“‘Onrust in Rio's favela's’

Politie en ‘bandidos’ (zo worden hier alle criminelen genoemd), bekampen elkaar met veel machtsvertoon, in de strijd om de controle over de drugshandel in de favela. Volgens de bewoners staan de ‘bandieten’ op scherp: ze willen de kans die de Wereldbeker aanbiedt grijpen om de wereld te tonen dat ze nog niet dood zijn. Ook vanuit andere hoeken wordt de rust in de favela bedreigt.

Rocinha, mijn nieuwe thuis

Mijn vriend en ik hebben een nieuw stulpje gevonden: een klein maar knus appartementje in Rocinha, Rio’s grootste favela. Rocinha wordt terecht gepromoot als dé toekomstige strandwijk, vooral vanwege zijn perfecte ligging: de favela/wijk ligt in het verlengde van de stranden van Ipanema en Leblon en wordt omgeven door prachtige groene bergen.

Het nieuwe Ipanema

De opmars van Rocinha is al sinds een eindje bezig: er rijdt een bus doorheen, wat voor zowel door favela- als niet-favela bewoners gezien wordt als dé stap van favela naar volkswijk. Momenteel is men zelfs bezig met de bouw van een metrolijn, wat betekent dat de regering van Rocinha een volwaardige stadswijk wil maken. Deze metro zou af moeten zijn tegen de Olympische Spelen in 2016 en wordt deels door de organisatie ervan gesponsord.

Het uitwijken van de Cariocas naar Rocinha is een logisch gevolg van de gigantisch hoge huurprijzen in het centrum van de stad en in de beroemde strandwijken. Bovendien zijn Brazilianen van buiten de favela gerustgesteld door de ‘pacificatie’. Ze vinden de favela nu veilig genoeg om er te komen wonen.

In onze media wordt Rocinha steeds meer en meer steeds meer en meer voorgesteld als een goed alternatief om eventjes in te vertoeven, tijdens carnaval, de wereldbeker, of gelijk wanneer. Ook ik bezing constant de geneugten van de favela, want die zijn talrijk: je zal er nooit of te nimmer beroofd worden zoals in het centrum, de mensen zijn vriendelijker, de muziek is beter en het eten goedkoper.

… of toch niet

Maar toch moet ook ik nuanceren. Eventjes afdwalen langs de hoofdwegen (waarlangs ook wij wonen) en een tochtje door de kleine steegjes tonen je een heel andere werkelijkheid. De mensen zijn er even vriendelijk en je bent er even welkom, maar ik schat dat er niet zoveel Europeaan zijn die ervoor te staan trappelen om te wonen in een overdekte steeg zonder zonlicht, met een open riool en een geur om constant van te kokhalzen.

Ook zullen vele ‘Westerlingen’ ervan schrikken om overdag te moeten schuilen voor geweerschoten, wat zeker geen dagelijkse kost is, maar wat niettemin nog steeds kan gebeuren en wat me net overkomen is. Het is lange tijd kalm geweest in Rocinha, maar sinds enkele maanden is er weer een kat- en muisspel tussen een drugsbende en de ‘vredes’politie aan de gang.

De plaatselijke bewoners weten me te vertellen dat veel buurten in Rocinha inderdaad ‘gepacificeerd’ zijn, maar dat evenveel plaatsen nog steeds in handen zijn van de drugsbendes. Geen schrik, als gewone mens kan je er gerust rond kuieren: het is een regel onder de bendes dat je mensen die niets met je business te maken hebben, met rust laat. Het probleem is echter dat de politie er geen welkome gast is, en dat wanneer die hun ‘territorium’ betreedt, er weleens schoten gelost kunnen worden.

Ook dit is eerder een machtsvertoon en er is al een jaar niemand meer aan het geweld gestorven, maar niet veel westerlingen, noch bewoners buiten de favela, zullen ervan houden. Ook in de favela Complexo do Alemao waren er vannacht de klok rond geweerschoten te horen.

‘Ga niet naar de Wereldbeker’

De plaatselijke bevolking is niet echt optimistisch over de toekomst. De stamgasten van het café waar ik eventjes schuil voor de kogels leggen me hun pessimisme uit: ‘Het is hier momenteel heel onrustig, en dat zal zeker niet verbeteren met het dichterbij komen van de wereldbeker.

Op de vraag ‘Wat heeft de wereldbeker dan met deze schietpartij te maken?’, luidt het antwoord ‘os bandidos (letterlijk: de bandieten – gebruikt om alle drugsbendes of criminelen aan te duiden) zijn de politie aan het het uitdagen. De bendes hebben hun territorium moeten verlaten omwille van de wereldbeker, omdat Rio zich wil manifesteren als een paradijs, als A Cidade Maravilhosa, vrij van geweld.  Nu willen de bendeleiders aantonen dat ze nog niet dood zijn maar alive and kicking als nooit tevoren. De situatie hier zal weldra opnieuw exploderen”.

Het gevaar loert niet enkel vanuit de hoek van de criminelen, maar ook meer en meer jongeren van de middenklasse en favelabewoners zijn momenteel protesten en betogingen aan het organiseren tegen de zware politierepressie in de favela’s, tegen de grote investeringsprojecten betaald met belastingsgeld die de burgers zelf niet ten goede komen en tegen talrijke andere asociale regeringsmaatregelen.

Iedere jongere die ik hier ken, is er wel op één of andere manier mee bezig. Sommigen in het geheim, sommigen ostentatief en uitdagend. In de stad zie je meer en meer graffiti die oproept ‘Nao vai a Copa: ga niet naar de Wereldbeker!’.

De staat, de politie en de media hebben momenteel nog genoeg macht om de meeste van deze opstanden de kiem in te smoren. Maar het is nu al duidelijk dat ze dat niet zullen kunnen blijven doen.  Er borrelt wat in Brazilië. Het is niet gemakkelijk om te voorspellen wanneer de situatie (opnieuw: zie de juni protesten vorig jaar) zal exploderen, voor, tijdens of na de Wereldbeker, maar één ding is zeker: het zal er knallen, en nog niet weinig ook.