“‘‘In de VS is het nageslacht van de man nu meer waard dan de persoon die dat nageslacht moet dragen’ ’

Reclameborden lang de snelweg met anti-abortusideeën zijn geen uitzondering.

Thomas Hawk (CC BY-NC 2.0)

Wereldblogger Jep Stockmans woont ruim 8 jaar in de Verenigde Staten. In die tijd zag hij hoezeer het land cultureel verschilt van Europa. Dat vertaalde zich onder meer in een stap die vrouwenrechten 50 jaar terug in de tijd katapulteerde. En, zo vreest hij, daar zal het niet bij blijven. ‘Het is onvoorstelbaar hoe groot de invloed van religieuze groepen en de drang naar ongebreideld kapitalisme hier is.’

1973 was een cruciaal jaar in de Amerikaanse geschiedenis van vrouwenrechten. Dat jaar besliste het grondwettelijke hof dat een vrouw het recht had op abortus zonder beperking op federaal niveau en dat abortuswetgeving op staatsniveau ongrondwettelijk was.

Die beslissing kwam er nadat de alleenstaande 40-jarige moeder Norma McAvoy, beter bekend onder de alias Jane Roe, abortus wilde plegen maar de Texaanse wetgeving dat niet toestond. Er kwam een rechtszaak waarin de staat vertegenwoordigd werd door Henry Wade. Roe won, maar niet voor ze van haar kind beviel.

Toch had de zaak een grote impact. Verschillende regelgevingen, zowel op niveau van de staat als federaal, werden vanaf dat moment ongrondwettelijk verklaard. Het was een overwinning voor vrouwen in het hele land en had grote gevolgen voor het zelfbeschikkingsrecht, de gezondheid en status van vrouwen op socio-economisch vlak.

Maar het zorgde ook voor een intens debat over de vraag wanneer het leven begint en wiens leven waardevoller is: die van de moeder of het ongeboren kind. Een debat dat uiteindelijk leidde tot de beslissing die op 25 juni 2022 werd genomen door het grondwettelijk hof.

Die zaak kwam er naar aanleiding van nieuwe abortuswetgeving die in de staat Mississippi in 2018 invoerde. Die moest het recht op abortus sterk terugschroeven met een beperking tot 15 weken. Maar twee federale rechtbanken blokkeerden die wetgeving waardoor de zaak voor het grondwettelijk hof kwam in december 2021.

Enkele maanden geleden, nog voor de beslissing van 25 juni, lekte een document waarin zichtbaar werd dat de huidige conservatieve meerderheid van het hof ‘Roe v Wade’ ongrondwettelijk vond. Het was tijd ‘om het beslissingsrecht terug te geven aan de verkozenen van het Amerikaanse volk’.

De beslissing van het hof was geen verrassing, maar zat er al lange tijd aan te komen.

Samuel Alito, één van de federale rechters van het hof argumenteerde dat het recht op abortus niet in de grondwet wordt vermeld en dat ‘Roe v Wade’ geen einde bracht aan het abortusdebat. ‘Roe (v Wade, red.) was enorm fout vanaf het begin. De argumentatie was uitzonderlijk zwak en de beslissing had schadelijke gevolgen. In plaats van een nationale regeling rond abortus te bewerkstelligen, wakkerden Roe en Casey (een andere abortuszaak voor het grondwettelijke hof uit 1992, red.) het debat aan en verdiepten de verdeeldheid.’

De beslissing van het grondwettelijke hof in juni kwam voor sommigen misschien als een verrassing. Toch is het een gebeurtenis die er al lang zat aan te komen. Trump kon drie ultraconservatieve rechters aanduiden waardoor deze beslissing kon volgen. Een beslissing die hoe dan ook grootschalige gevolgen zal hebben voor de abortusrechten voor veel vrouwen in de VS.

Prolife protest

University of Toronto Students for Life (CC BY-SA 2.0)

Feitelijk onjuist

Centraal in het abortusdebat staat religie. Verschillende christelijke groepen en denominaties ervan bepleiten en verdedigen het idee dat leven begint bij conceptie. Reclameborden langs de snelweg met anti-abortusideeën zijn geen uitzondering.

Een jonge moeder, of pasgeboren kind worden daarop afgebeeld voor een achtergrond van wolken waar licht (God) doorschijnt. Slogans beweren dat er al een hartslag is na twee weken. In de kleine letters kan je lezen dat het bord gefinancierd werd door kerken zoals die van de Pinksterbeweging.

Als Belg vond ik dat altijd raar: religieuze ideeën die op een kapitalistische manier worden verspreid.

Als Belg vond ik dat altijd raar. Religieuze ideeën die op een kapitalistische manier worden verspreid. De staat laat ze op zo’n zichtbare manier en in grote hoeveelheden toe in de publieke ruimte. Om nog niet te zeggen dat de informatie die ze bevatten feitelijk fout is.

Niet alleen op reclameborden is de macht en invloed van deze religieuze overtuiging zichtbaar. Ook buiten abortusklinieken staan religieuze groepen geregeld met protestborden en flyers die vaak foute informatie bevatten. Een ander veelzeggend voorbeeld is hoe politieke carrières gecentreerd worden rond het promoten van religieuze ideeën.

In de religieuze redenering dat het leven begint bij conceptie wordt gezegd dat de ziel van kind aan God toebehoort. Het meest geciteerde Bijbelvers stelt: ‘Voor ik je vormde in de baarmoeder, kende ik je.’ Abortus wordt gezien als de moord op een ongeboren kind. Het argument is dat God altijd een reden heeft om een nieuwe ziel in zijn domein te verwelkomen. Zelfs al hebben de baby en de moeder na de geboorte geen sociaal vangnet om op terug te vallen. Kinderopvangcentra en weeshuizen zijn vaak in slechte staat.

Toch is er vanuit de Bijbel ook een sterk argument te vinden dat het leven pas begint bij de geboorte. Zo staat er te lezen dat ‘Adam pas tot leven komt wanneer God het leven in hem blaast’. Het leven begint bij het nemen van de eerste adem.

Wat je gelooft en argumenteert is bijgevolg duidelijk subjectief. Maar zulke religieuze ideeën hebben grootschalige gevolgen voor het leven in Amerika waarvan abortus slechts het laatste voorbeeld is. De scheiding van kerk en staat moet ervoor zorgen dat fundamentele mensenrechten niet systematisch geschonden worden door extreme religieuze perspectieven. Maar dat gebeurt hier wel in de Verenigde Staten.

Is het nageslacht van de man meer waard dan de persoon die dat nageslacht moet dragen?

Dan Ryan (CC BY-NC-ND 2.0)

50 jaar terug in de tijd

Verschillende staten, zoals Texas, Mississippi en Louisiana, wachtten niet op de uitspraak van het grondwettelijke hof en keurden al anti-abortuswetgeving goed. Al 9 staten hadden een vorm van een abortusban aangenomen. Daarnaast hadden enkele staten al een wetgeving goedgekeurd die in voege zou treden zodra de uitspraak van het hof volgde, zoals in Kentucky, Tennessee en Arkansas.

Verwacht wordt dat de helft van de Amerikaanse staten een abortusban of beperkingen gaat goedkeuren. Velen maken daarbij geen uitzondering voor verkrachting of incest. Vrouwen zullen daardoor verplicht worden om het kind van hun verkrachter te baren en op te voeden. Sommige staten willen daarbij zelfs steunen op burgerlijke handhaving, ofwel: inwoners die elkaar aangeven en bespioneren.

Verschillende conservatieve staten willen het bovendien strafbaar maken om abortus in een andere staat te laten uitvoeren. Staten waar abortus legaal blijft zorgen als reactie voor wetgeving die abortusnetwerken moet versterken en uitbreiden, als anticipatie voor vrouwen die staatsgrenzen zullen oversteken.

Als Belg lijkt het ondenkbaar dat een “westers” land de gezondheids- en zelfbeschikkingsrechten van de helft van zijn bevolking in één klap zou afschaffen op grondwettelijk en federaal niveau. Maar hier in de VS is het geen verrassing. Ik leef hier nu 8 jaar en zie hoe sterk dit land cultureel verschilt van Europese landen.

Religieuze groepen hebben ongelooflijk veel invloed. De drang naar ongebreideld kapitalisme laat geld en monetaire invloed de politiek leiden op onvoorstelbare schaal. Daardoor hebben bepaalde groepen, zoals de religieuze, disproportioneel veel invloed op de politiek.

Het omdraaien van ‘Roe v Wade’ stelt dat het nageslacht van de man meer waard is dan de persoon die dat nageslacht moet dragen.

Wat deze kwestie betreft is het omdraaien van ‘Roe V Wade’ een aanslag op de rechten van de vrouw. Het stelt in feite dat een ongeboren kind meer rechten heeft dan zijn of haar moeder. Of misschien nog uitdagender: dat het nageslacht van de man meer waard is dan de persoon die dat nageslacht moet dragen.

In verschillende staten gaan vrouwen nu een kind moeten baren zelfs als hun leven in gevaar zou komen. In andere staten zullen extreem sterke beperkingen worden opgelegd, zoals een beperking tot 4 of 6 weken, een termijn waarin veel vrouwen nog niet eens weten dat ze zwanger zijn.

Anticonceptiemiddelen zullen verdwijnen, vrouwspecifieke gezondheidszorg gaat sterk achteruitgaan of aan banden worden gelegd. Planned parenthood, gepland ouderschap gaat lijden door een gebrek aan financiering en politieke steun. Vrouwen die abortus plegen kunnen veroordeeld worden voor moord. Dokters en mensen die hen helpen kunnen een gevangenisstraf krijgen in staten zoals Texas.

Zoals dat altijd gaat zullen het vooral de meest kwetsbare vrouwen zijn die het meeste onrecht zullen ervaren. Ik denk aan zij die het zich niet kunnen veroorloven om naar een andere staat te reizen, minderheidsgroepen, mensen zonder geldig verblijf die onder de radar moeten blijven, of zij die dakloos zijn.

De schaal van de gevolgen zal enorm zijn en zijn ondertussen al te voelen. Vrouwen worden bijvoorbeeld al chemotherapie geweigerd in Missouri omdat er een connectie met abortus. Het is nog maar de vraag welke andere problematische beslissingen zullen volgen. Clarence Thomas, rechter van het Hooggerechtsshof insinueerde al om andere wetgevingen, zoals het homohuwelijk, te herbekijken. Dat de positie van de vrouw in de VS er 50 jaar op achteruitging is ondertussen wel duidelijk geworden.

Planned parenthood, gepland ouderschap gaat lijden door een gebrek aan financiering en politieke steun.

American Life League (CC BY-NC 2.0)