Niet alleen in de grote steden komen mensen vreedzaam op straat
“‘Protesten in Chili: ‘Of er verandert iets of ze zullen mensen moeten doden’’
De protesten in Chili houden aan. Niet alleen in metropolen zoals Santiago en Valparaiso, ook in kleinere steden komen mensen op straat. Zelfs diep in Patagonië, in Puerto Natales. Een verslag.
Zowat overal in Chili trekken mensen vreedzaam de straat op.
Marijn Sillis (31) is momenteel op wereldreis. Hij werkte zeven jaar als freelance journalist en was een tijdje hoofdredacteur van jongerenmedia-agentschap StampMedia.
Half oktober, wanneer de regering de kosten voor het openbaar vervoer verhoogt, breken er protesten uit in Chili. Op sommige nieuwssites zie je stevige rellen en brandende gebouwen in hoofdstad Santiago. Er vallen zelfs doden en voor het eerst sinds de dictatuur worden opnieuw soldaten de straat op gestuurd.
Maar niet alleen in de grote steden protesteren burgers. Zowat overal in Chili trekken mensen vreedzaam de straat op. In het toeristische plekje Puerto Natales, een stadje van 20.000 inwoners in zuidelijk Patagonië, kunnen oplettende reizigers elke dag getuige zijn van kleine en grotere protestmarsen.
Hier niet het drama en het geweld dat je op de korte nieuwsitems ziet. Wel alledaagse, vriendelijke mensen die met potten, pannen en toeters hun ongenoegen uiten. Elke dag opnieuw. Zelfs hier, in deze Patagonische uithoek. ‘Het is de derde week nu’, zegt de 27-jarige Javier, ‘en het is belangrijk dat we dit blijven volhouden’.
Weg van de grote steden zie je niet het drama en het geweld. Wel alledaagse, vriendelijke mensen die met potten, pannen en toeters hun ongenoegen uiten.
‘Pinera heeft net nieuwe wetten afgekondigd: meer middelen voor leger en politie, strengere straffen voor betogers. De president heeft het met andere woorden niet begrepen. Het geweld is niet het probleem, wel de oorzaak van het geweld.’
Kort samengevat komen de Chilenen op straat omdat ze het beu zijn. De verhoging van de vervoersprijzen waren de spreekwoordelijke druppel. ‘Het eerste, fundamentele probleem is onze grondwet. Die dateert nog uit de tijd van de dictatuur. Bovendien is de ongelijkheid in Chili veel te groot.’
Onrechtvaardigheid
Zowel betoger Javier als mijn plaatselijke gastheer Nicolas (29) hebben het over “de 1 procent”. ‘De kloof tussen de rijken — waar onze regering toe behoort — en de rest van de bevolking is gigantisch’, zegt Nicolas. ‘Het interesseert me geen ruk hoeveel mensen verdienen. Rijken die er elke maand een miljoentje bij krijgen, mogen dat geld van mij spenderen aan wat ze maar willen. Het gaat ‘m om de privileges die ze zonder reden krijgen.’
Zowat overal in Chili trekken mensen vreedzaam de straat op.
Die privileges gaan over onderwijs, geneeskunde, pensioenen. ‘Er zijn publieke scholen en publieke ziekenhuizen. Maar die stellen weinig voor. Het privaat onderwijs en de private geneeskunde, die veel betere kwaliteit bieden, zijn voor de gewone Chilenen niet te betalen’, aldus Nicolas. ‘Als je tot de kleine toplaag van Chili behoort, kan je met andere woorden gezonder en dus langer leven, en kan je je kinderen beter onderwijs verschaffen. Dat is onrechtvaardigheid.’
‘Ondertussen lijden ook onze ouderen’, vervolgt de twintiger. ‘Er is een privaat pensioenfonds. Elke maand geef je verplicht een deel van je loon af voor later. Dat geld wordt gebruikt door investeerders. Zij worden rijk van jouw centen, die je zelf niet kan gebruiken. Aan het einde van de rit krijgen gepensioneerden een aalmoes.’
Land in de uitverkoop
Volgens de 71-jarige Jorge, die ook op straat is gekomen, is er helemaal niks veranderd sinds het einde van de dictatuur. Hij meent dat Chili, en bij uitbreiding heel Zuid-Amerika, moet strijden voor “economische onafhankelijkheid”. ‘Onze mijnen, ons water, onze grote bedrijven: àlles is geprivatiseerd en in handen van buitenlandse bedrijven. Alleen de Chileense rijken worden er rijker van.’
‘Alleen de Chileense rijken worden er rijker van.’
Of zoals Nicolas omschrijft: ‘Ons neoliberale land staat in de uitverkoop. Als je geld hebt en geld wil verdienen, is Chili de place to be.’
Dat merken ze volgens de heren ook hier, diep in Patagonië. ‘Buitenlandse bedrijven zetten hier grote zalmkwekerijen op. Omdat de regels minder streng zijn. Alleen: Patagonië is niet de natuurlijke habitat van die dieren. Dus pompen ze de zalm vol medicatie, wat ongezond is voor de consument — zalm eten is kanker kweken.’
‘Tegelijkertijd lijden onze fauna en flora onder de impact van die duizenden uitheemse vissen. Die vervuiling is een groot ecologisch probleem. We worden gesust met zogenaamde werkgelegenheid, maar eens onze wateren niet meer boeiend zijn, trekken de bedrijven weer verder.’
Protest met pan en houten lepel
Mijn 29-jarige gastheer werkt als gids in nationaal park Torres del Paine. De dagen dat hij niet in de bergen is, probeert hij met zijn vrienden de straat op te komen. Met pan en houten lepel, een verwijzing naar het verzet tegen Pinochet. ‘Ik ben na de dictatuur geboren, maar heb alle trauma’s meegekregen. Mijn familie is ten tijde van Pinochet naar Argentinië moeten vluchten. Via WhatsApp vraagt mijn grootvader om voor hem de straat op te gaan.’
‘Via WhatsApp vraagt mijn grootvader om voor hem de straat op te gaan.’
Het protest waar Nicolas deel van uitmaakt, is niet groots, niet indrukwekkend. Maar het is er wel. ‘Uiteraard liggen ze in Santiago niet wakker van ons, maar misschien kietelen we de lokale overheid wel.’
‘Kijk, ik heb het nog redelijk goed — ik huur een huisje, kan al eens op vakantie gaan en als ik niet al te ziek word, kan ik mijn dokterskosten wel betalen. Maar er leven te veel landgenoten in de shit. Dan kan ik niet in mijn zetel blijven zitten.’
Blijft de vraag of het uiteindelijk iets zal veranderen. Ook in 2006 en 2011 waren er grote protesten in Chili. ‘Een aangepaste grondwet, goedkoper onderwijs, betere gezondheidszorg: ik weet ook wel dat al die dingen er niet van vandaag op morgen komen’, zegt Nicolas. ‘Maar de eerste stappen moeten nu echt wel gezet worden.’
‘Ik ben 29, ik kan nog vele jaren op straat komen. Dit stopt niet meer. Mijn vrienden en ik hebben hetzelfde gevoel: of er verandert iets of ze zullen mensen moeten doden.’
