“‘Wonen in het hart van het Conga-verzet’

Máxima is hét symbool van het verzet tegen Conga (het uitbreidingsproject van de Yanacocha-goudmijn). Deze arme, ongeletterde boerenvrouw werd wereldberoemd door haar persistente weigering om haar grond te verkopen aan het mijnbouwbedrijf Yanacocha. Haar hoofd prijkt op menige flyers en stensels, ze wordt genomineerd als mensenrechtenverdedigster en zowel voor de milieu-, vrouwen-, als anti-extractivismebeweging is zij een voorbeeld. Al zou niemand met haar willen ruilen.

In ‘94 kochten Máxima en haar man Jaime een stukje grond recht tegenover het bergmeer Azul. In deze dunbevolkte regio bouwden ze een bescheiden huisje, verbouwden groenten en lieten hun vee grazen. Hun vredig bestaan duurde tot Yanacocha de plannen voor Conga op tafel legde. Het terrein van de familie ligt midden in de concessie. Velen verkochten reeds hun gronden, maar Maxima’s familie niet. Zij strijden niet louter voor hun eigen goed, zij strijden voor een ruimer doel, voor het algemeen belang van allen uit de regio en voor de toekomstige generaties, voor het recht op water.

Laguna Azul, rechtover het huis van de familie Acuña/Chaupe, dat in het project Conga voorbestemd wordt als stortplaats voor mijnafval;

© Emma Timmerman​

Máxima aangeklaagd door Yanacocha

In 2011 spande Yanacocha een rechtszaak aan tegen de familie omdat zij de grond als bedrijfseigendom claimen en dus stellen dat de familie illegaal op privéterrein verblijft. In deze optiek voelen zijn zich ook gelegitimeerd om alles wat gebouwd wordt door de familie te vernietigen; een kippenhok, een kleine zijbouw aan het huis, een hokje waar de cavia’s werden gekweekt.

De rechtszaak sleepte vier lange jaren aan en uiteindelijk werd Máxima in haar gelijk gesteld en erkend als wettelijke eigenares van deze grond. Deze rechtszaak is ophefmakend om meerdere redenen. In de eerste plaats omdat het de eerste keer is dat een rechtszaak tegen Yanacocha gewonnen werd. Omdat Mirtha Vasquez, advocate en coördinatrice van GRUFIDES, als enige vrouw het opnam tegen een groep advocaten van Yanacocha en rechters, allemaal mannen. Omdat Máxima zich niet liet omkopen of intimideren en het zonder te kunnen lezen of schrijven opnam tegen deze machtige multinational.

Yanacocha speelt een vuil spel

De mijngigant wil Máxima en haar familie weg en hiervoor schuwen zij geen enkele methode. Vlak naast het huis, op zo’n kleine 100 meter afstand, werd een politiekampement aangelegd en op een kwartiertje wandelen een tweede. Deze basissen worden permanent bevolkt door agenten die zich met niets anders hoeven bezig te houden dan het langzaam wegpesten van de familie. Dagelijks patrouilleren ze langs het huis, maken ze foto’s en videomateriaal van de familie en houden elke beweging door een verrekijker in de gaten.

Het huis van de familie Chaupe, met rechts de omheining van Yanacocha’s ingehuurd politiekampament

© Emma Timmerman​

Geen enkele pesterij wordt geschuwd; ‘s nachts schijnen de agenten met een grote spot op het huis, of komen ze kabaal maken. Eén van de herdershonden is door hen blind gemaakt, een puppie werd vergiftigd, een steunpilaar van het afdak buiten werd onderuit gehaald, hun cavia’s werden gestolen, enzovoorts. Maar ook fysiek geweld schuwen zij niet; de hele familie heeft al zware klappen gekregen en Máxima wordt met de dood bedreigd. Dit is pure terreur. Onrechtvaardige, tegen alle mensenrechten ingaande terreur.

Bewijsmateriaal moeten ze zelf op beeld vastleggen, want andere getuigen zijn er niet. De dichtstbijzijnde buur woont op twee uur wandelen.

Todxs somos Máxima

Dit is een situatie die geen mens aan kan. En hoewel de slogan “Todos/todas somos Máxima” (wij zijn allen Máxima) overal verschijnt, geloof ik daar niet in. We zijn niet allen Máxima, integendeel, er zijn bitter weinig mensen zo sterk en moedig als zij. Een eindeloos respect voor deze vrouw, die mensen ontroert wanneer ze vertelt en tegelijk iedereen opvrolijkt wanneer ze lacht. Maar ook op haar weegt de strijd na jaren zwaar door, uiteraard. Wanneer zij haar verhaal vertelt, maakt zij de terreur keer op keer weer mee. Telkens wanneer ze vertelt, vallen er tranen, niet alleen bij haar maar ook bij het hele publiek, dat zich geraakt voelt door het onrecht dat haar en haar familie wordt aangedaan.

David versus Goliath

Deze vergelijking is dan ook reeds vele malen gevallen omdat het de situatie perfect omvat. Een mijnbouwbedrijf dat al zijn middelen (geld, privémilities, pers & communicatie, advocaten etc) geduldig inzet tot het boerenverzet breekt. Het verzet tegen project Conga is immens, maar de middelen zijn ongelijk. Máxima speelt als trekker van haar familie een onmisbare rol in het verzet. Het is van cruciaal belang niet alleen dat zij hun terrein niet verkopen, maar ook dat zij daar effectief blijven wonen. Maar geen mens kan dit verzet alleen op zijn schouders dragen. Solidariteit en een verenigd verzet zijn noodzakelijk; deze vormen immers de grootse bedreiging voor dergelijke grootschalige projecten.

Opgesloten tussen Yanacocha’s politiekampen

Nadenkend over hoe ik het best een bijdrage kan leveren aan dit verzet, besluit ik om een maand bij Daniel te gaan wonen. Als oudste zoon van Máxima heeft hij nu de taak op zich genomen om daar permanent te blijven, om op die manier zijn moeder de nodige rust te gunnen. In de bescheiden bijdrage die ik hoop te kunnen leveren, hoop ik Daniels gedachten te kunnen verzetten en hem een hart onder de riem te kunnen steken, en hoop ik Máxima’s zorgen om haar zoon die daar moederziel alleen woont, voor even te verlichten.

Zoals Máxima wel vaker zegt: ‘Conocer la situación es una cosa, vivirlo es otra’ (de situatie kennen is één ding, het beleven is iets anders). Natuurlijk schrikt dit plan me soms af; de vrieskou, de regen, de impact van de permanente aanwezigheid van zoveel politie en de psychologishe terreur, om opgesloten te zitten in een uitgestrekt landschap. De gedachte ‘zij maken dit al jarenlang dag in dag uit mee’ zal in mijn hoofd vastgepind zitten. En zonder twijfel zal ik heel veel leren van deze dappere familie, die hun rust bewust opgeven ter bescherming van de hooglandmeren.

De komende maand zal ik even van de radar verdwijnen, aangezien er geen elektriciteit is in het huisje van de Acuña/Chaupes, maar in de mate van het mogelijke zal ik documenteren wat Yanacocha’s ingehuurde agenten uitspoken. Ik tracht te twitteren (via gsm en een klein zonnepaneel). Je kan me volgen via de twitter van ‘Radio CATAPA’ of die van ‘GRUFIDES’.