“‘Van Indio tot Indigena tot...’

Iedereen kent het verhaal van Columbus, die dacht dat hij tegen India was aangevaren en bijgevolg die rare mensen die hem tegemoet kwamen ‘Indios’ noemde (ons beter bekend als indianen). Die ‘indios’ werden niet als mensen beschouwd, ze hadden zogenaamd geen ziel en stonden gelijk aan beesten. Het hoeft geen herhaling dat hen vele wreedheden en onrechten zijn aangedaan, maar daar gaat dit stuk niet over. De vele derrogatieve woorden die gesproken zijn over de ‘indios’ hadden tot gevolg dat de term zelf uiteindelijk gelijk stond met die negatieve uitlatingen en daar niet meer los van kon worden gezien. ‘Indios’ was van het begin af aan een neerbuigende term, een woord dat gelijk stond met alle minderwaardigheden waar de indianen volgens de (Spaanse) moraal van die tijd aan voldeden.

Toen het kolonialisme zich verder ontwikkelde, en met de opkomst van nieuwe wetenschappen als de antropologie, kwamen ook nieuwe termen in zwang. Geen van die termen kwam van de mensen in kwestie, maar was steeds een exogene term, van buitenaf opgelegd. De evolutionisten hadden het over ‘primitieve volkeren’, gelovende dat wij westerlingen het toppunt waren van evolutie en ‘zij’ nog een lange weg te gaan hadden. Anderen hadden het over traditionele volkeren, stammen of natieven. Elk woord kwam op in zijn eigen context, werd gedragen door een bepaalde groep, altijd buitenstaanders, nooit door de volkeren in kwestie.

En dan zijn we nu aangekomen bij de term indigena’s. Een term die wijd gedragen wordt, door NGO’s, door internationale instanties als de VN, en door vele volkeren overal ter wereld. Vele volkeren, maar niet allemaal. Want ook de term indigenas is een term die niet altijd even positief in de mond wordt genomen. De politiekers die op dat moment toevallig de macht even in handen hebben durven wel eens ronduit racistische uitspraken doen over die luie of veeleisende indigenas, en ook de civiele maatschappij wil het wel eens neerbuigend over indigenitas hebben. Gevolg: ook nu weer wordt een term, bedacht door outsiders, als pejoratief ervaren en verworpen. In Ecuador klinkt het nu van sommige kanten: ‘Wij zijn de nationaliteiten en volkeren van Ecuador, en zo willen we genoemd worden’. Tegenstrijdig is het wel, want diezelfde mensen die pleiten voor alweer een verandering van term, hebben het evengoed over de indigenabeweging, de indigenastrijd en de rechten van de indigenas. Nog een lange weg te gaan dus, eer die verandering er daadwerkelijk doorkomt.

Ik zie gelijkenissen met de vele naamsveranderingen van onze buitenlanders, vreemdelingen, kleurlingen, migranten, allochtonen, Nieuwe Belgen, etc… Uiteindelijk gaat het immers niet om de term, maar om de lading die hij dekt. Door ergens een nieuwe naam aan te geven proberen we de negativiteit die met de oude naam gepaard gaat weg te vegen. Maar door ergens een nieuw etiket op te plakken, verander je de inhoud nog niet. Een nieuwe term haalt niks uit, zolang we niet eerst een nieuwe mentaliteit ontwikkelen. Zolang deze termen gebruikt worden door een maatschappij die grotendeels, dan wel onderhuids racistisch is en die woorden met een racistische lading gebruikt worden, zal er steeds een roep blijven bestaan om andere woorden. Laten we dus eerst aan een andere mentaliteit werken, in alle samenlevingen waar er sprake is van discriminatie, of het nu gaat om diegenen die er het eerst waren of zij die er het laatste bijgekomen zijn. Eerst de mentaliteit, en dan pas een andere naam. Een naam met maar één bodem. Zelf bepaald, in alle gelijkheid. Tot die tijd spreek ik alvast met liefde over de nacionaliteiten van Ecuador. Alle 18.