De dilemma’s van linkse onafhankelijkheidsstrijders in Catalonië
“‘Ongehoorzaam, maar toch een compromis’
Dankzij de steun van de anti-kapitalistische partij CUP aan de coalitie Junts Per Si heeft Catalonië een nieuwe regering die zich inzet voor de onafhankelijkheid van de regio. Maar volgens critici binnen de achterban van de CUP en de rest van links Catalonië, laat de CUP met deze stap haar príncipes varen en kiest ze voor realpolitik.
Aan de Plaça del Raspall in de Barcelonese wijk Gràcia ligt La Barraqueta. Het is een ateneo, een politieke en culturele vereniging die van oudsher verbonden was met het anarchosindicalisme in Spanje. In la Barraqueta kun je cursussen in muziek of theater volgen en tapas eten die bereid zijn door een gastronomisch cooperatief. In de zomer organiseert La baraqueta alternatieve feesten op het plein van Raspall. Binnen wordt alleen Catalaans gepraat, buiten hangt de Catalaanse vlag.
La Barraqueta is volgens de eigen website een plek voor politiek, werk, en vrije tijd. Het is de spreekbuis voor de dagelijkse strijd van linkse collectieven die voor de onafhankelijkheid van Catalonië zijn en van de kritische buurtbewoners van Gràcia.
Dit om een indruk te geven van de sfeer van l´Esquerra Independentista, de politieke stroming voor Links pro-Onafhankelijkheid in Catalonië. La Barraqueta is ook de plek waar buurtbewoners kunnen meedoen en meedenken met de Candidatura d´Unitat Popular (CUP), dè partij voor l´Esquerra Independentista in Catalonië.
De CUP sloot op 9 januari een akkoord met Junts Per Si (JPS, Samen voor Ja), de pro-onafhankelijkheidscoalitie die tijdens de regionale verkiezingen eind september net niet genoeg zetels behaalde voor een meerderheid. Het akkoord kwam op het nippertje, want de deadline was twee dagen later. Zonder akkoord zouden er nieuwe verkiezingen plaatsvinden.
Principes laten varen
Omdat de CUP een partij is die zowel anti-kapitalistisch als pro-onafhankelijkheid is, stond zij voor een moeilijke keuze. Moest zij Artur Mas, de voorman van JPS, steunen? Mas stond voor de CUP symbool voor het neoliberale beleid in de afgelopen jaren en wilde geen enkele concessie doen ten aanzien van de sociale agenda. Of was het beter om geen akkoord te sluiten en verantwoordelijk zijn voor nieuwe verkiezingen? Daarmee zou ze de achterban laten zien: de onafhankelijkheid was dichtbij, maar wij hebben de kans laten schieten.
‘We beginnen het proces om gezamelijk een nieuwe land op te bouwen zoals wij dat willen’
Uiteindelijk koos de Cup voor een derde optie. Begin januari zegde de partij het vertrouwen op in Mas, vanwege corruptieschandalen op zijn naam. Maar nadat Mas aftrad en Carles Puigdemont hem verving, ging de CUP akkoord en kon de nieuwe regering van start gaan.
De onafhankelijkheid van Catalonië is het enige gedeelde strijdpunt waar het akkoord tussen de CUP en JPS op is gebaseerd. Puigdemont luidde het sluiten van het akkoord dan ook in met de woorden: ‘We beginnen het proces om gezamelijk een nieuwe land op te bouwen zoals wij dat willen’.
Maar volgens critici binnen de achterban van de CUP en de rest van links Catalonië, liet de CUP met deze stap haar príncipes varen en koos ze voor realpolitik.
Politiek op straat
Op linkse media stond het vlak na het akkoord vol met kritische geluiden over de CUP. De revolutionaire partij zou de strijd om onafhankelijkheid onterecht prioriteit hebben gegeven boven de strijd voor een sociale agenda. Ook waren er mensen die beargumenteerden dat na eventuele nieuwe verkiezingen het misschien mogelijk zijn geweest een geheel linkse samenwerking te vormen. De CUP werd meermalig verweten kleinburgerlijk te zijn.
‘Het akkoord leidt de CUP naar autodestructie’
Vanuit de militante hoek kreeg de CUP de kritiek met dit akkoord definitief de institutionele politiek ingetreden te zijn, in plaats van politieke strijd te voeren op straat, in de fabrieken en thuis, zoals de beweging waar de CUP uit voortkomt doet. En bij die bestuurlijke politiek horen tal van vuile spelletjes waar zij nu ook aan mee zal doen.
Het aftreden van Mas is voor veel linkse critici geen overwinning die deze stap rechtvaardigt. Zijn opvolger, Puigdemont, wordt gezien als trouw aan Mas. ‘Hij heeft zich de afgelopen jaren ingezet voor de privatisering van de gezondheidszorg, de privé scholen, en de staat Israel’, schreven twee auteurs van de marxistische organisatie Corrent Roig op 19 januari.
Zij vinden dat de CUP JPS had moeten blijven bestrijden vanwege haar rechtse social-economisch beleid en haar optreden tegen sociale protesten. ‘Het akkoord leidt de CUP naar autodestructie’, zo schreven ze op de anti-kapitalistische website Kaosenlared.
De portomonee rechts
De kritiek op de CUP hierin is niet nieuw. Gedurende de hele verkiezingscampagne kreeg de CUP kritiek van andere linkse partijen omdat het zich inzette voor de onafhankelijkheid van Catalonië. Niet alleen beschouwen linkse partijen de onafhankelijkheidsstrijd als nationalistisch, bourgeois, of zelfs racistisch, ze vrezen ook meer verdeeldheid onder het linkse electoraat. Linkse partijen als Podemos hebben zich daarom wel uitgesproken voor het recht van de Catalanen om te kiezen of ze zich afscheiden of niet, maar ze zien dit liever niet gebeuren.
‘De CUP geeft haar steun opdat de regering start met het opbouwen van de Republiek. En meer niet.’
De wens om onafhankelijkheid van de bredere beweging in Catalonië heeftook te maken met de verdeling van inkomsten. Catalonië is een relatief rijke regio in Spanje en een groot deel van de beweging vindt dat Spanje de financiële middelen oneerlijk over de regio’s verdeelt. Een Spaaanse columnist omschreef de independentistas daarom cynisch als mensen met ‘het hart links maar de portomonee rechts’.
Maar dit zijn niet de beweegredenen van de CUP. Voor de CUP is de strijd om onafhankelijkheid een strijd om autonomie. Bovendien focust de partij zich van oorsprong helemaal op lokale politiek. Organiseren op gemeenteniveau om hiermee grassroots mobilisatie te stimuleren, dat is het doel.
De CUP heeft een politieke organisatie gebaseerd op het principe van asambleas, bijeenkomsten waarin alle deelnemers meebeslissen. De strijd is voor een socialistisch, duurzaam en anti-patriarchaal Catalonië.
Geen compromissen
Anna Gabriel, de woordvoerdster van de CUP, maakte in haar publieke discours op 11 januari nog eens heel duidelijk hoe de CUP in het akkoord staat. ‘De nieuwe president en regering zijn duidelijk niet die van de CUP,’ was één van haar eerste zinnen. ‘De CUP geeft haar steun opdat de regering start met het opbouwen van de Republiek. En meer niet.’
Het akkoord met JPS betekent voor de CUP wel degelijk een nieuwe stap. Tot vorig jaar hield de partij vast aan hun bewering een partij te zijn met als motto ‘geen compromissen, alleen ongehoorzaamheid’. Alle verzoeken tot coalitievorming heeft zij effectief vermeden, tot januari 2016. De vraag is of het akkoord een stap is die de partij dichter bij hun doel van de socialistische onafhankelijke republiek brengt, want Spaanse premier Rajoy wil vooralsnog niks van de onafhankelijkheid weten, of dat het hiermee zichzelf langzaam verzwakt.
Er zijn nog 18 maanden te gaan voordat een nieuwe regionale regering van Catalonië mogelijk een nieuwe onafhankelijke staat uitroept. Tot die tijd is het aan de CUP om een balans te vinden tussen hun bestuurlijke positie in een regeringscoalitie die niet van hun keuze is, en hun grassroots politiek op lokaal niveau, en daarbij hun idealen te behouden.