Oproepen tot burgerlijk verzet klinken steeds luider in Noord-Kivu
“‘Ongeziene wreedheden in Oost-Congo’
Na twee maanden afwezigheid keert wereldblogger Ivan Godfroid terug naar Butembo in Oost-Congo. Hij stelt er met ontzetting vast hoeveel erger het geweld er is geworden. Het houdt de bevolking in een wurggreep.
Monusco kijkt vanop afstand toe hoe twee voertuigen uitbranden na een ADF-aanval in Beni
Bron: sociale media
Na twee maanden afwezigheid keert wereldblogger Ivan Godfroid terug naar Butembo in Oost-Congo. Hij stelt er met ontzetting vast hoeveel erger het geweld er is geworden. De afgelopen drie weken werden minstens 123 burgers gedood door vermeende ADF-rebellen. Het geweld houdt de bevolking in een wurggreep.
Na twee maanden in België terugkeren naar Oost-Congo, dat vergt altijd een hele mentale omslag. Maar dit keer was het anders, en het had er heus niets mee te maken dat ik twee keer langer ben weggeweest dan gewoonlijk. Ik keek er zo naar uit om met vernieuwde energie de beloftevolle socio-economische dynamieken, ontstaan in landbouwcoöperaties van duizenden gezinsboeren, verder te ondersteunen op weg naar hun volle autonomisering.
Maar al bij mijn ontwaken op de dag van mijn vertrek werd het mij duidelijk dat de situatie er niet op verbeterd is.
Sadisme
In de nacht van 14 op 15 maart, om twee uur ’s ochtends, vielen vermeende ADF-rebellen een wijk van Bulongo binnen, langs de verbindingsweg Kasindi-Beni, de belangrijkste economische ader van Noord-Kivu. Minstens 15 lichamen werden geborgen.
Op 18 maart werden twee motorbestuurders in Ndalia vermoord. Hun passagiers, een jonge knaap en een moeder met een baby, komen ook om. De foto’s van hun zwaar verminkte lichamen zijn ondraaglijk wreed. Ze getuigen van een verregaand sadisme: bij een van de mannen werd het gezicht onherkenbaar gemaakt met tientallen machetehakken. Het been van de vrouw vertoont boven de afgehakte voet, over het hele scheenbeen, snijwonden die op regelmatige afstand evenwijdig werden aangebracht.
Diezelfde donderdag 18 maart vielen Mai-Mai een militair kamp aan in Bulongo. Volgens het leger vielen er 12 doden bij de aanvallers en één soldaat. Een vergeldingsaanval op het nabijgelegen Lume volgde meteen. Berichten van de koffiecoöperatie Kawa Kanzururu, die we met Rikoloto ondersteunen, spreken van plunderende soldaten en een bevolking die de cité uitvlucht. Een tiental gewonde burgers wordt behandeld in het plaatselijke dispensarium.
Twee dagen later kondigde de overheid een verbod uit om zich in gebieden te begeven waar het leger niet aanwezig is. De werking van de koffiecoöperatie komt in gevaar. Twee van hun koffiewasstations zijn onbereikbaar geworden. Boeren raken niet meer op hun velden om koffiebessen te plukken
Protestbetoging in Beni
Bron: La Lucha
Op vrijdag 19 maart legden de jongerengroepen van Veranda Mutsanga en La Lucha de steden Butembo en Beni lam, uit protest. Ze schreeuwen hun woede en onmacht uit. Leger en politie werden al erg vroeg ingezet zodat ze geen knooppunten konden bezetten, maar het kat-en-muis spelletje duurde de hele voormiddag.
Het grensgebied tussen de provincies Noord-Kivu en Ituri is al enige tijd onveilig. Op 22 maart werden twee boeren en hun echtgenotes vermoord in hun cacaoveld. De dag erop, 23 maart, in Samboko, stierven nog eens dertien mensen door aanvallen van de ADF, sommigen ook weer in hun cacaoveld. Tien anderen werden ontvoerd, maar toen het leger de achtervolging inzette hebben de ontvoerders hen vrijgelaten.
Symptoombestrijding
Op 24 maart sloegen de dorpelingen van Katuunda in Masisi op de vlucht. Twee Mai-Mai-leiders komen er samen om hun activiteiten te hernemen: Maachano, een voormalige chef van de Kifuafua, en de zelfuitgeroepen generaal Matata Mpumuje, chef van de “Groupe armé des volontaires”. Allebei hadden ze zich opgegeven met hun mannen om deel te nemen aan de demobilisatie en waren ze in een kamp in Sake ondergebracht. Maar omdat er niet naar hen werd omgekeken, hebben ze nu weer gekozen voor het maquis. Hun reputatie is hen voorafgegaan en de bevolking van Katuunda verkoos te vluchten.
VN-troepen zijn komen vaststellen wat er is gebeurd. Niemand begrijpt dat ze niet tijdig hebben ingegrepen.
Dezelfde dag pleegden de vermeende ADF-rebellen een aanslag op een personenwagen en een vrachtwagen in Kilya-Makisabo, opnieuw langs de weg Beni-Kasindi. Sommige mensen werden ontvoerd, vijf mensen kwamen om, waaronder twee vrouwen. Een man en een vrouw raakten verkoold in de wagen. Beide voertuigen werden eerst geplunderd door de aanvallers en vervolgens in brand gestoken.
De plaats van de aanval ligt tussen een legerkamp en een kamp van de Monusco-blauwhelmen in. Een van de foto’s toont doorheen de trillende vlammen en rook van de voertuigen een wit pantservoertuig van de VN-troepen, die zijn komen vaststellen wat er is gebeurd. Niemand begrijpt dat ze niet hebben ingegrepen.
De vereniging van taxichauffeurs kondigde een algemene rij-stop af. De gouverneur riep zijn provinciale veiligheidsraad samen om voortaan een militaire escorte te voorzien op die levensnoodzakelijke weg van Beni naar de grens met Oeganda. Symptoombestrijding, maar geen oplossingen.
Ontvoeringen
Donderdag 25 maart werden ’s avonds laat 20 mensen ontvoerd uit hun huizen in Kalonge, in de chefferie Batangi, in het noordoosten van Lubero, Noord-Kivu. Een Mai-Mai-groep die zich Kabido noemt eist losgeld op. Sedertdien is er niets bekend over de verdere afwikkeling.
Zaterdag 27 maart om 3 uur in de ochtend kreeg Kainama (dan zijn we weer in het grensgebied met de Ituri-provincie) een nieuwe aanval van de ADF te verwerken. Ze staken 25 huizen in brand en minstens 26 dorpelingen werden ontvoerd. Tot de vroege namiddag volgde nog een uitwisseling van geweerschoten met het leger. Over het lot van de ontvoerden is niets meer geweten.
Vandaag, zondagnacht 28 maart om 1.40 uur, vallen Mai-Mai de barrière voor de wegtol aan de noordgrens van mijn stad Butembo aan. Een politieman, een soldaat en een aanvaller blijven dood achter. Het was hen blijkbaar om de wapens te doen, want die werden allemaal meegenomen.
Op hetzelfde moment wordt in het centrum ingebroken in verschillende winkels door mannen in uniform. Voor de Bubolezen is het duidelijk dat de aanval aan de barrière bedoeld was om de aandacht af te leiden van de rooftocht van gewapende militairen in het hart van de stad. Maar nooit zullen we de waarheid kennen.
De afgelopen drie weken werden minstens 123 burgers gedood door de vermeende ADF-rebellen
De cijfers zijn intussen alweer achterhaald, maar de lokale mensenrechtenorganisatie CEPADHO rekende op 24 maart voor dat de afgelopen drie weken minstens 123 burgers werden gedood door de vermeende ADF-rebellen alleen al. Het VN-vluchtelingenagentschap trekt op hetzelfde moment aan de alarmbel omdat 40.000 nieuwe ontheemden naar de steden Oïcha, Beni en Butembo optrekken, zonder dat ze door noodhulporganisaties kunnen worden opgevangen. Ze vinden ‘s nachts onderdak in scholen, die ze overdag moeten ontruimen om de lessen van de kinderen mogelijk te maken. Inwoners van Butembo nemen lokale solidariteitsinitiatieven om de ontheemden te helpen opvangen maar kunnen niet op tegen de omvang van de noden.
Geïmproviseerde explosieven
De honderden doden die sinds de jaarwissel zijn gevallen in noordoost-Congo hebben niet één reactie ontlokt aan het staatshoofd.
Sedert december doet zich een nieuw fenomeen voor in deze regio. Steeds vaker gebruiken de ADF geïmproviseerde explosieven, eerst vooral tegen het leger maar sinds eind februari steeds vaker tegen burgers. In Kainama verstopten ze dergelijk tuig onder een tros bananen opdat diegene die ze zou opnemen in de lucht zou vliegen.
Steeds vaker worden ze gebruikt op de landwegen die naar de velden leiden. De bedoeling lijkt duidelijk: boeren schrik aanjagen zodat ze hun oogst niet durven gaan ophalen en de vermeende rebellen zich er zelf tegoed kunnen aan doen, of de cacao oogsten en dan in Oeganda gaan verkopen.
President Tshisekedi vervreemdt van de bevolking
Bron: sociale media
Meteen na mijn aankomst voel ik dat de woede van de mensen enorm is toegenomen. Op alle mogelijke manieren wordt die kenbaar gemaakt, en toch lijkt het of de wereld het niet hoort, of niet wil horen.
Toen president Tshisekedi drie dagen van nationale rouw afkondigde na het overlijden van president Magufuli van Tanzania stond iedereen versteld. De honderden doden die sinds de jaarwissel zijn gevallen in noordoost-Congo hebben niet één reactie ontlokt aan het staatshoofd, geen enkele blijk van medeleven noch interesse. De sociale media gonsden van afkeuring.
Gevoelige zielen
Activisten houden zich niet meer in. Ze beschrijven de gruwel die de mensen hier moeten doormaken voortaan zonder schroom.
De jongerengroep Veranda Mutsanga verspreidt op Facebook een lange tekst die beschrijft wat kinderen, vrouwen en mannen moeten meemaken, opgesteld op basis van getuigenissen. Je krijgt de tekst niet gelezen door de wreedheden die worden beschreven en toch is er geen letter van verzonnen.
Als je niet tegen geweld kan, raad ik af om hem te lezen, maar toch deel ik hem hieronder. Omdat hij de waarheid brengt, een waarheid die niet mag verholen worden omdat gevoelige zielen er niet tegen kunnen. Voor de slachtoffers die de barbarij moeten ondergaan is het immers allemaal keiharde dagelijkse realiteit:
In deze maand maart nemen ook de vrouwen geen blad meer voor de mond. Activiste Rose Tuombeane van DYFEGOU in Butembo (Dynamiek van de vrouwen voor goed bestuur) geeft een lang interview weg waarin ze niet alleen de ernst van de situatie beschrijft, maar ook de verantwoordelijkheid van de president en zijn loze vredesbeloften in de verf zet en zijn politieke wil in twijfel trekt.
Ze geeft ook uiting aan een opinie die hier algemeen verspreid is: dat de aanvallers geen Islamitische terroristen zijn, maar dat dit bijzonder gruwelijke terrorisme een initiatief is van buurland Rwanda dat aan gebiedsuitbreiding wil doen, en er sluw in geslaagd is om zijn pionnen binnen het Congolese leger op te stellen.
Dat de Amerikanen de ADF nu officieel op de lijst hebben gezet van internationale terroristische organisaties versterkt de opinie dat Rwanda er achter zit, want de Amerikanen hebben het regime in Rwanda altijd al de hand boven het hoofd gehouden.
Muziek als luidspreker
Artiesten zijn niet bang meer om in hun nummers de waanzin te benoemen. Zanger Vikael van Butembo gaat ver in zijn beschrijving. Hij noemt zich een overlever van de slachtpartijen, bedreigd door hongersnood, een levend skelet.
Een andere zanger, Delcat Idengo van Beni, was eerder dit jaar gearresteerd kort na het verschijnen van zijn lied “politiciens escrocs”, waarin hij de politici hekelt die vanalles beloven maar uiteindelijk de bevolking in hun ellende laten stikken. Het staatshoofd noemt hij een “maquette”, de politici “satanisten “ en “vampiers”. Hij is dan toch nog onverwachts op 10 maart vrijgesproken en vrijgelaten. Om er niet van verdacht te worden dat hij die vrijspraak kreeg opdat hij zou een toontje lager zingen, antwoordde hij met zijn nummer “Pays de prisonniers” om duidelijk te maken dat hij geen enkele intentie heeft om zich nu gedeisd te houden.
Opstand
Professor Isidore Ndaywel vraagt aan het hele land om nu op te staan voor een oplossing van de wreedheden in Beni. De regering alleen kan het niet, zegt hij, we moeten alle krachten bundelen om het probleem van Beni op te lossen. Maar het land heeft intussen geen regering meer sinds de coalitie tussen Kabila en Tshisekedi is opgeblazen. Het is nu veertig dagen geleden dat een nieuwe Premier werd aangesteld en nog steeds heeft hij geen nieuwe regering kunnen aankondigen. Het hoeft niet te verwonderen dat allerlei gewapende actoren het machtsvacuüm ongevraagd invullen.
Burgerlijke ongehoorzaamheid om politici aan te zetten tot actie
Bron: sociale media
Naarmate de internationale opinie zich halsstarrig hult in stilzwijgen, hoor ik alsmaar meer mensen oproepen tot opstand. Verschillende volksbewegingen denken aan burgerlijke ongehoorzaamheid, en provincieraadslid Promesse Matofali versterkt de roep om een belastingstop.
Anderen gaan veel verder en willen de jongeren bewapenen om een algemeen offensief in te zetten tegen de on(be)grijpbare ADF. MONUSCO en de noodhulporganisaties moeten eruit, wegens onkunde, volgens sommigen zelfs medeplichtigheid. Ik hoor steeds meer mensen in mijn omgeving dit standpunt verdedigen, zelfs diegenen die ik nooit eerder hoorde pleiten voor een aanpak die het leven van jongeren zomaar in de weegschaal zou gooien.
Een migrant in Canada predikt vanuit zijn veilige haven de revolutie op 31 maart. De Nande-jongeren van Kinshasa roepen alvast op om morgenvroeg om 7u30 te gaan betogen voor het parlement om te eisen dat de situatie in Noord-Kivu en Ituri bij hoogdringendheid zou worden toegevoegd aan de agenda bij de opening van de nieuwe sessie.
Het is op zijn zachtst gezegd heel merkwaardig dat dit probleem op hoog politiek niveau niet spontaan wordt prioritair bevonden. Dan hoeft het ook helemaal niet te verwonderen dat de internationale gemeenschap het voorbeeld van de verantwoordelijken van het land volgt en keelschrapend naar het plafond kijkt.
En de mensen? Zij sterven voort.
Na elke aanval wordt een massagraf gegraven
Bron: sociale media