“‘Openbaar vervoer in Istanboel: te spannend om te staken’

Ik zou hier eigenlijk moeten schrijven over de bom die vandaag ontplofte, maar ondertussen is iedereen dit al gewoon. Als persoonlijk protest besluit ik er nu even geen woorden aan vuil te maken. Ik zou kunnen schrijven over één van m’n vrienden, wiens telefoon door de politie afgeluisterd werd, die al vijf keer opgepakt werd en zich onlangs zelfs prepareerde om tegen IS te gaan vechten (hij bleef thuis door oogproblemen, die het lastig zouden maken zijn wapen te richten).

Ik zou ook kunnen schrijven over iets positiefs. Het ontmoeten van veel diverse muziekculturen in deze wereldstad, bijvoorbeeld. Over de drugsverslaafde veertiger die zingt in een bekende band en me uitnodigde op de thee, of over hoe een kettingrokende veertienjarige me op een eiland de basis achter zijn drumtechnieken probeerde uit te leggen.

Helaas: momenteel schrijf ik mijn thesis, dus mijn hoofd wil zichzelf niet echt verdiepen in eender welke materie. Documentatie en representatie associeer ik niet met interpretatie, maar met irritatie of zelfs breinamputatie. Ik moet op zoek naar een minder veeleisend onderwerp, iets saai en onbelangrijk.

En wat is er alledaagser dan transport?

Transport in Istanboel, alledaags?

© Linde Nuyts​

Deze inleiding over wat ik niet schrijf, dient om u later deze pagina, mijn kleine stukje van het wereldwijde web, nogmaals te doen bezoeken. Want het vooraf genoemde is te fascinerend om te laten liggen. U krijgt het later nog opgediend, beloofd. Ik probeer mijn toekomstige artikels als interessant te presenteren zodat uw maag en brein dit komende doordeweekse onderwerp kunnen verteren. Maar geen zorgen, na deze lijvige inleiding bent u al bijna halfweg.

Transporttwijfel

Zelfs zo’n normaal gezien dodelijk saai onderwerp wordt interessant wanneer het over Istanboel en omstreken gaat: we twijfelen in deze stad niet gewoon tussen bus of trein om naar school te gaan; er is ook nog metro, metrobus, boot, minibus, dolmuş, en momenteel bouwt men een voetgangerstunnel tussen Europa en Azië. Misschien spreekt men hier straks ook van “linker- en rechteroever”?

Wanneer dit alles niet volstaat, durft de behulpzame Turk u wel eens mee te nemen in zijn auto.

Vermoeiende wandeltochten kunnen vermeden worden door hulpeloze blikken in de aanwezigheid van vrachtwagenchauffeurs - die je met wat geluk vervolgens thee aanbieden.

© Danishwara Nathaniel​

Met mijn Belgische naïviteit probeerde ik dit alles te negeren en Istanboel per fiets te trotseren. Na een val met een beschadigde viool en computer tot gevolg, en de diefstal van het vehikel enkele dagen later, gaf ik de moed op. Zonder al te veel spijt, ik kon nu rustig het uitzicht en mijn medepassagiers observeren.

Meeuwen en dolfijnen als medepassagiers: met de boot naar school

Deze medepassagiers zijn overigens vrij interessant. Als ik op mijn weg naar school naar links kijk, zie ik soms, in plaats van een verveelde vrachtwagenchauffeur in de file, een dolfijn plonzen in de Bosporus. Mijn ochtenden op de veerboot worden gekleurd door zeegroene golven en appelbauwe weerspiegelingen van de lucht, soms aangevuld met een zweempje oranjeachtige smog: vervuiling heeft ook positieve kanten. Een nadeel aan dit transport zijn dan weer de meeuwen die van mijn ontbijt proberen mee te genieten, zoiets was ik niet gewoon als nmbs-gebruiker (maar zou anders wel een goed stakingsargument zijn).

En daar houdt het niet op wat dieren betreft. Net voor het offerfeest vorig jaar werd op de metrobus (een bus die dankzij haar eigen rijvak zeer snel gaat) een man met een ram gespot die met de woorden “waarom doen jullie zo vreemd, dit is traditie” ongestoord langs de security wandelde.

Over uitglijdende geiten en dansende papegaaien

Vertederende dieren, een alledaags tafereel voor de pendelaar.

© Linde Nuyts​

Alsof de grote baas van het istanboelse openbaar vervoer zich hierdoor geïnspireerd voelde, worden de schermen in de metro, vroeger vol langdradige informatie en reclame, nu opgevrolijkt door dierenfilmpjes, het soort waar je naar kijkt op YouTube wanneer je je hersenen wat rust wilt gunnen: een uitglijdende geit of de ongemakkelijke ontmoeting van een schattige poedel met een schildpad.

Hoe dan ook, het creeërt effectief een betere sfeer: onbekenden lachen gezellig samen met dansende papegaaien in de plaats van zich te ergeren aan elkaars muziek en lijfgeur. Het lijkt ook wel een goede bommenpreventie: als zelfmoordterrorist zou ik persoonlijk een tweede keer nadenken na gezamenlijk vertederd te zijn geweest door een schattig klein katje dat een hond als haar moeder aanziet.

Dolle dolmuşchauffeurs

Let altijd op wanneer u het openbaar vervoer gebruikt. Deze trein probeert haar draaglast te verminderen door u te misleiden met een wc-wegwijzer richting rails.

© Linde Nuyts​

Naast het kuddegedrag van de metrogebruikers is dit het wat de relatie tussen dier en Turks transport betreft. Een ander fenomeen dat wel wat ruimte verdient is ‘de dolmuş’. Het woord betekent lekkerlijk ‘het schijnt vol te zijn’. Deze wagen is zijn naam dan ook waardig: het is een soort gemeenschappelijke taxi met een vaste route, die pas vertrekt wanneer er geen vrije plaatsen meer zijn. Het wordt vooral in de late uurtjes gebruikt wanneer de metro’s en bussen niet meer rijden.

Dolmuşchauffeurs kunnen hierdoor wat creatiever zijn: ’s nachts is er minder politie, dan vinden ze graag zelf baanvakken en een nieuwe maximumsnelheid uit. Één keer besefte ik een echt vindingrijke dolmuşchauffeur tegen te komen: met zijn verkleurende verlichting, dansmuziek en minidiscobol probeerde hij waarschijnlijk goedbedoeld het nachtelijk amusement van zijn passagiers nog wat te verlengen. Helaas imiteerde hij ook de eventuele misselijkheid na een glas teveel met zijn inventieve rijkunsten en beslommerde bochtentechniek.

Of toch maar gewoon te voet

Ondanks dit ongelimiteerde entertainment ga ik nog steeds liefst van al te voet. Met de zomer in het land worden mijn wandelingen opgeluisterd door Turks terrasjesgeluid, waar theelepels geroerd worden op het tikkende ritme van houten spelstukken op een backgammonbord. Ik kan al wandelend proberen een kleurtje te krijgen om eindelijk minder op te vallen als melkwitte westerling.

In conservatievere buurten, waar ik mijn schouders en benen bedek, doet de zomer mij alsnog plezier: de warmere temperaturen hebben het luie geslof van religieuze gordijnachtige gewaden getransformeerd in elegant linnen geruis, vergezeld door vogelgefluit dat mij de laatste plek doet realiseren die nog niet veroverd is door het uitgebreide koninkrijk der Istanboels verkeer: het luchtruim. Wordt vervolgd?