De waarheid is soms makkelijker te aanvaarden dan de propaganda
“‘Westers weten, Burkinees leven’
Op de Nederlandse basisschool word je opgeleid in absoluten. Dat zijn alle letters van het alfabet, dat Europa in het midden van de wereldkaart ligt en wie niet naar school gaat, zijn of haar leven vergooit. Op de middelbare school komt al wat meer ruimte om na te denken. Al worden de grote lijnen je nog steeds opgelegd. Er zijn de Eerste, Tweede en Derde Wereld. Maatschappijen evolueren op lineaire wijze. Het is aan het Westen om alle anderen delen ter wereld te ‘helpen’ met net zoals wij worden. Want wij hebben het goed, juist, en het best. Toch?
Oprecht geluk
Foto van de auteur
Zelfs op de universiteit – want het zou niet zo moeten – worden studenten beoordeeld of ze deze ‘feiten’ kunnen herhalen of niet. Zo leerde ik vaak aan de hand van de rangschikkingen van de VN en veel statistische data. Burkina Faso staat op de VN Human Development Index op plaats 183 van de 189 landen. Nederland staat op diezelfde schaal op nummer 10, België op nummer 17. Wij zouden het dus, volgens deze wijsheden van de VN autoriteiten, beter moeten hebben. We leven een stuk langer, kunnen meer kopen, krijgen minder kinderen (hetgeen een teken van welvaart is omdat je geen kleine gratis arbeidskrachten meer nodig hebt) en worden hoger opgeleid.
De propaganda (ken ik)
Gebaseerd op mijn theoretische kennis van de wereld, en specifiek van Afrika, had ik me toch op het ergste voorbereid. Mijn ouders geloof ik ook. Ik verwachtte in ieder geval gedeeltelijk in het Afrika van de televisie te stappen. Wie kent de reclamespotjes niet? ‘Kijk naar dit ontmenselijkte mensje. Geef nu!’. Nummer 183 – dat moet wel een heel zwaar leven zijn. En natuurlijk is het voor mij een ‘heel gevaarlijk’ land. Je denkt bij Afrika al gauw aan uitgehongerde kinderen die door het stof sloffen. Grootschalige mishandeling. Voedsel waar je maag tegen gewapend moet zijn. Bevallende vrouwen die bij bosjes neervallen en vooral rijen mensen die door tropische ziektes zijn verwoest.
Dit is geen H&M standaard - maar zijn zij echt ‘slechter’ af?
Foto van de auteur
Het schijnt overigens wel dat dat laatste vaak voorkomt. Bijna ieder dorp heeft een dorpsgek. Vermoed wordt dat die dorpsgekken vaak slachtoffer zijn geweest van ziektes met hoge koorts, waardoor er een paar stoppen zijn doorgebrand. De meesten laten deze mensen maar begaan omdat er geen land meer mee te bezeilen is. De dorpsgekken leven van eten dat ze vinden tussen markthandelswaar en slapen veelal naakt onder de sterren. De malaria lijkt geen vat meer op ze te hebben, wat het idee versterkt dat ze die ziekte al eens hebben overleefd. Ze zijn er alleen wel als een ander mens uitgekomen. Met geleende tijd stevenen ze voor de tweede keer recht op de afgrond af. Dat is de realiteit.
De waarheid (denk ik)
Burkina Faso confronteerde me rechtstreeks met de gigantische blinde vlek op het Europese netvlies
Al mijn kennis hield echter geen stand tegen Burkina Faso. Burkina confronteerde me rechtstreeks met de gigantische blinde vlek op het Europese netvlies. Om dit onthullende gevoel concreter te maken kun je terugdenken aan de Olympische Spelen van 2018. Toen de Nederlanders in de openingsceremonie voorbij liepen, zei een Amerikaanse commentator ongeveer het volgende: ‘Ja, want in Nederland zijn de mensen natuurlijk heel goed in schaatsen. Elke winter, wanneer de grachten dichtvriezen, gaat iedereen op schaatsen naar het werk. Vooral in Amsterdam’. Heerlijk.
Die zelfverzekerde onwetendheid gold keihard voor mij. Overal waar ik kom, schijnen mensen zich te kunnen redden. Hieronder reken ik zowel de hoofdstad en andere grote steden (zoals Bobo) en meerdere kleine dorpjes (zoals Nuna of Koso). De mensen kunnen eten, voeden hun kinderen en hebben werk. Het is geen luxeleventje – vaak zonder elektriciteit of stromend water. Die inderdaad ‘lagere’ levensstandaard is in de praktijk helemaal niet wat ik had verwacht.
De familieband is ongelofelijk sterk: hier overnacht de hele familie in het ziekenhuis tot dagen na de bevalling
Foto van de auteur
Daar waar ik te gast ben, al is het maar even, bieden ze je graag iets extra aan. Het lijkt erop dat hoewel mensen een stuk minder bezitten, ze er veel vrijgeviger mee omspringen. Bovendien lijken de mensen meer tevreden met wat ze hebben. Zo hard schaterlachen ze in Europa niet. Zo’n immense, spontane gastvrijheid ben ik van mijn leven nog niet tegengekomen.
Ik erger me eraan dat, hoewel ik volgens Westerse standaarden veel weet (ik heb een dubbele bachelor), ik me buiten de universiteit steeds onwetender voel
Maar het is hier gevaarlijk, schijnt. Eén reden voor het kelderende toerisme in Burkina Faso is het negatieve reisadvies van onder andere Engeland, Canada en Frankrijk. De kans op een aanslag zou groot zijn. Sinds 2016 is er elk jaar één grote aanslag geweest. Burkina staat vol met moskeeën (die je vooral opmerkt om 5 uur ’s ochtends, wanneer de man in de minaret zingt. Nog vals ook). Je ziet als Westerling bijna niemand ‘zoals jij’. Op de weinige plekken waar je meer dan drie blanken tegenkomt is de beveiliging inderdaad versterkt. Als iemand die zeer weinig omgaat met de lokale bevolking en daarnaast vooral nadenkt in termen van het Europese beeld van Afrika kan ik best begrijpen dat je je hier nerveus voelt. Als je daar echter Frankrijk, België of Engeland tegenover zet, kan ik het minder begrijpen. Zijn Manchester, Parijs en Zaventem niet net zo gevaarlijk? Wanneer ben je daar voor het laatst geweest?
De les
Eigenlijk erger ik me eraan dat, hoewel ik volgens Westerse standaarden veel weet (ik heb een dubbele bachelor), ik me buiten de universiteit steeds onwetender voel. Ik moet nog veel leren. Op veel fronten verwonder ik me hier bijvoorbeeld over de civiele aanpak. Tot nu toe heb ik de volgende lessen geleerd:
Rijden de mensen door je straat te hard? Bouw je eigen veiligheidsdrempel (ook wel een gendarme couché of liggende/slapende agent genoemd)
Pas je niet meer in de vrachtwagencabine? Ga gewoon bovenop de lading zitten
Wil je extra bagage meenemen, maar is de gastank die je vervoert al zo groot? Prop gewoon alle holtes tussen de aanhanger en de container vol
Een helm dragen en verkeersregels volgen, zijn vooral ideeën
5000 frank nodig? Vraag eerst je buurman, dan pas de bank
Kinderen mogen niet tot laat op straat lopen? Waarom? Het kan hier gewoon
Zolang een autowrak niemand in de weg staat, kan het daar prima blijven. Tot het bittere eind
Het leven in de stad is geweldig? Iedereen moet erheen? Echt niet. Veel mensen proberen het uit en trekken daarna snel weer terug naar het plattelandsleven. Veel prettiger
Over het algemeen zie je in Burkina Faso hoe de samenleving samenleeft zonder overheidsregulering. Het is niet ‘je mag dit en dat niet, neem een vergunning’, maar wel ‘kijk maar of het lukt, en misschien houden we je aan’ of ‘heeft iemand er last van?’. Hier hoeft niemand gered te worden. Het principe van ‘iedereen moet leven zoals in het Westen’ en ‘anders ben je zielig’ wordt hier dag na dag diep de grond in geboord.
Gaat prima
Foto van de auteur