“‘We zijn als vakbond liever slachtoffer, dan ons te verkopen aan de werkgever!’

We rijden ongeveer 330 km over wegen, aangelegd door de Chinezen.  Vanaf Tenge Fungerume rijden we over de rode aarde van Katanga, we hobbelen en bobbelen verder tot we onze eindbestemming bereiken… Onderweg maken we een stop in het mijnbedrijf Tenge Fungerume Mining en hebben er een contact met vakbondsafvaardiging van de CSC.

Het bedrijf heeft vandaag 3000 vaste werknemers in dienst en 6000 mensen, die werken met tijdelijke contracten.  Wat ons opvalt bij het wachten op de toelating om de fabriek te mogen betreden, is dat elke werknemer bij het buiten gaan een volledige controle moet ondergaan van de rugzakken, tassen,… Diefstalpreventie lijkt hier zeer ver te gaan, voor ons is dit onacceptabel dat elke werknemer als het ware helemaal wordt uitgekleed!  Waar is hier het vertrouwen in het eigen personeel? Verder zien we bussen aan- en afrijden.  Ze vervoeren werknemers die van ver komen om hier de kost te verdienen.  Er wordt gewerkt in 3 shiftsystemen: 1) 5 dagen werken, 2 dagen rust, 2) 6 dagen werken, 3 dagen rust en 3) 10 dagen werken en 5 dagen rust.  De arbeiders werken onafgebroken gedurende 12 u.  Ze hebben 1 u pauze per dag, hetgeen ertoe leidt dat ze 13 u in de fabriek verblijven.  Van 6 u ’s ochtends tot 19 u ’s avonds… De mensen die in het 2de  systeem werken, lijken 3 dagen rust te hebben.  In werkelijkheid zijn ze echter 1 dag onderweg naar hun familie en hebben ze 1 dag nodig om terug te keren naar de onderneming.  Nauwelijks 1 dag blijft er over om met het gezin door te brengen.

We bezoeken de kantoren waar er vooral labowerk gebeurt.  De échte mijnexploitatie vindt verder op het terrein plaats, 30 km verder… Sinds de jaren ’70 wordt er gewerkt aan duurzame ontwikkeling in de omgeving van de fabriek (binnen de fabrieksmuren!).  Tenge Fungerume Mining is een beursgenoteerde multinational.  Vanuit Amerika wordt men verplicht om te investeren in de omgeving (ziekenhuizen, scholen, drinkbaar water, elektriciteit,…).  In de praktijk wordt er echter onvoldoende gedaan om deze doelstellingen waar te maken.  De winsten lopen hoog op, de investeringen blijven ondermaats.  De werknemers mijmeren nog na over de periode dat Gécamines heel de mijnindustrie beheerste.  80 % van de grotere huizen werd gebouwd door Gécamines.

Verder wordt het bedrijf vanuit Amerika ook verplicht om een vakbondswerking toe te staan.  Het bedrijf heeft dit handig opgelost door de formule van de “syndicats jaunes” (gele vakbond) – of een vakbond opgericht door de werkgever.  Bij Tenge Fungerume Mining heeft deze vakbond 5 zetels veroverd, de CSC heeft er 2 (van de 11 zetels in totaal).

Als we vragen naar de grootste vakbondsuitdagingen, krijgen we te horen dat er een zero tolerance beleid geldt.  Werknemers mogen werkelijks niets, als het ware zelfs geen mier oprapen van de grond.  Verder neemt Tenge Fungerume Mining onvoldoende verantwoordelijkheid ten aanzien van de families die wonen in de wijdere omtrek.  Familieleden die in de buurt van het bedrijf wonen kunnen ter plekke gebruik maken van de aangeboden medische zorgen.  Er wordt echter niets ondernomen voor familieleden die ver van de fabriek wonen.  De mensen zijn het beu om zolang verwijderd te zijn van hun families.  Het shiftsysteem moet dringend aangepakt worden. De huidige situatie is onhoudbaar voor vele arbeiders! Tot slot gebruiken de bedrijven het gebrek aan geschoolde technische arbeidskrachten als drogreden om buitenlandse (Aziatische) werknemers aan te werven.  Er wordt echter niet gewerkt aan de oorzaak van het probleem: mensen overtuigen om zich om te scholen richting technische beroepen en het onderwijs mee laten evolueren met de nieuwe mijntechnieken.

In Congo zijn vandaag 450 vakbonden actief. Binnen Tenge Fungerume Mining zijn er 5 op het terrein aanwezig.  Tijdens volgende sociale verkiezingen zal de doelstelling erin bestaan om de mensen te overtuigen om “nuttig” te stemmen en te evolueren naar maximaal 2 tot 3 vakbonden in het bedrijf.  De ploeg militanten is goed uitgebouwd.  2 van hen nemen een mandaat in, de anderen zijn basismilitanten, die op de vloer draagvlak creëren en knelpunten proberen te detecteren (en op te lossen uiteraard).  Ze zijn al 2 jaar in voorbereiding voor de volgende sociale verkiezingen!  Jean de Dieu, provinciaal vakbondssecretaris van Katanga, geeft aan dat er nood is aan een evolutie naar een flexibele vakbondswerking, waarbij de vakbond zich aanpast aan gewijzigde omstandigheden (de spelregels wijzigen voortdurend in multinationale ondernemingen).  We moeten strijden tegen onzekere arbeid en evolueren naar waardig werk voor iedereen! Ondertussen is de 1ste cao afgesloten, maar de onderhandelingen verliepen moeilijk.  De buitenlandse werkgevers heeft geen notie over de Congolese realiteit.   Gelukkig ook een positief lichtpuntje: het bedrijf kende het laatste jaar geen enkel dodelijk arbeidsongeval…!

De weg vanaf Tenge Fungerume tot Kolwezi is nauwelijks berijdbaar.  Het mijnbedrijf heeft het transport uitbesteed en voelt zich daarom niet verantwoordelijk voor een goed onderhoud van wegennet! We hobbelen verder richting Kolwezi…