“‘Wat is het doel van een chirurg?’

Ik ga elke dag aan de slag om mensen te helpen, ik moet geen doelpunten scoren, een film maken, een project leiden, de juiste aandelen kiezen, een rechtszaak winnen, een verslag schrijven of quota behalen. Ik doe dit werk al zo lang elke dag dat ik het vanzelfsprekend vind dat ik de patiënten die ik zie, ook zal helpen. Dat maakt het alleen maar moeilijker als er een patiënt is die ik niet kan helpen.

Duidelijk kanker

Vorige week werd ik op de spoedafdeling van het ziekenhuis in Paoua, Congo, geraadpleegd over een man van 22 die was binnengekomen met progressieve zwelling en pijn bij zijn rechterknie. Ik stond aan zijn bed en kon zien dat zijn knie zeker dubbel zo dik was als normaal. Ik vroeg hem in het Frans hoe lang dit al gaande was. De Congolese dokter met spoeddienst, Dr. C, vertaalde de vraag naar het Swahili en het antwoord terug naar het Frans. Een maand. Ik onderzocht zijn knie, die hard en warm was maar niet gevoelig. Met Dr. C als vertaler vroeg ik of hij andere kwetsuren of infecties had gehad. Het antwoord was nee.

Toen keek ik naar de röntgenfoto’s die Dr. C had gevraagd, en daarop was abnormale en ongecontroleerde beendergroei te zien aan het dijbeen net boven het kniegewricht. Het was duidelijk kanker. Ik ging terug naar zijn bed en onderzocht hem opnieuw. Dit keer zocht ik naar steenharde lymfeklieren in zijn lies, en vond die ook, wat duidelijk wijst op een metastatische ziekte. Ik vroeg of het echt pas een maand aan de gang was, of al langer. Het was langer.

Geen chemo, geen radio, geen chirurgie

Bij een man zo jong als hij is Ewing-sarcoom de meest waarschijnlijke diagnose, gevolgd door osteosarcoom. Zodra een van beide tumoren uitzaait, is de kans klein dat de patiënt met eender welke behandeling kan genezen worden. Patiënten met metastatisch Ewing-sarcoom worden in de VS behandeld met een combinatie van chemotherapie, radiotherapie en chirurgie, en dan hebben ze nog steeds maar 15 % kans om nog vijf jaar te leven.

Chemotherapie en radiotherapie zijn in Congo niet beschikbaar, en chirurgie biedt deze man geen oplossing omdat zijn tumor uitgezaaid is. Als ik zijn been amputeer en zo veel mogelijk van de tumor uit zijn lies haal, moet hij daarvan herstellen en zal hij nog steeds even snel of zelfs sneller aan zijn ziekte sterven.

In de VS is slecht nieuws ánders

In de VS moet ik patiënten soms vreselijk slecht nieuws brengen – een slechte prognose of zelfs dat er gewoonweg geen behandeling is die hen kan helpen. Maar in gevallen als deze kan ik thuis nog een klein beetje hoop bieden, de mogelijkheid dat uit een biopsie blijkt dat ik het mis heb over kanker, of dat een oncoloog misschien een nieuwe behandeling kent.

Ik zeg altijd: “We kunnen dit misschien niet genezen, maar we kunnen je wel helpen,” en als ik op eigen terrein ben, is dat ook waar. Er zijn specifieke zelfhulpgroepen per ziekte en leeftijd, meerdere maatschappelijk werkers in elke afdeling van het ziekenhuis, pijnspecialisten, palliatieve zorgen … die kan ik allemaal inzetten voor mijn patiënten.

Niets te bieden

In het oosten van Congo zijn er geen oncologen waar ik hem naartoe kan sturen in de hoop op een andere diagnose of een nieuwe behandeling. Er is slechts één psycholoog voor het hele ziekenhuis, inclusief voor palliatieve zorgen en pijnbehandeling. Er zijn geen andere specifieke sociale diensten of medische programma’s. Ik denk dat ik hem niets te bieden heb.

Ik beheers zelfs niet genoeg Frans, laat staan Swahili, en ik begrijp zijn cultuur niet voldoende om een respectvol en genuanceerd gesprek met hem te voeren over levenskwaliteit en levenseinde. Het beste wat ik kan doen is mijn kennis van de diagnose en prognose in mijn gebrekkige Frans doorgeven aan Dr. C en hem zeggen dat er niets meer te doen valt… Rien de faire.

Niet eerlijk

In de VS zouden zijn kansen op genezing klein zijn, maar niet onbestaande. Hij zou waarschijnlijk eerder hulp gezocht hebben, misschien nog voordat de tumor uitzaaide, toen de kans op genezing veel groter was. Het is niet eerlijk. Maar ik kan de situatie begrijpen en aanvaarden als deel van het leven, ik kan dit plaatsen. Het leven is nu eenmaal niet eerlijk.

Ergens is het niet anders dan het verschil in onderwijs- of economische kansen voor mensen in verschillende landen, zelfs niet heel anders dan bepaalde ongelijkheden in de VS, dat je als tiener in Chicago bijvoorbeeld meer kans hebt om doodgeschoten te worden dan als je in een rijke buitenwijk woont. Waar ik het in deze situatie echt moeilijk mee heb, is dat het mijn taak is om mensen te helpen, en dit keer heb ik dat niet gedaan.

David Lauter, chirurg voor Artsen Zonder Grenzen in Paoua, Congo.