De clash van Prenzlauer Berg
“‘Walhalla voor hipsters en Zwaben, nachtmerrie voor grijze koppen’
Terwijl het oosten en het westen van Berlijn de handen in elkaar slaan, lopen de spanningen in de wijk Prenzlauer Berg hoog op. Het voormalige DDR-gebied wordt overspoeld door alternatievelingen en Zwaben. Daar zijn de grijze koppen niet mee opgezet.
© Luca Di Ciaccio (CC BY-NC-SA 2.0)
Op zoek gaan naar een clash tussen de Ossies en de Wessies in Berlijn is verloren moeite. De deling leeft vandaag eerder in Prenzlauer Berg, een voormalige DDR-wijk die nu hipsters en Zwaben aantrekt. “Ze zijn geen echte Berlijners”, klinkt het.
“De Zwaben denken dat ze Berlijners zijn, maar ze spreken ons dialect niet eens”, zegt Wessie Ulrich*. “Zij zeggen Schripple tegen een broodje in plaats van Weckle”, grinnikt hij. Als je op café gaat en een Berliner Kindl Weisse drinkt met rasechte Berliners kom je pas echt te weten wat er speelt in deze bijzondere stad. En dat is niet de scheiding tussen Oost en West, maar wel de clash in Prenzlauer Berg. Ondanks de grapjes en de sarcastische ondertoon, lopen de frustraties bij de oude bewoners hoog op. Ze zien steeds meer woningen onder hun neus verdwijnen. Terwijl nemen de alternatievelingen en de rijke Zwaben, bewoners uit het gelijknamige gebied in Zuid-Duitsland, er hun intrek.
Van verrotte huizen naar hipsterwijk
Prenzlauer Berg is een stadsdeel binnen het district Pankow. De wijk ligt in het voormalige Oost-Berlijn. “Na de oorlog en de verwoesting door de bombardementen ging het sociale karakter van het district verloren”, vertelt de Duitse historicus aan het DDR Museum Stefan Wolle (68). “In de DDR kregen alle burgers een appartement toegewezen door het overheidssysteem voor woningbouwbegeleiding. Voor het huisvestingsbureau was het volstrekt irrelevant of iemand werkgever, werknemer of intellectueel was.”
“De vijf verdiepingen tellende flatgebouwen uit de eeuwwisseling waren vrijwel allemaal volledig verrot.“
“De vijf verdiepingen tellende flatgebouwen uit de eeuwwisseling waren vrijwel allemaal volledig verrot“, vertelt Thomas Petersen, communicatiewetenschapper aan het Institut für Demoskopie Allensbach. In het stadscentrum Mitte zette de DDR-regering grote gebouwen neer en aan de buitenrand van Berlijn plaatsten ze flats. De oude arbeiderswijk Prenzlauer Berg viel uit de boot en werd verwaarloosd. “De levensomstandigheden waren er zeer slecht”, vertelt Hanno Hochmuth, historicus aan het Zentrum für Zeithistorische Forschung (ZZF).
Beluister hier het fragment met historicus Hanno Hochmuth over de geschiedenis van Prenzlauer Berg:
“Omdat er in de daaropvolgende decennia weinig werd gerenoveerd, raakten de woningen in verval en waren ze niet meer bewoonbaar”, zegt Wolle. “Jongeren verhuisden vaak naar de appartementen om ze vervolgens zelf te renoveren.” Fotograaf Alexander Puell (44) is één van hen. Hij trok in 2001 met zijn gezin naar Prenzlauer Berg. Ook hij merkt dat er weinig is overgebleven van het Oost-Berlijnse karakter.
Inwoner van Prenzlauer Berg Alexander Puell (44) vertelt over de schandalige huurprijzen in zijn wijk en hoe die de sfeer er beïnvloeden. Bekijk hier de video:
“De Prenzlauer Berg werd aantrekkelijk na de val van het communisme”, zegt Wolle. “Hier ontstond een milieu van alternatievelingen en intellectuelen. Door de lage prijzen, veranderde de slecht onderhouden wijk in een walhalla voor kunstenaars en studenten.” Zo ontstond de hipsterwijk ‘Prenzlberg’.
“Maar in Prenzlauer Berg wonen ook nog veel mensen op leeftijd.” En dat botst. In de wijk zijn veel pubs, galerijen en andere uitgangsgelegenheden. “Daar zijn de oude bewoners niet mee opgezet”, zegt Wolle. “De nieuwelingen gaan tot ‘s avonds laat op café en dat brengt veel lawaai met zich mee.”
Schwabenhass
“Sinds een paar jaar geleden klaagt de groep ook over de vele Zwaben”, vertelt Petersen. “Dat zijn rijke Duitsers uit Zwaben, een streek in het zuiden van Duitsland.” En daar zijn de grijze koppen niet mee opgezet. Er heerst veel Zwabenhaat onder hen.
“Ze noemen zichzelf Berlinische Menschen, maar dat zijn ze niet.”
De zogenaamde Schwabenhass, een term die wordt gebruikt om de afkeer van de bewoners van de derde leeftijd tegenover de Zwaben te omschrijven, kreeg al veel media-aandacht. Het is dan ook allesbehalve een mythe. “Ze noemen zichzelf Berlinische Menschen, maar dat zijn ze niet”, zegt Ulrich. “Je kan ze er zo uitpikken, want ze spreken een totaal ander dialect.”
Het is niet enkel hun dialect dat haatgevoelens doet opborrelen. Ook de welvarende Zwaben palmen de DDR-woningen in. Steeds meer voormalige socialisten en mensen die in de jaren ’90 naar daar verhuisden, kunnen daardoor de huur niet meer betalen en dat doet pijn. Maar volgens Petersen overschatten ze het aantal Zwaben in hun woonwijk. “De situatie was en is nooit erg geweest. Het gaat maar om een kleine groep Zwaben”, zegt Petersen.
“Het klopt dat de voormalige vervallen wijk in een nieuw leven is geblazen door de jonge gezinnen, alternatievelingen en de Zwaben“, concludeert Petersen. “Dat kan sommige oude bewoners ergeren. Maar het probleem is niet zo ernstig als ze het voorstellen.“
*Om privacy redenen is er een pseudoniem gebruikt.
Door Emily Nees, Laura Michielsen en Birgit Tureluren
Derdejaarsstudenten Journalistiek aan hogeschool PXL in Hasselt trokken in het kader van hun opleiding naar Berlijn. Dertig jaar na de val van de Berlijnse Muur zochten en vonden ze boeiende verhalen over armoede, gentrificatie, Koude Oorlog, nationalisme en vluchtelingen. Het resultaat van hun speurtocht bundelden zij in multimediale longreads.