“‘Turkije zoekt voortdurend de confrontatie met Duitsland’

De Duitsers zijn  er verbolgen over dat drie landgenoten op grond van uiterst vage gronden worden vastgehouden in Turkije. Ankara is kwaad omdat Duitsland weigert militairen uit te leveren die naar gesteld betrokken waren bij de mislukte staatsgreep van 15 juli 2016, of banden onderhielden met de in dat verband verdachte beweging rond imam Fethullah Gülen.

Rechtspraak

Duitsland weigert uitlevering omdat de rechtspraak niet langer onafhankelijk is in Turkije en de verdachten daardoor niet op een eerlijk proces kunnen rekenen. Aanwijzingen dat er weer gemarteld wordt in Turkse gevangenissen en de uitspraken van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan over herinvoering van de doodstraf voor de coupplegers, zullen de Duitsers in hun overtuiging sterken dat dit Turkije geen land is om verdachten aan uit te leveren.

Berlijn vindt dat Turkije Duitse staatsburgers als gijzelaars vasthoudt en heeft dan ook geen boodschap aan het stugge verweer van de in Ankara heersende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) dat zij vastzitten wegens aanklachten die met ‘terrorisme’ van doen hebben. De AKP schiet terug met de beschuldiging dat de Duitse regering bescherming biedt aan coupplegers en organisaties die aanslagen in Turkije plegen, zoals de Koerdische PKK.

In een recente verklaring zei de Duitse buitenlandminister Sigmar Gabriel dat Erdogan niet serieus genomen dient te worden. Dat zal hard aan zijn gekomen in het grote presidentieel paleis te Ankara.

In een recente verklaring zei de Duitse buitenlandminister Sigmar Gabriel dat Erdogan niet serieus genomen dient te worden. Dat zal hard aan zijn gekomen in het grote presidentieel paleis te Ankara.

Erdogan is uitermate verontwaardigd wanneer een gedicht of liedje over hem wordt geschreven, en extreem gepikeerd wanneer men hem een dictator noemt. Niet serieus genomen worden stuit echter nog sterker op zijn narcistische trekken. Gabriel kreeg dan ook de wind van voren:

‘Nu hebben ze een buitenlandminister die van geen ophouden weet. Wie ben jij om je tegen de president van Turkije te richten? Ga eens praten met de Turkse minister van Buitenlandse Zaken. Weet waar je je aan te houden hebt. Hij probeert ons een lesje te leren. Wat is je achtergrond in de politiek? Hoe oud ben je?

Daags eerder had Erdogan de Turkse Duitsers opgeroepen om tijdens de Duitse verkiezingen niet op de SPD van Gabriel te stemmen, of op het CDU van bondskanselier Angela Merkel. Een onmiskenbare beïnvloeding van de verkiezingen vond Gabriel, al ontkende de Turkse justitieminister Bekir Bozdag dat in alle toonaarden.

Sigmar Gabriel

campact (CC BY-NC 2.0)​

Op de Groenen van Cem Özdemir, die zelf een familieachtergrond in Turkije heeft, mogen Turkse Duitsers evenmin stemmen van Erdogan. Özdemir reageerde des duivels. Ook hem viel op dat Erdogan wel de SDP, het CDU en de Groenen noemde, maar niet het extreemrechtse, buitenlanders hatende Alternative für Deutschland (AfD). Op Twitter schreef Özdemir:

‘Hier geboren. AfD: je bent geen Duitser. Je bent een Turk. AKP: je bent geen Duitser. Je bent een Turk. Nog vragen?’

Dogan Akhanli

Duitse schrijver Dogan Akhanli

Raimond Spekking (CC BY-SA 4.0)​

Te midden van de felle uitspraken over en weer werd op zaterdag 19 augustus de in Turkije geboren Duitse schrijver Dogan Akhanli in Spanje aangehouden. De Spaanse autoriteiten handelden naar aanleiding van een door Interpol uitgevaardigd internationaal arrestatiebevel; een red notice op verzoek van Turkije.

Een paar maanden geleden werden de statuten van de het Turkse parlement nog aangepast, waardoor het uitspreken van de woorden ‘Armeense genocide’ binnen de volksvertegenwoordiging voortaan tot vervolging zal leiden. Hetzelfde geldt overigens voor het woord ‘Koerdistan’.

Waarom bleef onduidelijk, al suggereerde Akhanli’s advocaat een verband met de publicaties van zijn cliënt over wat in Turkije doorgaans ‘de gebeurtenissen van 1915’ heet, maar wat een groot deel van de rest van de wereld als de Armeense genocide kent. Akhanli schreef onder andere twee romans over dit onderwerp: De rechters van het laatste oordeel en De laatste droom van Madonna, dat werd uitgeroepen tot het beste boek van 2005.

Het behoeft geen betoog dat de dood van honderdduizenden Armeniërs in de laatste jaren van het Ottomaanse Rijk een gevoelig onderwerp blijft in Turkije. Een paar maanden geleden werden de statuten van de het Turkse parlement nog aangepast, waardoor het uitspreken van de woorden ‘Armeense genocide’ binnen de volksvertegenwoordiging voortaan tot vervolging zal leiden. Hetzelfde geldt overigens voor het woord ‘Koerdistan’.

Dat justitie in Turkije een publicist om deze reden in het buitenland wil laten arresteren blijft bijzonder. Voor Akhanli is de ervaring in ieder geval niet nieuw, want hij had al eerder om politieke redenen problemen met de Turkse autoriteiten. Na de staatsgreep van 1980 dook hij onder, maar tussen 1985 en 1987 zat hij vast als politieke gevangene, omdat hij betrokken was geweest bij een linkse krant.

Mede omdat Akhnali tijdens zijn gevangenschap werd gemarteld kreeg hij een vluchtelingenstatus in Duitsland, waar hij in 1991 naar uitweek. De Turkse nationaliteit verloor hij, tegenwoordig heeft hij alleen nog een Duits paspoort.

Overval

Toen Akhanli in 2010 naar Turkije kwam voor een bezoek aan zijn vader werd hij gearresteerd op verdenking van een overval in 1989 waarbij een dode viel. Hij zat daar vier maanden voor vast, maar werd vrijgesproken en van alle blaam gezuiverd. Tot verdriet van de aanklager in het proces. Die weigerde twee zonen van het slachtoffer te laten getuigen, omdat zij eerder bij de politie hadden verklaard dat Akhanli niet in de buurt was toen hun vader omkwam. Justitie ging echter in beroep en de zaak werd heropend, waardoor deze tot op de dag van vandaag niet is afgesloten.

Een van de weinige constante factoren in vier decennia Turkije is de vervolging van links.

Zo gaat het vaker met vervolging van linkse activisten in Turkije. De criminelen van de illegale structuur die als diepe staat bekend staat, konden nooit vervolgd worden voor hun misdaden, maar tegen links kan een zaak decennialang aangehouden worden. Zo werd een linkse vrouw al diverse malen vrijgesproken van het plegen van een aanslag op Istanbuls grand bazaar. Er werd zelfs aangetoond dat het geen aanslag was maar een ongeluk. Justitie was echter in staat om keer op keer tegen haar in beroep te gaan en haar het bestaan aldus onmogelijk te maken. Ook zij week uiteindelijk naar Duitsland uit.

Er is veel veranderd in Turkije. Islamisten volgden seculiere nationalisten op en een nauw met de regering samenwerkende imam transformeerde tot aartsvijand. Een van de weinige constante factoren in vier decennia Turkije is de vervolging van links. In de jaren tachtig kwijtte de militaire junta zich van die taak, om het stokje later over te geven aan rechtse partij, en uiteindelijk aan Gülen en de AKP. Overigens werd justitie in 2010 nog in verregaande mate gecontroleerd door de Gülen-beweging.

Vrijgelaten

Op 19 augustus ging Akhanli dus weer achter de tralies. Deze keer dan Spaanse tralies, maar wederom door toedoen van justitie in Turkije. Het is onder de gegeven omstandigheden natuurlijk moeilijk om het conflict los te zien van de netelige relatie met Duitsland. Met andere woorden, het kwam goed uit dat er nog iets lag tegen Akhanli, met zijn publicaties over de Armeense genocide en zijn kritiek op Erdogan en de AKP als verzwarende omstandigheden.

Kortom, met het arrestatiebevel tegen Akhanli laten de Turkse autoriteiten blijken dat ze voorlopig door willen gaan het tergen van de Duitsers.

In Duitsland werd furieus gereageerd. Via Twitter noemde Volker Beck van de Groenen het een poging van Erdogan ‘om zijn macht uit te bouwen buiten de grenzen van Turkije, zijn critici te intimideren en hen wereldwijd te vervolgen.’ Verder vroeg Beck zich af of politie en het ministerie van Binnenlandse Zaken in Duitsland op de hoogte waren van het internationale arrestatiebevel.

Nadat Sigmar Gabriel contact had opgenomen met zijn Spaanse collega werd Akhanli een dag na zijn aanhouding vrijgelaten. Dat de Spanjaarden daarin meegingen kan als een indicatie begrepen worden dat zij niet mee wensen te werken aan Erdogans spelletjes, al moet hij voorlopig nog wel in Madrid blijven. Dat wil zeggen, veertig dagen, binnen welke tijd Turkije uit moet leggen waarom hij uitgeleverd zou moeten worden. De kansen dat het daarvan komt dienen niet groot te worden ingeschat. Wanneer Spanje moet kiezen tussen Turkije en EU-partner Duitsland, ligt de keuze voor de hand.

Kortom, met het arrestatiebevel tegen Akhanli laten de Turkse autoriteiten blijken dat ze voorlopig door willen gaan het tergen van de Duitsers. Moet wel, want Erdogan heeft een onbedwingbare honger naar vijanden. Daar is zijn regime nu eenmaal op gebaseerd. De massa kan hij immers alleen nog in zijn richting manipuleren door die angst voor een vijandige wereld in te boezemen. In die vijandige wereld loopt Duitsland nu voorop voor Erdogan. Hij moet daar wel in volharden. Doet hij dat niet dan zou zijn heerschappij als een kaartenhuis ineenstorten.