“‘In Senegal heeft iedereen corona’

Ziekenhuis Ziguinchor

© Timon Swillen

Op basis van de ziekenhuisopnames en oversterfte lijkt het wel alsof Senegal echt gespaard blijft van corona en de vele golven in het Westen, schrijft wereldblogger Halewijn Timerman, die in het land woont. ‘In de realiteit is zowat iedereen om mij heen ziek.’

In de media in België komen er geen berichten meer door vanuit Afrikaanse landen over COVID-19. We zitten te veel met onze handen in de neus in België opdat er geen marge meer is voor coronanieuws van de andere kant van de wereld. Hooguit wat omikronnieuws uit Zuid-Afrika of wanneer minister Kitir komt ijveren over de lokale productie van vaccins in Senegal.

Zowel in Senegal als in België test ongeveer 25% positief.

Met een vaccinatiegraad van 5,9% van de Senegalese bevolking, geen onlogische zaak. Ofwel, wanneer je weet dat hier eind december minimum 200.000 dosissen zijn weggegooid omdat er geen vaccinatiebehoefte is onder de Senegalese bevolking. Het gaat over vertrouwen, trustbuilding als pijler van ons ontwikkelingsbeleid zou natuurlijk te weinig meetbaar zijn. Maar we zijn dan toch onze wil tot internationale solidariteit in de verf komen zetten.

Op basis van de ziekenhuisopnames en oversterfte lijkt het wel alsof Senegal gespaard blijft van corona en de vele golven in het Westen. In de realiteit is zowat iedereen om mij heen ziek, heeft zijn geur en smaak verloren, ligt te rillen in bed, hoest zijn longen eruit en heeft spierpijn. In Senegal werden vorig weekend dagelijks meer dan 600 mensen positief getest. In België waren het er meer dan 24.000. Zowel in Senegal als in België test ongeveer 25% positief.

Hoe stelt Senegal het?

Senegal telt op moment van dit schrijven officieel 82.712 positieve gevallen waarvan er 75.619 genezen zijn verklaard en 1908 mensen stierven. De financiële drempel van een ziekenhuisbezoek vormt een eerste filter die mensen ervan weerhoudt om een arts op te zoeken. De apothekers worden wel druk bezocht, paracetamol gaat gretig over de toonbank en in keukens staat gember-citroen-knoflook-thee te dampen.

Wat achterblijft is het testen op COVID-19, het geloof in het bestaan en de ernst van deze ziekte, en de financiële middelen om met koorts naar het ziekenhuis te gaan. Zelfs als er getest zou worden, kunnen velen zich een bezoek aan het ziekenhuis niet permitteren.

‘Meten is weten’ lijkt hier eerder een projectie van ons westers kennissysteem en denken om alles te voorkomen en op alles controle uit te oefenen. Gods hand doet soms ook gewoon zijn werk, inshallah.

In deze optiek is het isolatie- en quarantainevraagstuk en de vele regels in België hierover vaak afwezig.

De regels volgen is ook niet altijd mogelijk. Als je je familie moet voeden, en de baan op moet om vijf euro te verdienen, dan doe je dat. Ook als je ziek bent, moet hoesten of koorts hebt. Quarantaine is dan geen optie.

Iedereen ziek, naar nog meer groepsimmuniteit

In de wijk en bij de familie waar ik woon is het rustig na de feesten. Het geld is op en Iedereen is ziek. De kerstdagen bracht ik door in het ouderlijk huis in Kaolack. 30 mensen in een huishouden dat voorzien is op een kleine 15 man. Met zes bedden om 30 personen te slapen te leggen is social distance een ver-van-die-bedden-show.

Er werd heel wat gelachen, gedanst, gegeten, gepraat en virussen uitgewisseld. Het is dan ook de tijd van het jaar. De winter is in het land. Met zachte temperaturen van 32 graden in plaats van 45 is het niet onrealistisch om een ‘koude’ te vatten. Zowat iedereen in mijn omgeving en netwerk heeft last van een grieperig gevoel en zowat iedereen heeft het over een ander gevoel dan anders.

Testen, quarantaine en isolatie in een samenleving die leeft met dit virus als met al de andere virussen en een slechte gezondheidszorg?

Van de weinigen die met deze symptomen naar het ziekenhuis gaan, zijn er nog minder die getest werden op COVID-19.

In Dakar zijn er wel enkele ziekenhuizen die bij deze symptomen voor de zekerheid een sneltest uitvoeren. Maar het leeuwendeel van de testen die uitgevoerd worden is voor reizigers of binnen het expatmilieu. Wat de hypothese over the white-disease alleen maar meer in de verf zet.

Deze week keerden we terug vanuit Guinee-Bissau. Het jaarlijks bezoek aan mijn petekindje Halewijn eindigde in mineur. Een reisgenote testte positief op corona in het ziekenhuis van Ziguinchor. Wat volgde waren enkele interessante ethische dilemma’s die nogmaals bevestigden alles afhangt van context en dat alles snel went.

In België zou het duidelijk zijn. Iedereen van het reisgezelschap in quarantaine en wachten op het resultaat van een PCR-test. Ons reisgezelschap was het hierover echter niet eens. Testen, quarantaine en isolatie in een samenleving die leeft met dit virus als met al de andere virussen en een slechte gezondheidszorg?

Wat doe je zelf als je denkt te weten dat isolatie deel is van de oplossing? Referentiekaders lossen of solidair zijn met anderen? Of ben je net niet solidair omdat je niet meedoet aan het creëren van groepsimmuniteit? Voor mezelf koos ik een zelftest te doen die zeer negatief was: positief. Isolatie op de boerderij dus.

Vaccinatiebehoefte

8,2% van de Senegalese bevolking heeft nu 1 prik gekregen en 5,9% is tweemaal gevaccineerd. Boosters worden onofficieel gezet in een ziekenhuis in Dakar waar vooral expats geprikt worden.

De Belgische ambassade communiceerde in oktober nog met trots over de vaccindonatie van meer dan 400.000 dosissen van België aan Senegal via COVAX. Zelfs Macky Sall, de president van Senegal bedankte minister Kitir hiervoor tijdens haar werkbezoek eind oktober.

Enkele weken later meldde het hoofd van de inentingscampagne in Senegal dat er op zijn minst 200.000 dosissen zullen weggegooid worden en dat aantal zal waarschijnlijk oplopen tot 400.000. Bedankt aan België om de diplomatieke banden te versterken door deze gift die maar weer eens voorbij lijkt te gaan aan de werkelijke behoefte op het terrein. Al is Kitir er wel van overtuigd dat het gaat over patenten, lokale productie en structureel werken.

Benieuwd of tegemoet zal worden gekomen aan de echte noden op het terrein. Ik kan alvast een suggestie doen. Structureel werken komt op de tweede plaats. Het gaat in eerste instantie over fundamenteel werken aan vertrouwen. Trustbuilding als dé pijler voor ons ontwikkelingsbeleid en niet alleen als het gaat over vaccinaties.

Vertrouwen opbouwen

Een deel van het probleem is de korte houdbaarheid van de vaccins die worden geleverd door donors. Senegal weigert vaccins af te nemen met een houdbaarheid van minder dan drie maanden, maar zelfs dat levert problemen op. De logistieke problemen om de dosissen effectief verdeeld te krijgen, zijn maar een klein deel van de redenen om ze weg te gooien.

Het grootste probleem is namelijk het wantrouwen van de Senegalezen voor vaccins voor een ziekte die hier niet zou zijn, of een ziekte die niet meer is dan een rare griep.

In de ogen van vele Senegalezen vormt COVID geen groot risico. Waarom zou je je laten inspuiten tegen een niet ‘bestaande/zichtbare’ vijand met iets dat uit een ander land komt als donatie en waarover op sociale media heel veel dubbele informatie circuleert?

Met ongeveer 2600 testen per dag zijn we veraf om een correct beeld over de situatie te krijgen in Senegal. Ook de maatstaf der maatstaven, ‘oversterfte’, blijft uit. Wel testen procentueel evenveel mensen positief als in België. Mogelijke verklaringen die reeds zo vaak zijn opgeworpen zoals de jonge bevolking, het klimaat, de omikronvariant die minder symptomen vertoont, en de grotere resistentie tegen virussen, worden hier veel besproken.

CO-wat? Meer dan wat lokale economie van mondmaskerverkopers is het niet meer sinds enkele maanden. Het staat ook helemaal onderaan op de prioriteitenlijst van een Senegalees in het dagelijkse leven. Ik begin echter te geloven dat het vooral een mindset is en dat net zoals in België iedereen COVID-19 heeft of zal krijgen. Een onvermijdelijke groepsimmuniteit en leven met het virus.

Ook het momentum om COVID aan te grijpen om naar meer gelijkwaardige partnerschappen te gaan tussen Noord en Zuid lijkt voorbij.