“‘Verkiezingen in Bangladesh? – 18 doden!’

De lucht kleurt grijs en somber. De zon blijft verscholen achter een grauwe mist die Dhaka in haar greep houdt. Het is alsof de weersomstandigheden zich vereenzelvigen met het huidige troebel politiek klimaat.

Op 5 januari werden in Bangladesh nationale verkiezingen gehouden. Van enig enthousiasme bij de kiezers viel niets te merken. De anders overvolle en chaotische verkeersaders bleven de ganse dag hallucinant leeg. Hier en daar een rickshaw, en vooral veel politie en militairen in het straatbeeld. Om de orde te handhaven had de regering alle ordetroepen in paraatheid gebracht. Toch is de balans triest: achttien doden, meer dan driehonderd gewonden, stembureaus in brand gestoken. De bloedigste verkiezingen in de Bengaalse geschiedenis. In de aanloop vielen de voorbije twee maanden al 120 doden en gaat het land gebukt onder de gevolgen van 41 dagen algemene staking en wegblokkades. De economie kreunt: boeren krijgen hun producten niet in de stad, en kleding moet onder politiebegeleiding of via de lucht getransporteerd worden.

Meer dan de helft van de 300 parlementsleden was al verkozen – of beter gezegd ‘aangeduid’ – op 15 december omdat deze kandidaten in hun kiesomschrijving geen tegenstander hadden. De voltallige oppositie onder leiding van BNP (Bangladesh Nationalist Party) had immers de stembusslag geboycot en verkoos niet deel te nemen. Het uitschrijven, voorbereiden en organiseren van verkiezingen gebeurde in het recente verleden via een speciaal daartoe opgerichte ‘technische regering’ (caretaker government). Maar de huidige regering, onder leiding van AL (Awami League) veranderde de spelregels in de grondwet waardoor de uittredende regering voortaan deze opdracht krijgt. Daar wil de oppositie dus niets van weten, omdat ze misbruik en manipulaties vreest.

Daarnaast, en dit is niet zonder belang, speelt de fundamentalistische moslimpartij Jamaat een niet te onderschatten rol. Deze partij, erg actief in de oppositie,  schuwt het geweld niet om haar doelstellingen te behalen. Sommigen beweren dat Jamaat het stuur van de oppositiepolitiek in handen heeft. Jamaat heeft er overigens alle belang bij dat de huidige regering weggestemd wordt en dat ze mee aan de macht kunnen komen. Negen van hun leiders, inclusief voorzitter en algemeen secretaris, zijn veroordeeld of in verdenking gesteld voor de gruwelen en mensenschendingen tijdens de bevrijdingsoorlog van Bangladesh in 1971. Hun belangrijkste eis is de vrijlating van al deze verdachten. Via brutaal straatgeweld werd het afgelopen jaar de stopzetting van de processen en de vrijlating van de verdachten geëist.

Deze mix van Jamaat- en BNP-eisen, geconfronteerd met een onverzettelijke regering maakte de voorbije maanden een gevaarlijke cocktail die Bangladesh in een neerwaartse spiraal zuigt. Er wordt hoog spel gespeeld. Van dialoog tussen regering en oppositie om uit de impasse te geraken is geen sprake. Internationale delegaties, zelfs de Verenigde Naties, kwamen tevergeefs bemiddelen. Politieke partijen vechten hun geschillen uit op straat en dikwijls zijn onschuldige burgers de slachtoffers. Het is puur een gevecht om de macht, haar je vaak zeggen: om ze te verwerven of om ze te behouden. En alle middelen blijken dan goed om het pleit te winnen.

BNP en Jamaat hadden wellicht gehoopt met hun acties sinds november de regering op de knieën te krijgen: om toch een technische regering te vormen, of om de verkiezingen uit te stellen. AL gaf echter geen krimp toe en organiseerde gisteren de stembusslag.  Of het vrije en eerlijke verkiezingen zijn geweest? Daar mogen meerdere vraagtekens bij gezet worden. Ook de internationale gemeenschap heeft zo haar twijfels: enkel India en Bhutan zonden samen 4 internationale waarnemers. Meer dan de helft van de kiezers kon geen stem uitbrengen, omdat reeds 153/300 zetels automatisch waren bedeeld (bij gebrek aan tegenkandidaten). Slechts 12 van de 41 geregistreerde partijen namen deel. In de aanloop van de verkiezingen werden geen eisen of programmapunten gelanceerd. De kiesstrijd verschraalde tot een tweestrijd tussen AL en BNP, tussen Sheikh Hasina en Khaleida Zia. De man en vrouw in de straat kijkt onmachtig en onverschillig toe. Mijn buurman en zijn gezin gingen niet stemmen. “Het heeft geen zin. Dit zijn geen verkiezingen. Er is niet eens een programma.  Bovendien is al meer dan de helft van de parlementsleden aangeduid,” verduidelijkt hij. Niet moeilijk te verstaan dat vele media berichten van een ‘farce’ verkiezing. “En wie niet onverschillig is, is bang voor het geweld,” becommentarieert een andere buurman. Het hoge dodental van politiek geweld gisteren en de voorbije maanden bevestigen zijn gelijk.

Bangladesh zit in een donkere periode. Het is deze dagen onzeker afwachten. De sombere mist blijft wellicht nog een tijdje hangen. Hopelijk de voorbode voor terug meer zon!

Jef Van Hecken Dhaka, 6 januari 2014