“‘NoNukesBlog #5: Quo vadis, nucleaire NAVO?’
Het is gebeurd. 122 landen keurden vrijdag in New York een internationaal verbodsverdrag goed dat kernwapens verbiedt. Kernwapens zijn vanaf nu illegaal onder internationaal recht. Euforie en emotie op het VN-hoofdkwartier. Diplomaten vielen elkaar in de armen, highfives en omhelzingen vlogen in de lucht. Minutenlang applaus weerklonk nadat 122 lichtjes groen flikkerden op het centrale stemscherm.
Nederland, dat als enige NAVO-lid deelnam aan de conferentie, was het enige land dat tegenstemde. In de Nederlandse stemverklaring achteraf klonk het dat het voorliggende verdrag onverenigbaar is met het Nederlandse NAVO-lidmaatschap. Een claim die ook voortdurend door Belgische diplomaten wordt gemaakt. Maar klopt ze wel?
Geen impact op lidmaatschap
Een eventuele Belgische ondertekening van het verbodsverdrag betekent niet dat België geen lid meer kan zijn van de NAVO. Het Verdrag van Washington ter oprichting van de NAVO (1949) rept immers met geen woord over kernwapens. Het stichtingsverdrag is het enige juridisch bindende NAVO-document. Het nieuwe VN-verbodsverdrag bevat ook geen passages die gevolgen hebben voor de gezamenlijke militaire NAVO-operaties, zolang kernwapens geen onderdeel zijn van deze operaties. Belgische deelname aan bepaalde NAVO-oefeningen, zoals de jaarlijkse nucleaire oefening Steadfast Noon, zou wel niet langer mogelijk zijn.
Nog steeds betrouwbare partner
Ondertekening van het verbodsverdrag betekent ook niet dat België niet langer een betrouwbare NAVO-partner kan zijn. Verschillende NAVO-lidstaten hebben momenteel al een nationaal beleid dat deelname aan de nucleaire activiteiten van de NAVO beperkt. Denemarken, Noorwegen en Spanje staan in vredestijd geen kernwapens toe op hun grondgebied, terwijl IJsland en Litouwen de plaatsing van kernwapens op hun grondgebied in alle omstandigheden verbieden. IJsland, Denemarken en Noorwegen staan bovendien geen nucleaire marineschepen toe in hun havens. Dit weerhoudt deze NAVO-landen er niet van om op andere manieren een bijdrage aan NAVO te leveren.
Europese NAVO-landen spenderen nog steeds 3,5 keer meer aan militaire middelen dan Rusland.
De NAVO heeft bovendien geen kernwapens nodig om een overweldigende militaire conventionele afschrikkingscapaciteit te bezitten tegenover mogelijke rivalen. Alle NAVO-lidstaten besteden samen meer dan dertien keer zoveel aan militaire uitgaven als Rusland. Europese NAVO-landen spenderen nog steeds 3,5 keer meer aan militaire middelen dan Rusland. Conventionele wapens zijn ook beter geschikt dan kernwapens om het NAVO-grondgebied te verdedigen.
Nederland stemde als enige land tegen. België stuurde haar kat en de andere Europese landen stemden niet.
UNODA (CC0)
België kernwapenvrij
Zelfs als België het verdrag niet ondertekent, schendt het voortaan het internationaal recht als het illegale kernwapens blijft stationeren in Kleine Brogel.
De claim dat ondertekening van het verdrag onverenigbaar is met NAVO-lidmaatschap klopt dus simpelweg niet. Het verdrag zal echter wél een cruciale impact hebben op de aanwezigheid van Amerikaanse kernwapens in Kleine Brogel. Het nieuwe verbodsverdrag verbiedt immers expliciet de stationering van andermans kernwapens op het eigen grondgebied. Zelfs als België het verdrag niet ondertekent, schendt het voortaan het internationaal recht als het illegale kernwapens blijft stationeren in Kleine Brogel.
Het verdrag is echter behoorlijk flexibel: landen die andermans kernwapens stationeren (zoals België) kunnen onmiddellijk toetreden tot het verdrag, zolang ze maar beloven de kernwapens van hun grondgebied te verwijderen tegen een afgesproken deadline. Dat zou niet controversieel hoeven te zijn: zowel het federale als het Vlaamse parlement namen in 2015 resoluties aan die oproepen om België kernwapenvrij te maken.
Cruciaal instrument
Zelfs als België niet onmiddellijk het verbodsverdrag ondertekent, verhindert niets de federale regering om te luisteren naar de wil van het parlement. Daarnaast kan België binnen de NAVO pleiten voor een verminderd belang van kernwapens in de NAVO-veiligheidsdoctrine. De volgende NAVO-top in Brussel (2018) biedt daar alvast een prima opportuniteit toe.
Wachten totdat anderen de eerste stap zetten, is vooral een excuus om niets te doen
Een kernwapenvrije wereld zal immers nooit realiteit worden als iedereen de kat uit de boom blijft kijken. NAVO-landen, die hoe dan ook over een voldoende conventionele afschrikking beschikken en momenteel een nucleaire capaciteit hebben waarmee ze de wereld tientallen keren kunnen vernietigen, moeten zelf die eerste stap durven zetten om een algemene ontwapeningsdynamiek te stimuleren.
Wachten totdat anderen de eerste stap zetten, is vooral een excuus om niets te doen, en is de beste garantie op het behoud van een gevaarlijke en explosieve nucleaire status quo. De NAVO kan bovendien haar nucleaire doctrine grondig bijstellen, zonder dat NAVO-lidstaten als de Verenigde Staten onmiddellijk hun hele nucleaire arsenaal unilateraal moeten opgeven.
Time to go
50 jaar na de stationering van Amerikaanse kernwapens in België is het tijd om deze immorele en illegale massavernietigingswapens terug naar huis te sturen. Die verwijdering is met voorsprong de meest concrete bijdrage die België kan leveren aan een algemene ontwapeningsdynamiek. Dankzij het nieuwe verbodsverdrag zullen we de komende maanden en jaren de publieke en politieke druk gevoelig kunnen verhogen om België kernwapenvrij te maken.
Genoeg is genoeg: vijf decennia van Belgische lippendienst aan een kernwapenvrije wereld volstaan. Time to go voor kernwapens, ook binnen NAVO.
Vorige week schreef Willem Staes iedere dag een bericht vanop de top in New York City.
NoNukesBlog #1: Hoe diplomaten zich uit een kernwapenverbod proberen te praten
NoNukesBlog #2: De laatste rechte lijn naar een kernwapenverbod
Willem Staes is beleidsmedewerker veiligheid en ontwapening, Pax Christi Vlaanderen en de Belgische Coalitie tegen Kernwapens.