“‘Wij zijn een rivier, niet enkel druppels! ’

Peru maakt zich op om in december de 20e klimaatconferentie van de UNO te ontvangen in Lima. Van 1 tot 12 december zullen regeringsleiders van over de hele wereld samen zitten om maatregelen te bespreken die de opwarming van de aarde kunnen tegengaan.

Maar de COP20 dreigt vooral een forum te geven aan ‘presidenten zoals Humala [die] hun discours zullen opwerpen in een poging op papier te verdedigen wat ze in de praktijk niet doen.’

Na negentien eerdere pogingen rest er weinig hoop dat het hen deze keer wél zal lukken om tot een krachtig akkoord te komen dat het milieu vooropzet aan economische belangen.

Om de onderhandelaars te herinneren aan de urgentie en de sociale dimensie van wat vaak als een droge technische kwestie wordt voorgesteld, zullen sociale bewegingen van over heel de wereld verzamelen voor een parallelle volksbijeenkomst, de Cumbre de los pueblos frente al cambio climático.

Gezien Peru het derde meest kwetsbare land is inzake klimaatverandering, kan de COP20 noch de Cumbre voorbijgaan aan de ervaringen en voorstellen vanuit het Peruaanse volk zelf, in de eerste plaats van de hardst getroffen groepen zoals vrouwen, Andes- en Amazonevolkeren en kleinschalige landbouwproducenten. De kwetsbaarheid van Peru, haar natuurlijke rijkdom en haar bevolking, wordt in grote mate aangedreven door de gevolgen van het extractivistisch model dat de politiek en de economie van het land volledig beheerst.

Met een kleine groep enthousiastelingen in Cajamarca werd slechts een paar maanden geleden beslist om de ervaringen van destructie door de klimaatverandering, van verzet tegen extractivistische projecten en van de zorg voor het milieu te laten samenvloeien in een nationale volksbijeenkomst. Zo werd de Cumbre de los pueblos Cajamarca geboren. De doelstelling was concrete voorstellen naar de COP en de Peruaanse staat toe uit te werken, gedragen door het Peruaanse volk, vertegenwoordigd in al haar verscheidenheid.

Niet toevallig werd beslist deze klimaattop in Celendín te houden. Sinds het mijnbouwbedrijf Yanacocha (net zoals verschillende andere multinationale spelers) met grootschalige mijnbouwplannen in en rond de hooglandmeren van Conga op de proppen kwam, groeide Celendín uit tot een symbolische plaats voor de strijd tegen het extractivisme en de verdediging van het milieu.

Sociale leiders en leidsters, hooglandboeren en –boerinnen, inheemse Amazonebewoners, specialisten en burgers van over het hele land zakten af naar Celendín. De eerste dag werd een regionale samenkomst gehouden in El Lirio, een kleine gemeenschap nabij de meren van Conga. De volgende twee dagen vervoegden zich delegaties van buiten Cajamarca, uit de Centrale Andes tot de Amazone. Elke dag tekenden meer dan 250 deelnemers present. Ze kwamen voorbereid, bewust van de complexiteit en specificiteit van de problemen die ze dagelijks ervaren, maar ook van hun eigen potentieel om duurzame alternatieven uit te bouwen. Verschillende perskanalen, waaronder de pan-Latijns-Amerikaanse televisiezender TeleSUR, coverden het hele gebeuren.

Hoe bereik je concrete politieke voorstellen met een groep van meer dan 250 deelnemers die samen een onwaarschijnlijke diversiteit in cultuur, opinies en ervaringen omvatten? Ondanks de complexiteit van de klimaat- en grondstoffenproblematiek was er op voorhand heel bewust beslist om geen plaats te geven aan individuele politieke redevoeringen, academische presentaties of andere verticale onderrichting. Alles gebeurde horizontaal. Via participatieve debatten werden in regionale en thematische werkgroepen een contextanalyse, toekomstvisie en concrete voorstellen uitgewerkt. Vanaf dag één werd het duidelijk dat het bewuste engagement van de deelnemers mijn initiële twijfels over het logistiek en methodologisch werkbaar maken van die brede uitwisseling ruim overtrof. De deelname lag kwalitatief en kwantitatief hoog, waarbij de expertise van specialisten,  de spreekvaardigheid van sociale leiders en de levenservaring van strijdvaardige boeren elkaar complementeerden.

De boodschap die de Cumbre van Cajamarca wil uitdragen naar de COP en de alternatieve klimaattop van Lima, de Peruaanse overheid en de internationale gemeenschap werd vervat in een officieel verdrag. Voor de sociale bewegingen in Peru die het momenteel hard te verduren krijgen, vormt dit document een cruciaal instrument. De kernpunten van het verdrag stellen:

• De organisatie van een nationale volksmars, die vanuit verschillende delen van het land op 10 december zal samenvloeien met de Globale Volksmars ter verdediging van Moeder Aarde in Lima.  Volgens Lourdes Huanca, voorzitster van de vrouwenbeweging FEMUCARINAP en één van de sterke madammen van de Cumbre die iedereen op tijd en stond wakker schudde met felle ‘Viva!’-s en ‘Carajo!’-s, is de organisatie van een gezamenlijke mars ongetwijfeld één van de voornaamste beslissingen van de Cumbre. De Watermars uit 2012 indachtig, lijkt een nieuwe historisch moment in de maak.

• De verwerping van het “anti-milieu” wetspakket, gekend als het paquetazo, alsook van de wetten die de repressie en de criminalisering van het sociaal protest mogelijk maken.

• De eis tot systeemverandering, tégen het extractivistisch kapitalistisch model dat, zoals Milton Sánchez, voorzitter van de verzetsbeweging in Celendín kan getuigen, ‘ons met bloed wordt opgelegd’ en vóór een eigen, rechtvaardig en duurzaam ontwikkelingsmodel met behoud van fundamentele water-, grond- en territoriale rechten.

• De oprichting van een nationaal platform van waaruit de strijd tegen het extractivisme tussen de Andes-, Amazone- en kustvolkeren gecoördineerd wordt.

Het verweven van zo’n kleurrijke verscheidenheid aan delegaties en hun gedeeld activisme uitte zich ook in culturele activiteiten. Terwijl de jongeren van Celendín hun vijfde muurschildering afwerkten, palmde het artistiek collectief Tomate twee muren in onder hun ondertussen welbekende slogan ‘Schilder en Strijd’ (Pinta y Lucha). De artistieke duizendpoten van Hazlo Pirata brachten hun textieldrukwerk mee, er volgde een ritueel aan Moeder Aarde, en  uiteraard was er tijd voor een stevige portie muziek en dans.

De vrolijke muzikale afsluiter weerspiegelde de algemene tevredenheid onder de deelnemers. Ondanks de drie slopende dagen op de teller overwon de euforie vlotjes over mijn vermoeidheid. Ook Hugo Blanco, sinds de jaren ’60 een vooraanstaand sociaal en politiek leider in het land, stelde dat ‘deze samenkomst de verwachtingen heeft overtroffen.’ Los van de resultaten vastgelegd op papier, is de hernieuwde verbondenheid tussen de verschillende sociale bewegingen wellicht het grootste succes van de Cumbre. Gezien de sterke verankering van Peru’s extractivistisch beleid en het gure politieke klimaat komt dat geen dag te vroeg. En nu samen op naar Lima!