleiden: het is economisch interessant om je papieren snel af te handelen.

Mijn schoonzus haalt een goed resultaat op haar ingangsexamen geneeskunde maar kan zich vervolgens niet inschrijven op de staatsuniversiteit: geen plek meer.

De aankoop van ons huis zou officieel doorgaan in december 2017, na enkele administratieve correcties. In juni 2018 verliezen we ons geduld. We nemen een advocaat onder de arm die de bevoegde ambtenaren onder druk zet. In juli 2018 zijn de nodige correcties gedaan en kan de koop doorgaan.

Na een avondje stappen begaat de neef van mijn echtgenoot een verkeersovertreding. De officiële boete is 800 Bolivianos, ‘maar voor 200 Bolivianos regelen we het hier en nu’, zegt de politieman die hem aanhoudt.

De KMO waar mijn echtgenoot werkt heeft twee boekhoudingen: een op basis van facturen en een zonder facturatie. De controleurs die op bezoek komen zijn blij met een fles Coca-Cola en enkele empanadas gevuld met kaas en kip. Als ze de voorraad geneesmiddelen die het bedrijf verkoopt, nakijken doen ze de witte labojas niet aan – nochtans een opgelegd voorschrift dat juist zij komen controleren.

Dit is geen reden voor mijn echtgenoot om ander werk te zoeken: zijn werkgever betaalt zijn loon op tijd uit en gaat correct om met vakantiedagen en extralegale voordelen. Maar er zijn genoeg werkgevers die de lonen niet tijdig uitbetalen en hier ongestraft mee wegkomen.

De enigen die onschuldig blijven, zijn de mensen die het geld niet hebben ‘om hun papierwerk te versnellen’. Maar ja… ook zij hebben – als we streng zijn – geen proper geweten.

De enigen die onschuldig blijven, zijn de mensen die het geld niet hebben ‘om hun papierwerk te versnellen’. Maar ja… ook zij hebben – als we streng zijn – geen proper geweten. Of dacht je echt dat de schoenpoetsers, sapjesverkopers en wijkbakkers belastingen betalen op hun inkomsten?

‘De huidige politici zijn corrupt’, riep Bolsonaro tijdens zijn verkiezingscampagne in buurland Brazilië. Dat zal zeker zo geweest zijn, in een continent waar IEDEREEN te maken krijgt met deze praktijken. Vervolgens stelt Bolsonaro de rechter die zijn politiek tegenstander Lula veroordeeld heeft voor corruptie aan als minister van justitie binnen zijn eigen regering.

De huidige Boliviaanse regering doet inspanningen. Sinds 2013 kan je niet meer gewoon even naar de grens reizen om je migratiestatuut te legaliseren. De dienst belastingen maakt vereenvoudigde inschrijving mogelijk voor beginnende zelfstandigen met een laag inkomen: een jaarlijkse symbolische bijdrage ontslaat je van andere verplichtingen.

In publieke instanties wordt ingezet op systematisering en informatisering. Een moeizaam proces:

De 55-jarige ambtenaar die mijn dochter inschreef in het rijksregister is anderhalf uur bezig geweest met het invullen van onze gegevens op de computer en het scannen van enkele documenten. De rij achter ons groeide gestaag.

Sinds kort moet je de administratiekost gaan betalen in de staatsbank in plaats van rechtstreeks aan de bevoegde ambtenaar: het administratieve apparaat wordt er niet minder log van.

Transparantie is geen gangbare praktijk in de Boliviaanse cultuur. Wat niet weet, niet deert. ‘Het is niet gelukt’, ‘ik weet eigenlijk niet goed hoe ik hieraan moet beginnen’, ‘er is iets tussen gekomen’, zijn zinnen die niet uitgesproken worden. Ja zeggen en nee doen om confrontaties te vermijden, is wat de gemiddelde Boliviaan verkiest. Het is belangrijker om niet te kwetsen dan eerlijk en open te zijn.

Nochtans is transparantie dé oplossing voor corruptie …