“‘Partnergeweld: Genoeg is genoeg’

© Stiene Billen​

Stiene Billen werkt bij de Belgische solidariteitsorganisatie FOS die dit najaar aandacht vraagt voor partnergeweld wereldwijd. Ze deelt haar ervaring met de strijd tegen partnergeweld in Zuid-Afrika.

‘Waar ben jij bang van?’

Trek met deze vraag de straat op en je krijgt de meest uiteenlopende, soms banale antwoorden. Van spinnen, vliegreizen tot openbare toiletten. Maatschappelijk er is meer aan de hand. Angst verdeelt mensen. Vandaag zijn we met zijn allen bang van veel verschillende dingen. Van vluchtelingen, terroristische aanslagen, van fascisme, vrouwenhaat enzovoort.

Ook onze prestatiemaatschappij legt de lat hoog. Allemaal zijn we er in meer of mindere mate gevoelig aan. We zijn bang om beoordeeld te worden, om onvoldoende ‘likes’ te krijgen op facebook. We zijn bang dat we niet perfect zijn. Angst grijpt overal om zich heen.

Nergens beter dan thuis?

Gelukkig is er een plek waar we de deur achter ons dicht kunnen trekken, waar we kunnen wegzakken in ons eigen coconnetje en ons kunnen laven aan het vertrouwde. Thuis kunnen we de stress van buitenaf kanaliseren.

De cijfers liegen er niet om. Ieder jaar wordt in België een op zeven vrouwen slachtoffer van partnergeweld. Wereldwijd spreken we jaarlijks over een op vijf vrouwen.

Maar wat als je zelfs daar bang bent omdat je relatie gewelddadig is? De cijfers liegen er niet om. Ieder jaar wordt in België een op zeven vrouwen slachtoffer van partnergeweld. Wereldwijd spreken we jaarlijks over een op vijf vrouwen. Als je kijkt naar de volledige levensloop zien we dat een op drie van alle vrouwen er tijdens haar leven mee te maken krijgt [*].

Angststoornissen, depressies en verslavingen zijn slechts enkele van de gevolgen. In de meest extreme gevallen zijn ze fataal en leidt het geweld uiteindelijk tot moord.

Intrafamiliaal geweld, geweld binnen de familie, creëert een spiraal van geweld. De vrouw wordt geslagen door haar man of omgekeerd, kinderen door hun ouders en vervolgens slaat het kind de klasgenootjes. En zoveel jaar later herhaalt de cyclus zich.

Partnergeweld heeft ook een economisch prijskaartje, het brengt medische en juridische kosten met zich mee. En ook al valt intrafamiliaal geweld in strikte vorm niet onder werksfeer, het kan wel een grote impact hebben op het werk omwille van verlies van productiviteit en verminderde arbeidsparticipatie.

© Stiene Billen​

Zuid-Afrika

Ik ontdekte de waarheid over partnergeweld in Stellenbosch, een plattelandsstadje in de Westkaap van Zuid-Afrika. Daar versterkt Women on Farms Project (WFP) de vrouwen die veelal werken op de wijngaarden om zelfverzekerd en met kennis van zaken hun rechten op te nemen. En dat is nodig. In Zuid-Afrika worden vijf keer meer moorden gepleegd op vrouwen omdat ze vrouw zijn (femicide) dan elders in de wereld. Geweld is voor hen een dagelijkse realiteit. Op het werk, in de gemeenschap en ook thuis.

Mijn hoogtepunt waren de 16 days of activism, dat zijn de dagen tussen de internationale dag tegen geweld op vrouwen en meisjes (25 november) en de internationale dag voor mensenrechten (10 december). De dagen waarop WFP nog meer dan anders aandacht eist voor het probleem dat families en gemeenschappen ontwricht. Het probleem dat geweld heet.

Op een ochtend vertrok ik met een collega vroeg richting Worcester, een stadje op een uurtje rijden van Stellenbosch. We arriveerden aan een grote hangar en zagen groepjes vrouwen en kinderen lopen met allemaal dezelfde paarse bedrukte t-shirt. Op de t-shirts de boodschap: “Violence against women and children is a crime! Enough is enough!”.

Binnen werd ik overweldigd. Meer dan 300 vrouwen van alle leeftijden en enkele jonge mannen met precies dezelfde t-shirt waren die zondag samengekomen en vulden de ruimte.

Die voormiddag gebeurde er veel. Een poëzie-optreden over femicide greep iedereen naar de keel. Doorlopend was er de mogelijkheid om een hiv- en SOA-test te laten uitvoeren. Er werd een toneelstuk opgevoerd over partnergeweld. Elke vrij- en geweldscene werd onthaald met gejoeld en getier. Mensen gingen staan om beter te kunnen zien, pakten elkaar vast en gaven high fives. Aan animo geen gebrek.

Daarna kwam een politievrouw op het podium. Veel vrouwen namen het woord en gaven openlijk kritiek op de politie die te weinig en te laat optreedt bij meldingen van geweldsituaties. De spanning werd zo op de spits gedreven dat de politievrouw uiteindelijk haar persoonlijke telefoonnummer doorgaf. Er volgde een debat met een provinciaal vertegenwoordigster en opnieuw gaven de vrouwen haar lik op stuk. Er gebeurt te weinig om geweld te voorkomen. En als het gebeurt moet de situatie beter aangepakt worden en moeten de daders op gepaste manier gestraft worden.

Overmand door emoties

Ik kon die dag verschillende vrouwen spreken. Ze vertelden over hun leven en hun ervaringen met partnergeweld. Wat het met hen doet, wat het met hen heeft gedaan en hoe ze er nu mee omgaan. Schrijnende verhalen die er soms slechts met horten en stoten uitkwamen.

Het werd me duidelijk dat partnergeweld zo vaak onder de radar blijft, net omdat het in de privésfeer gebeurt. Slachtoffers blijven er lang alleen mee zitten. Mensen die het meemaken schamen zich of zitten danig verstrikt in scheve machtsverhoudingen. Er spelen belangen mee als levensonderhoud, een woonst of kinderen die ze niet op het spel willen zetten.

“Maar het is onze plicht om erover te spreken en de ketting van geweld te breken!”, vertrouwde één van de vrouwen ons toe.

Toen tijdens de samenkomst een jong meisje het liedje ‘Beautiful’ van Christina Aguilera zong, begonnen mijn tranen al op te wellen. Als we bij het afsluitende zangmoment allemaal een kaarsje kregen en samen ‘Heal the World’ van Michael Jackson inzetten, was er geen houden meer aan. De tranen stroomden ongecontroleerd over mijn wangen.

Buiten stonden intussen verschillende minibusjes klaar om alle deelnemers naar het stadscentrum te voeren. Samen met de vrouwen en jongeren en met zelfgemaakte slogans stapte ik door de straten van Worcester. Al dansend en onder luid gezang gingen we tot aan het politiekantoor waar we onze boodschap voor de laatste keer kracht bijzetten.

© Stiene Billen​

De angst voorbij

Bijna een jaar later nestelen de actieliedjes zich bij momenten nog altijd in mijn hoofd. Ze zijn blijven plakken, net als de herinneringen. Ik zal de jongeren en vrouwen van Women on Farms Project nooit vergeten.

Zij zijn al lang niet meer beschaamd of bang. Dat stadium zijn ze voorbij. Ze deinzen niet meer terug. Ze pikken het niet langer en zeggen luid en duidelijk dat het genoeg geweest is. Al zijn ze arm en niet lang naar school gegaan. Bij Women on Farms Project leerden ze hun stem te gebruiken en zo verwierven ze macht.

Die zondagvoormiddag bewijst dat partnergeweld niet per se in de privésfeer moet blijven hangen. Alleen door samen te komen en erover te spreken. Door een veilige baken te vormen en solidair te zijn met elkaar. Alleen zo kunnen we de angst overwinnen en partnergeweld uitbannen. Als slachtoffers weten dat ze niet alleen zijn.

In 49 landen bestaat er geen wetgeving die slachtoffers beschermt tegen partnergeweld, en worden daders niet bestraft

Op straat komen tegen partnergeweld is mogelijk en nodig! In 49 landen bestaat er geen wetgeving die slachtoffers beschermt tegen partnergeweld, en worden daders niet bestraft. In 37 landen worden verkrachters vrijgesproken als ze getrouwd zijn met het slachtoffer. In vele landen zoals Zuid-Afrika bestaat er wel goede wetgeving, maar laat de implementatie te wensen over. En overal rust er een taboe op, ook bij ons.

Vrouwenorganisaties zoals Women on Farms Project effenen het pad voor de strijd tegen partnergeweld. Laten we dus met zijn allen het voorbeeld van de vrouwen van WFP volgen.

Genoeg is genoeg!

[*] Mannen worden ook slachtoffer van partnergeweld en ook in homoseksuele en lesbische relaties komt het voor. Dit wordt veel minder onderzocht en er zijn geen internationale cijfers over.

Stiene Billen werkt bij de Belgische solidariteitsorganisatie FOS. Samen met organisaties zij-kant en Zijn voert FOS campagne over partnergeweld. Meer info, tips en verhalen op campagnepagina horenzienenpraten.be