“‘Polxit gevaarlijker voor vrede in Europa dan Brexit’
‘Een Polxit zou gevaarlijker voor de vrede in Europa zijn dan een Brexit’, stelt Rémy Bonny die er tijdens een half jaar als Erasmus-student één en ander wist uit te pluizen.
Protesten in Pole, juli 2017.
Grzegorz Żukowski (CC BY-NC 2.0)
Het voorbije half jaar bracht ik door als Brusselse student in Warschau. Het was niet de meest voor de hand liggende locatie om op Erasmus te gaan als homoseksuele barricadenicht. Polen doet het op één na het slechtst van de lidstaten van de Europese Unie in de Rainbow Index van ILGA. Ondanks deze cijfers bleek de Poolse hoofdstad een zeer progressieve en uitgebreide holebi-cultuur te hebben. De Pride trok er maar liefst 50.000 toeschouwers. Het werd me snel duidelijk dat de cosmopolitische sfeer van Warschau in schril contrast stond met de oerconservatieve sfeer op het platteland.
Protesten in Pole, juli 2017.
Grzegorz Żukowski (CC BY-NC 2.0)
De Europese Unie geeft jaarlijks heel wat geld uit aan de ontwikkeling van Oost-Europese landen. Het openbaar vervoer in steden als Warschau, Krakau en Wroclaw is beter uitgebouwd dan in pakweg Gent of Antwerpen. Polen kreeg in 2015 9,639 miljard euro meer van de EU-begroting dan dat het er aan toestopte. Deze Europese solidariteit loont ook in de cijfers. De verwachte groei van het Bruto Binnenlands Product voor dit jaar is 3,5%. Ter vergelijking: in België groeit het BBP dit jaar slechts met 1,5%. We moeten solidariteit tonen met de Oost-Europese lidstaten, want zoveel als dat zij ons nodig hebben, hebben wij hen ook nodig.
Een fruitplukker op het platteland in Polen verdient om en bij de twee euro per uur. Een student die wat wil bijverdienen in een koffiebar in Warschau verdient vier euro per uur.
Toch doet er zich in Polen een structureel probleem voor. Lech Walesa zegde ooit “vrijheid kwam, maar het is nog steeds moeilijk om brood te verkrijgen”. Een fruitplukker op het platteland in Polen verdient om en bij de twee euro per uur. Een student die wat wil bijverdienen in een koffiebar in Warschau verdient vier euro per uur. Het is deze ongelijkheid, tussen stad en platteland, die de plattelandsbewoners het gevoel geeft dat ze in de steek gelaten worden door hun eigen overheid én door de Europese Unie.
Na het Brexit referendum is Europa opgeschrikt door een angst voor populisme en conservatisme. In Oost-Europese landen waren deze golven van conservatisme al eerder ingezet. Viktor Orban kwam aan de macht in Hongarije in 2010. In Polen veroverde de partij Recht & Rechtvaardigheid van Jarosłav Kaczyński een parlementaire meerderheid in 2014.
Sindsdien probeert deze regering beetje bij beetje democratische en progressieve verwezenlijkingen van de laatste 30 jaar uit te wissen. Ze hebben daartoe hun grip op de publieke media vergroot. De regering probeert al 3 jaar abortus af te schaffen in Polen. Onlangs werd nog een wetsvoorstel gestemd die de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht aan banden legde.
Zoals Rusland en Turkije?
De vergelijking met Rusland of Turkije is snel gemaakt, maar desondanks onwaar. In tegenstelling tot de Russen en de Turken geniet het Poolse Recht & Rechtvaardigheid in recente peilingen “slechts” 33,4% van de stemmen. Het Poolse kiessysteem maakt het echter mogelijk om met dergelijke score een meerderheid in het parlement te verwerven. Polen kent een zeer sterk en goed georganiseerde oppositie. Er gaan binnen de Poolse Sejm nu al stemmen op om bij de verkiezingen van 2019 als een eengemaakt front naar de kiezer te trekken om de partij van Kaczyński van de macht te stoten. De gigantische protesten over heel Polen van de voorbije maanden bewijzen dat deze situatie zeer waarschijnlijk is.
Protesten in Pole, juli 2017.
Sakuto (CC BY-NC 2.0)
In Februari kondigde Paul Magnette nog aan dat hij het goed zou vinden dat Polen uit de Europese Unie zou stappen. Dergelijke opvattingen wijzen op een gebrek aan geostrategisch inzicht. Een Polxit zou gevaarlijker voor de vrede in Europa zijn dan een Brexit.
Ik zie Theresa May niet meteen het schoothondje van Vladimir Poetin worden. Dit jaar is Poetin al tweemaal langsgegaan bij de Hongaarse premier Viktor Orban.
Ik zie Theresa May niet meteen het schoothondje van Vladimir Poetin worden. Dit jaar is Poetin al tweemaal langsgegaan bij de Hongaarse premier Viktor Orban. Het zou me niets verbazen dat achter de schermen het Kremlin ook nauwe contacten onderhoudt met hoogaanstaande partijleden van het Poolse Recht & Rechtvaardigheid.
Op dit moment verdenkt Kaczyński nog steeds Rusland, samen met Donald Tusk, van moord op zijn broer in 2010. Echter is de Poolse economie enorm afhankelijk van buitenlandse investeringen. Op het moment dat Polen de Europese Unie zou verlaten, zullen ze hoe dan ook moeten lonken naar grote buur Rusland.
In ruil voor Russisch geld, zal Poetin wat graag het Ijzeren Gordijn langs de Pools-Duitse grens opnieuw optrekken. Mijn buikgevoel zegt me dat Poetin oorlogszuchtiger en minder voorspelbaar is dan Sovjet-leiders als Brezjnev en Gorbatsjov. Op het moment dat de grootste Oostelijke lidstaat uit de EU stapt, komen we automatisch terecht in een nieuwe editie van de Koude Oorlog.
Polen heeft Europa nodig op economisch vlak, maar in West-Europa mogen we niet gewoon worden aan de vrede die we hier al kennen sinds de Tweede Wereldoorlog. Indien Polen vertrekt uit de Europese Unie, mogen we het Europese vredesproject begraven. Het voorbije half jaar heb ik geleerd dat Polen ontegensprekelijk bij de Europese cultuur hoort. Polen houden van Europa én Europeanen houden van Polen.
Protesten in Pole, juli 2017.
Grzegorz Żukowski (CC BY-NC 2.0)