“‘2020: annus horribilis, annus mirabilis’

Geert Van Istendael

© Brecht Goris

De terreur van keizerin Corona bepaalt als vanzelfsprekend het register in de verschillende jaaroverzichten die nu verschijnen. Ook bij Geert Van Istendael. Maar wat hem vooral verontrust, is de recente frontale aanval op de vrije meningsuiting in België. Van een liberale politicus nota bene.

Gruweljaar, wonderjaar.

We hebben de neiging om in deze verregende, beloken kersttijd alleen de eerste benaming te zien. Die neiging is sterk, want de feiten liegen er niet om. Een zeer beperkte selectie, de mijne.

Feit één dat alle andere in de schaduw stelt, echter niet doet wegvallen: het schrikbewind van keizerin Corona.

Op het ogenblik dat ik dit schrijf, tijdens de kerstdagen, heeft zij in België meer dan negentienduizend doden op haar duistere geweten, een triest wereldrecord, met voorsprong. Wereldwijd heeft keizerin Corona meer dan één miljoen zevenhonderdduizend mensen vermoord.

In het o zo solide Duitsland, dat de eerste opstoot bijna onder internationaal handgeklap bedwong, schieten de jongste weken de dodencijfers de hoogte in. Idem dito in zelfverzekerd Nederland. Gegniffel laten wij, Belgen, beter achterwege.

Tot zover doden en zieken.

Maar dan.

Cafés dicht! In België! Wie dat een jaar geleden had voorspeld, zou de dringende raad hebben gekregen eens een goeie psychiater op te zoeken.

In het straatbeeld zijn mondmaskers alomtegenwoordig. Niemand kijkt er nog van op.

Cafés en restaurants zijn dicht en blijven dicht, weken en weken en weken. Cafés dicht! In België! Wie dat een jaar geleden had voorspeld, zou de dringende raad hebben gekregen eens een goeie psychiater op te zoeken.

De welvarende Europese economieën krimpen zienderogen. Rendabele bedrijven wankelen op hun grondvesten. Middenstanders kijken machteloos toe hoe de zaak die ze met zoveel inspanning en vindingrijkheid tot bloei hebben gebracht wegbrokkelt. Economen die tot voor kort schrille onheilskreten uitstieten zodra ze op een kilometer afstand een halve cent begrotingstekort meenden te ontwaren, hebben zichzelf binnenstebuiten gekeerd.

Pffffffff, begrotingstekort? Waar hebben we het over? Het zal wel vanzelf verdwijnen. Ik herinner me dat in andere tijden met andere inflatiepercentages en andere rentevoeten de knalrooie Waal Guy Mathot precies hetzelfde opperde. Hij werd oorverdovend verketterd door de sonore engelenkoren van de economische faculteiten en de Vlaamse christendemocratie. Gelukkig voor hem waren de brandstapels al een tijdje afgeschaft.

En nu verorberen wij onze kerststronk in eenzaamheid.

Feit twee.

De oorlog in Syrië woedt met onverminderde wreedaardigheid voort. Nieuwsredacties, niet alleen in België, vinden de bloedbaden en bombardementen nauwelijks het vermelden waard. De grote volksslachter Assad mag ongeremd zijn woede koelen. Ik vraag me af of zijn aartsvijanden, eenmaal aan de macht, zich minder beestig zouden gedragen.

Feit twee b, verwant.

Op de Middellandse Zee en nu ook op de Noordzee blijven vluchtelingen jammerlijk verzuipen. Het kamp in het Griekse Moria brandde af. Europa blijft koppig wegkijken. België heeft tot nu toe een dertigtal jongeren uit het kamp binnengehaald. Volgend jaar komen er nog honderdvijftig hierheen. Ons vaderlandje is de schaamte voorbij.

Feit drie.

Wat volgt zal u wellicht verbazen, maar ik vind het uiterst verontrustend en er is weinig aandacht aan besteed. Minister van Justitie Van Quickenborne (Open Vld) viel frontaal de vrijheid van meningsuiting aan.

De drempel die de vrijheid van meningsuiting beschermt moet lager, vindt Van Quickenborne.

Ik ben altijd, ook op deze plek, opgekomen voor de volstrekte vrijheid van meningsuiting. Mijn argument is eenvoudig. Iedere maatregel die de vrijheid van meningsuiting beperkt, wordt onmiddellijk misbruikt door hen die zich het snelst beledigd voelen, dit wil zeggen door hen die het minst verdraagzaam zijn en het meest fanatiek.

Minister Van Quickenborne heeft in de bevoegde Kamercommissie gezegd dat elektronische haatspraak, zoals islamofobie, door correctionele rechtbanken behandeld moeten kunnen worden. Nu kan dat niet – nog niet. Quick wil daarvoor de grondwet laten wijzigen en dat is het tegendeel van simpel.

De Belgische wetgever heeft vervolging wegens vrije meningsuiting altijd extra moeilijk gemaakt. Drukpersmisdrijven, dat is de juridische term, komen voor Assisen. Die procedure is topzwaar en kost handenvol geld. Van Quickenborne vindt dus dat je mensen die een jou onwelgevallige mening verkondigen sneller, goedkoper, kortom makkelijker voor de rechter moet kunnen brengen. De drempel die de vrijheid van meningsuiting beschermt moet lager, vindt Van Quickenborne.

Quick vernoemt uitdrukkelijk islamofobie. Waarom niet katholikofobie? Is hij soms vergeten dat veel van zijn liberale voorvaderen rabiate papenvreters waren?

Ik wijs er even op dat in de Belgische Grondwet al sedert 1831 te lezen staat (toen artikel 18, vandaag artikel 25):

De drukpers is vrij; de censuur kan nooit worden ingevoerd…

Nooit. Laat dat even goed tot u doordringen.

En nu wil liberaal Van Quickenborne tóch de censuur invoeren. Hij is bereid daarvoor de grondwet overhoop te halen en een pijler onder de democratie weg te schoppen.

Hoog tijd dat Quick een handboekje geschiedenis van zijn eigen partij, de oudste des lands, doorneemt. Quick vernoemt uitdrukkelijk islamofobie. Waarom niet katholikofobie? Is hij soms vergeten dat veel van zijn liberale voorvaderen rabiate papenvreters waren? Zij zongen volle borst:

Van ’t Ongediert der Papen
Verlost ons Vaderland

Maar iemand vervolgen die dat kweelde, dat was haast ondoenlijk, dankzij de dam die de Belgische grondwetgever opwierp om de vrije meningsuiting te beschermen, een dam hoger dan een kerktoren. Wil Quick dergelijk taalgebruik nu ineens wél laten vervolgen?

Maar het is nog erger. In De Standaard van 20 september 2020 lees ik deze woorden van Europees Commissievoorzitter Von der Leyen:

We zullen voorstellen om de lijst met EU-misdaden uit te breiden tot alle vormen van hate speech, of het nu vanwege ras, religie, geslacht of seksualiteit is. Haat is haat.

Laat dat eens goed tot u doordringen. Commissievoorzitter Von der Leyen neemt het woord misdaden in de mond. Dus, als ik iets zeg of schrijf dat iemand anders wil interpreteren als haatspraak, dan riskeer ik vervolgd te worden als een misdadiger.

Zodra je beledigingen van welke aard dan ook probeert te beteugelen door wetten, staat er altijd wel een dolgedraaide dweper klaar om je een proces aan te doen. Of neer te steken.

Stel even dat die lijst met nieuwe Europese misdaden er komt. Dan zijn de gasten van Charlie Hebdo of van Jylland Posten niet langer helden van de vrije meningsuiting maar misdadigers. Even goed kun je iedere Poolse cabaretier die het waagt de spot te drijven met paus Johannes-Paulus II bestempelen als misdadiger. Er lopen in Polen genoeg katholieken rond die popelen om zo iemand voor de rechter te slepen.

Of neem België. Stel even, minister Van Quickenborne, dat onze West-Vlaamse regisseur Chokri ben Chikha het nog een keer in zijn hoofd zou halen om fratsen met kruisbeelden ten tonele te voeren, zoals hij vijftien jaar geleden deed in zijn schitterende stuk Onze Lieve Vrouw van Vlaanderen. Één welgemikte klacht van het Vlaams Belang en Chokri ben Chikha is een misdadiger.

Zodra je beledigingen van welke aard dan ook probeert te beteugelen door wetten, staat er altijd wel een dolgedraaide dweper klaar om je een proces aan te doen. Of neer te steken.

Vreemd dus dat haast niemand die aanval op één der basisprincipes van onze democratie heeft gesignaleerd. En nu ga ik knetterend vloeken in de kerk. Er was een waarschuwende open brief van Wim van Rooy, gericht tot Minister Van Quickenborne, maar zijn schrijven heeft nauwelijks weerklank gekregen. Ik ben het vaak genoeg oneens met de heer Van Rooy (leve het meningsverschil, leve het debat, ergo leve de democratie), maar op dat punt heeft hij gelijk.

Zonder vrije meningsuiting geen democratie, laten we het nooit vergeten. Je kunt het niet genoeg herhalen, het gaat om de ons onwelgevallige mening, de ergerlijke mening, ook de mening die wij hatelijk vinden. Net de vrijheid van díé mening moeten wij uit alle macht verdedigen. En weerleggen met argumenten, of noem het aanvallen, in een open debat. Alleen totalitairen vrezen het open debat.

Annus mirabilis

Over naar annus mirabilis, ook een zéér beperkte selectie.

De eerste betekenis van het woord mirabilis is volgens het Beknopt Latijns-Nederlands Woordenboek van A. Geerebaert s.j.: verwonderlijk, wonderbaar, vreemd. De tweede betekenis is: bewonderenswaardig. Klopt helemaal.

Feit één.

In een bijlage van De Morgen (Zeno, 5 december 2020, blz. 19) schrijft Arnon Grunberg:

Wij moeten, vrees ik, leven met een cultuur die luiheid, gemakzucht en spektakel op een troon heeft gehesen.

O ja?

In 2020 hebben duizenden mensen zich uit de naad gewerkt om het leven te redden van hun medemensen, van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat en hele nachten door. Hoezo luiheid? Hoezo gemakzucht? Dan heb ik niet eens de duizenden vuilnismannen, schoonmaakploegen, politieagenten, rekkenvullers en vrijwilligers vermeld. Al die mensen, heel vaak jonge mensen, nog veel vaker slecht betaalde mensen, hebben tienduizenden mirakels verricht. Nee, meneer Grunberg, niemand kan tellen hoeveel keren zij uw woorden het afgelopen jaar hebben verpulverd.

Grote farma is groot kapitaal. De vaccins zullen ongelijk verdeeld worden, lees, eerst rijk, dan minder rijk en helemaal achteraan arm. Maar ook aan dat laatste wordt gewerkt

En spektakel? Op een troon?!

De zalen staan leeg. De concerten zijn verstomd. De kunstenaars fietsen door de stad met pizzadozen om een paar armzalige centen bij elkaar te schrapen. Keizerin Corona heeft het spektakel bij het groot vuil gezet.

Feit twee.

In januari begon in Duitsland het bedrijf Biontech een vaccin tegen keizerin Corona te ontwikkelen. Die operatie heette Lichtgeschwindigkeit, inderdaad, zij werkten schier tegen lichtsnelheid, zij en vele andere grote farmabedrijven. De Duitse dokters die de hele operatie hebben opgezet en doorgevoerd, zijn meneer Uğur Şahin en mevrouw Özlem Türeci. Kun je nagaan waar migratie allemaal goed voor is. De eerste Belgen zijn al gevaccineerd.

Ik ben geen kerstekind. Grote farma is groot kapitaal. De vaccins zullen ongelijk verdeeld worden, lees: eerst rijk, dan minder rijk en helemaal achteraan arm. Maar ook aan dat laatste wordt gewerkt, onder meer door vaccins te ontwikkelen die geen uiterst gesofisticeerde koelinstallaties nodig hebben.

Leuk feit drie.

Puurs is de hoofdstad van de wereld.

Feit vier.

In de Verenigde Staten wint Joe Biden de presidentsverkiezingen. Nee, hij is niet de verlosser die uit de hemel nederdaalde. Toch is Joe Biden veel meer dan een gezapige opa.

Bekijk de foto van zijn regering. Alle kleuren en leeftijden, een recordaantal vrouwen. Je ziet de bonte, oer-Amerikaanse bende die leeft tussen California and the New York Island, zoals het liedje van Woody Guthrie gaat. Bekijk daarnaast de ploeg van president Troef. Jezus Marante, bijna allemaal bejaarde bleekgezichten. En heren. Had ik ertussen gestaan, het was niet opgevallen.

Ook de ultraliberale dogma’s heeft keizerin Corona bij het groot vuil gezet. Het is een overwinning van de beschaving, van de Europese beschaving.

Feit vijf.

BLM, of liever, ZLT, Zwart Leven Telt. Dat zou de evidentie zelve moeten zijn, maar is het blijkbaar nog altijd niet. Hoe kun je het nou in je hoofd halen mensen te veroordelen (Veroordelen? Diep verachten. Vermoorden) wegens het buitenvlies van 0,1 millimeter dat onze eendere binnenkant (geraamte, longen, ingewanden, hersens, hart enz.) bij elkaar houdt? Ik vind racisme te grotesk voor woorden. Elk leven telt. Moraal is universeel of is niet.

Feit zes.

Haast iedereen, van links tot rechts, is er heilig van overtuigd dat onze sociale zekerheid voor ieder van ons én voor de sacrosancte economie een zaak is van leven of dood. Na decennia bot besparen mag de georganiseerde solidariteit van allen met allen weer iets kosten. Móét ze iets kosten. Veel kosten? Geen probleem.

Ook de ultraliberale dogma’s heeft keizerin Corona bij het groot vuil gezet. Het is een overwinning van de beschaving, van de Europese beschaving, want onze sociale zekerheid is een kroonjuweel van die beschaving, op hetzelfde niveau als de symfonieën van Beethoven en de schilderijen van Jan van Eyck.

En moeder aarde blijft opwarmen.

En al ons gespartel kan haar niet afkoelen.