“‘Tocht naar het middelpunt’
"Go talk to God!" roept een in het zwart geklede, bebaarde Jood me toe. "Go and listen what he has to tell you!" Ik sta vlak voor de Klaagmuur, op het deel waar toeristen vriendelijk verzocht worden ofwel een keppel op hun hoofd te plaatsen, of anders op het hellend vlak ervoor te blijven. Bij het eerste geroep dacht ik dat de respectabele man mij ging tegengehouden, temeer daar hij in blijde verwachting had gevraagd - ik had dan maar een keppel op mijn hoofd geplaatst, die men daar uitdeelde - "Is you mother Jewish?" en ik hem had moeten teleurstellen. Tot mijn verbazing moedigde deze streng uitziende Jood mij aan om verder te gaan, tot vlak voor de muur.
Terra Santa
De plek is intens. Een hoge muur, opgebouwd uit massieve, vierkante blokken waar je de tand des tijds aan ziet, neemt de voorste zijde van het plein in beslag. Het heeft iets beklemmends en indringend om volwassen mannen vol overgave en emotie de stenen zien kussen, strelen, er tegen fluisteren, huilen, er zelfs met hun hoofd tegen slaan. Let wel: enkel mannen. Want het plein valt op door twee afsluitingen: de meest zichtbare die voor vrouwen. Zij bidden apart, op een veel kleiner gedeelte muur, streng gescheiden van de mannen door een opgestelde wand. En dan is er nog een afsluiting: een overdekte loopbrug die over de lengte van het plein hangt, in de hoogte klimt, tot op de Klaagmuur. Daar geeft een poort toegang tot de Tempelberg, en kan je nog net een stuk gouden koepel zien schitteren. Het is de enige ingang voor niet-moslims tot dit heiligdom.
Op een plek als deze word je al snel filosofisch: als God werkelijk kon praten, wat zou Hij dan vertellen? Drie afzonderlijke plekken, toch allemaal terra santa, hermetisch afgesloten, en uiteindelijk: voor één en dezelfde God? Ik heb er de respectabele Joodse man niet mee lastig gevallen: in Israël is politiek al moeilijk genoeg. Laat staan religie.
IJzige kalmte
Als u een passie heeft voor veiligheidscontroles, fouilleringen, en ellenlange wachtrijen, dan kan u zich naar hartelust uitleven in Israël. Om de zoveel meter is er een versperring, afsluiting, hek, bemanningspost, legerpatrouille, omweg, vul zelf in… die op één of andere wijze de verdere weg bepaalt, of soms zelfs het al of niet doormogen. De Tempelberg? Tussen 7 en 13u, dan onherroepelijk gesloten voor niet-moslims. De Al-Aksa moskee? Idem: aan elke ingang een Israëlische patrouille die iedereen controleert. Een vernedering voor moslims in Jeruzalem: Joodse soldaten die beslissen wie er wel en niet in komt. De Klaagmuur? Fouillering en scan (logischerwijs). Camera’s volgen de gehele souq. Gewapende soldaten patrouilleren per 2. En ja, toeristen voelen zich daardoor veilig. Maar, één ieder die al een souq in het Midden-Oosten betrad, merkt meteen op dat de Arabische handelaars er onnatuurlijk stil bij staan. Geen geroep, geen pogingen tot binnenhalen, en zelfs een glimlach kan er bij de meesten niet af. Ze staren allen voor zich uit. “Business is bad.” zegt er één, en haalt zijn schouders op.
Vier wijken vormen het labyrinth van nauwe straten dat de Oude Stad is: Armeens, Joods, Christelijk, en Arabisch. Toch zijn het de Israeliërs die hier bepalen wat wel en niet kan. Je paspoort bijhebben is een must, en ook de zin ‘I am from Belgium and a tourist’ kan wonderen doen. Het is laveren op een kleine oppervlakte tussen - met alle respect - stenen met voor velen een diepe symbolische betekenis: Via Dolorosa, lijdensweg van Jezus; de Klaagmuur, met alle emotie vandien; en de ongenaakbare Rotstempel zijn maar enkele honderden meters van elkaar verwijderd. In deze duizenden jaren oude stad, middelpunt van drie wereldreligies, lange tijd middelpunt van de wereld, omsloten door duizend jaar oude muren, heerst kalmte, maar dan een ijzige kalmte. Het is er gedwongen en ongemakkelijk samenleven. Het is passen op elke tel om niemand te beledigen. De analogie schiet te binnen van een uitgeblust echtpaar dat stopte met praten en nog enkel samenblijft voor het huis.
In de avond loopt de souq leeg. De roep van de imams klinkt schel en hypnotiserend door de nu halfduistere, bijna lege steegjes. Moslims sluiten gehaast hun winkel en spoeien zich naar Al-Aksa moskee. Israëlische soldaten wuiven hen met een expressieloos gezicht binnen.
Jorge Vanstreels, 20/02/13 Jeruzalem