“‘Seksisme en homofobie zijn de regel in Armenië’

Armenië is een land waar we eigenlijk niet zo vaak over horen. Met zijn drie miljoen inwoners is het de kleinste internationaal erkende staat in de zuidelijke Kaukasus. Doch hebben ze veruit de grootste historische traditie in de regio. Tweemaal zoveel Armenen wonen buiten het territoriaal erkende Armenië, dan in Armenië zelf. Deze ‘ontheemde’ Armenen zijn gevlucht voor de Armeense genocide of later voor de harde hand van de Sovjet-Unie. Vandaag emigreren veel Armeense jongens naar Rusland. Ik wist dan ook niet goed wat ik moest verwachten toen ik gevraagd werd deel te nemen aan een training rond gendergelijkheid gesteund door de Europese Commissie in de hoofdstad Yerevan. Het werd een week vol verrassingen, shocks en hoop.

Ik moet toegeven. Armenië is één van de landen waar ik het minst van wist op vlak van wetgeving ten opzichte van holebi’s, transgenders en gender. Het is een land dat eerder aanleunt bij Rusland, dan bij de Europese Unie, dus ik kon wel verwachten dat de situatie voor vrouwen, holebi’s en transgenders er allesbehalve rooskleurig was.

Ik had een aantal jaren geleden eens de—in Azerbeidzjan verboden—roman ‘Artush & Zaur’ gelezen. Het was een verhaal over een Armeense en een Azerbeidzjaanse jongen die verliefd werden op elkaar, maar ze werden door de oorlog om de Nagorno-Karabach uit elkaar gehaald. Het was me dus wel duidelijk dat thema’s zoals homoseksualiteit en gendergelijkheid zeer gecontesteerd zouden zijn.

Een ideale gelegenheid dacht ik om mijn “gay power” te gebruiken om de situatie voor vrouwen, holebi’s en transgenders te verbeteren. Bovendien waren op de training niet enkel Armenen aanwezig, maar ook Oekraïners, Georgiërs, Polen en Litouwen. Allemaal landen waar het debat rond LHBT en vrouwenrechten volop aan de gang is.

Selectieve geboortes

Onlangs had de Financial Times al gerapporteerd over het fenomeen van ‘sex selective abortions’ in Armenië.

Het is een samenleving met een gigantisch gebrek aan respect voor vrouwen

Van zodra vrouwen te horen krijgen dat ze zwanger zijn van een meisje, trekken heel wat van hen naar de arts om abortus te plegen. Dit getuigt van een samenleving die doordrongen zit van seksisme en een gigantisch gebrek aan respect voor vrouwen heeft.

Kenmerkend voor dit fenomeen is de Facebookpost van het stadsbestuur van Yerevan op 27 oktober. Wekelijks deelt men mee hoeveel jongens en meisjes geboren zijn in de Armeense hoofdstad. Bij de post van 27 oktober werd duidelijk tot wat voor schrijnende situaties het fenomeen van ‘sex selective abortions’ leidt. Er werden in de week voorafgaand 47 jongens geboren en slechts 10 meisjes. Je vraagt je dan af of die samenleving binnenkort niet te veel jongens en te weinig meisjes zal tellen.

Vrouwen worden in Armenië nog steeds uitgesloten van een aantal beroepen. Een vrouwelijke soldaat of metrobestuurder zul je er niet aantreffen. Daarbovenop emigreren ook heel veel van de jongens naar Rusland. Ze verdienen daar een veelvoud van wat ze in Armenië verdienen en kunnen zo ook hun familie aan het thuisfront onderhouden.

Minderwaardig

De Armeense samenleving is doordrongen van seksisme. Ondanks het feit dat vele jonge vrouwen die ik sprak studeerden aan de universiteit, waren ze ook echt overtuigd van het feit dat zij een minderwaardige rol dienden op te nemen in de samenleving. Eén van de meisjes gaf me toe dat ze abortus zou plegen mocht ze zwanger zijn van een meisje.

Meisjes die trouwen moeten aan het altaar de ondergeschiktheid aan hun man zweren

Tijdens de training sliepen we allemaal samen op een hotel. Eén van de Armeense deelneemsters reisde echter iedere dag meer dan een uur naar het training camp, omdat ze van haar familie als vrouw niet op een hotel mocht slapen. Blijkbaar is op een hotel slapen een “mannending” in Armenië.

Datzelfde meisje vertelde me dat als ze voor de kerk zou trouwen dat ze niet de gewone trouwbelofte—zoals in Europese kerken van toepassing is—moest doen, maar ook haar ondergeschiktheid aan haar man moest zweren. Een andere Armeense deelnemer wees me er op dat onder de Jezidi-minderheid in Armenië ook uitgehuwelijkt wordt. De jongen mag een meisje uitkiezen om mee te gaan trouwen, mits toestemming van de familie van dat meisje.

Gelegitimeerd jaloers

Schrijnend is het verhaal van Diana, een moeder van 2 dochters wonend in Ararat. Ze werd door haar man afgeranseld en met 21 messteken vermoord voor de ogen van haar kinderen. Echter kreeg de man maar 3 jaar en 8 maanden celstraf, omdat de vrouw verdacht werd van overspel. Hij kreeg strafvermindering van de rechter omdat hij gelegitimeerd jaloers was.

In de voorbije vijf jaar zouden er 30 vrouwen thuis vermoord zijn. Huiselijk geweld is er schering en inslag. Exacte cijfers zijn er niet, omdat het platteland moeilijk berekenbaar is.

In 2015 zijn er bijvoorbeeld 784 gevallen van huiselijk geweld gerapporteerd bij de politie, maar dit cijfer geeft uiteraard totaal niet de realiteit weer. De coalitie van organisaties die opkomen voor de rechten van vrouwen ontvangen jaarlijks al meer dan 2000 oproepen van vrouwen. Dit wijst er op dat heel veel vrouwen huiselijk geweld niet rapporteren uit schrik voor represailles. De Armeense politie is namelijk door en door corrupt.

Taboesfeer

Het viel me op dat alle jongeren die deelnamen aan het project een zeer beperkte kennis over LHBT hadden.

Toen ik een post op Instagram plaatste van mijn aanwezigheid in Yerevan, kreeg ik tientallen bedreigingen over me heen.

In landen zoals Oekraïne, Georgië en Armenië is dit echt nog taboe. Er wordt niet over gesproken. Toch werd me snel duidelijk dat heel wat van de deelnemers er heel wat interesse in hadden. Ik kreeg heel wat specifieke vragen over hoe men het thema uit de taboesfeer kon halen in hun land. Jongeren willen vooruitgang. Het verbeteren van de levensomstandigheden van holebi’s en transgenders is een ideaal meetpunt daarvoor.

De LHBT-beweging in Armenië staat nog in zijn kinderschoenen.

Onder jongeren is men duidelijk meer open-minded ten opzichte van holebi’s en transgenders dan de oudere generaties, maar toch worden ook die sterk beïnvloed door Rusland. Dit jaar nog hadden LHBT-bewegingen in Armenië een affichecampagne gestart voor meer verdraagzaamheid. Twee dagen na de start van de campagne werden de affiches door het stadsbestuur van Yerevan al naar beneden gehaald.

Onlangs gaf de president Serzh Sargsyan nog een medaille aan de leider van een homofobe krant in Armenië. Toen ik zelf een post op Instagram plaatste van mijn aanwezigheid in Yerevan, kreeg ik tientallen bedreigingen over me heen.

Op zoek naar een nieuwe identiteit

Armenië is een land met veel uitdagingen. Geopolitiek ligt het in het midden van verschillende broeihaarden. Het is een land op zoek naar een nieuwe identiteit. Het zit letterlijk gesandwiched tussen Rusland, de Europese Unie en het Midden Oosten.

Armenië zit letterlijk gesandwiched tussen Rusland, de Europese Unie en het Midden Oosten.

Er valt ongetwijfeld nog een hele weg te bewandelen voordat het leven van vrouwen en LHBT er draagbaar te noemen zal zijn. Echter ging ik toch naar huis met een gevoel van hoop. Ondanks de moeilijkheden die jonge vrouwen er dagdagelijks ondervinden, slagen sommigen er toch in ‘hun mannetje te staan’.

De samenleving heb ik er niet kunnen veranderen. Wel heb ik enkele jonge dames en heren kunnen doen inzien dat het ook anders kan. Dat zij wel een belangrijke plaats in hun maatschappij hebben. Één van de Armeense deelneemsters stuurde me achteraf het volgende berichtje: ‘Thank you Remy. I’m very happy having the chance to meet and know you. You broke some stereotypes for me and I’m very grateful.’

Mission accomplished!