“‘Rebelleer: deel of repareer!’

Delen en repareren is overal. Van mensen die hun sokken met gaten stoppen tot autodeelsystemen: ze zijn deel van het verzet tegen de ongebreidelde consumptiemaatschappij. De deelnemers zorgen voor de essentiële transformatie richting een economie van genoeg, naar een samenleving die zorgt voor mens en planeet.  

Gebruik jij elke dag een grasmaaier? Of een boormachine? Waarschijnlijk niet. 'Zou het niet handiger zijn om een grasmachine met de straat of de buurt te delen?', dachten burgers in diverse wijken doorheen heel België. Geïnspireerd door projecten uit andere landen, kwamen ze samen en startten gereedschapsbibliotheken. Of ze werden lid van het deelplatform Peerby. Anderen zagen alle kleding in hun kleerkast en dachten: 'Wat als mijn buur en ik kleding konden delen? Dan was er meer variatie, zonder extra consumptie' en toen ontstonden kledingkettingen en clothing swaps.  

Economische spelregels veranderen 

Banaal is het niet. Delers en herstellers zijn rebellen. Ze tonen hoe het anders kan en werken aan systeemverandering. Hiermee gaan ze regelrecht in tegen het heersende systeem van overconsumptie en -productie. Bij gebrek aan voldoende handvaten van de overheid nemen ze zelf het heft in handen. Ze delen gereedschap, boeken, babyspullen, kinderfietsjes, en nog veel meer in hun buurt. Ze repareren elkaars fiets of grasmachine en ondertussen leren ze elkaar opnieuw wat beter kennen. 

Delers en herstellers zijn rebellen. Ze tonen hoe het anders kan en werken aan systeemverandering.

Delers en herstellers koesteren hun spullen en geven ze liefde wanneer ze kapot blijken. Zo zorgen de initiatieven voor minder consumptie, minder productie, minder afhankelijkheid van grondstoffen en de aarde. De impact van de consumptie van spullen is namelijk veel groter dan we op het eerste gezicht denken. Het is schadelijker voor de planeet dan de consumptie van vlees.  

Bovendien brengen de deel- en repareerinitiatieven de economie opnieuw naar het dorpsplein, in plaats van de idyllische vrije markt. Er zijn minder transportkilometers nodig, minder financiële tussenpersonen, en het geeft ons vooral opnieuw de macht over de keuzes die we als samenleving maken op economisch vlak. Op die manier herdefiniëren ze wat bezit kan betekenen. Niet winst, maar zorg staat centraal: zowel voor mensen als voor de planeet.  

Dat maakt hen ook inherent sociaal. Een vrijwilliger van de Babytheek in Antwerpen vertelde hoe ze haar eerste stapjes bij het initiatief zette. Ze was zwanger vooraleer haar vrienden aan kinderen dachten. It takes a village to raise a child, niet alleen wat betreft de mensen rondom je, ook qua spullen. Die zou ze zelf moeten kopen, maar door aan te sluiten bij een babytheek, bespaarde ze niet alleen kosten, ze leerde ook andere jonge ouders kennen. 

Grenzen aan de groei 

Dat ons huidige economische systeem tegen haar limieten botst, mag duidelijk zijn. Onze wereld wordt geteisterd door heel wat verschillende crisissen die allemaal op hetzelfde moment plaatsvinden en een impact hebben op elkaar. Delers en herstellers komen hiertegen in opstand. Net als heel wat andere mensen. Sommigen strijden tegen het einde van de wereld, anderen om het einde van de maand te halen.  

Het uitgangspunt is dat er genoeg is; dat we voedsel, geld en grondstoffen eerlijk moeten verdelen met aandacht voor wat onze planeet aankan. 

Hoewel die strijden erg verschillend zijn, kan het antwoord wel hetzelfde zijn. Het draait om het woord genoeg. Dat betekent dat niemand noch te veel, noch te weinig heeft om een kwaliteitsvol leven te leiden. Het uitgangspunt is dat er genoeg is; dat we voedsel, geld en grondstoffen eerlijk moeten verdelen met aandacht voor wat onze planeet aankan. 

Alternatief belichamen 

Binnen een economisch systeem dat exact het tegenovergestelde van hen verwacht, dragen de initiatieven net dàt alternatief uit. Door deel uit te maken van een initiatief ontdekken mensen opnieuw dat het ook anders kan. Niet door erover te leren, maar door het te doen. Dat maakt hen gelukkig en dat is nodig wanneer we alles moeten veranderen. Een repair café bijvoorbeeld toont hoe zorgen voor spullen en de planeet ook nog eens tof kan zijn en dat je het niet alleen hoeft te doen. 

Het mensbeeld van veel initiatieven is sociaal, coöperatief en zorgzaam. Solidariteit is het codewoord.

Het mensbeeld van veel initiatieven is sociaal, coöperatief en zorgzaam. Solidariteit is het codewoord. Door dit centraal te zetten, hebben de initiatieven het potentieel om iets heel fundamenteel te veranderen: onze cultuur. Net dát werkt hoopvol en aanstekelijk. Het verandert iets diep in onszelf en de maatschappij. 

Arundhati Roy zei ooit: 'Another world is not only possible, she is on her way. On a quiet day, I can hear her breathing.' In die quote kunnen de deel- en repareerinitiatieven deze rustige dag zijn. Tegelijkertijd is er nood aan samenwerking tussen alle verschillende bewegingen die op straat komen voor een ander systeem. Samen kunnen ze ijveren voor structurele kaders, zoals een herverdeling van grote vermogens, internationale rechtvaardigheid en universele basisdiensten.  

Alleen op die manier kunnen we de transformatie in gang zetten richting een economie die niet draait om groei, maar om welzijn en rechtvaardigheid.  

Deze bijdrage van Stefanie De Bock verscheen eerder, in een iets ingekorte versie in de Gazet van Genoeg van De Transformisten. Meer weten of zelf de Gazet van Genoeg in je brievenbus? Laat het weten via detransformisten.be/artikel/gazet-van-genoeg