“‘België, wat ga jij doen met jouw duistere koloniale geschiedenis?’

19 september. Langzaam maar zeker sijpelde het nieuws van de doden in Kinshasa bij een betoging tegen Kabila binnen. Opnieuw werd ik aan de link tussen België en Congo herinnerd. Net zoals het Koloniaal Monument in het Jubelpark dat met mij doet. Het Jubelpark waar duizenden mensen, nietsvermoedend maar gedreven door de Brusselse drukte, langslopen.

België druipt immers van de vele hints naar zijn koloniale verleden. De imposante bouwwerken en standbeelden in Brussel, Oostende en Gent waar duizenden toeristen telkens stoppen voor de obligatoire vakantiefoto’s. Weelderige en grandioze gebouwen die de trots van vele Belgen zijn. De brede boulevards en grote parken die onze hoofdstad versieren.

Voor sommigen lijkt the Scramble for Africa slechts een voetnoot te zijn in de geschiedenis van België. Iets waar je het over kan hebben tussen de soep en de patatten. Anderen hebben ondertussen al een consensus bereikt: Leopold II is toch overleden? Dan gaan zijn daden de graf mee in.

Maar die dag in Berlijn in 1884, toen Afrika als een stuk taart onder hebberige Europese leiders verdeeld werd, heeft nog steeds gevolgen voor de kolonisator en de kolonies. De wonden van het koloniale verleden zijn diep, en vandaag voelt en ziet iedereen die wonden nog steeds. Sommigen voelen ze dagelijks, anderen kiezen ervoor om die resoluut te negeren.

Pijn

Soms zie ik dat de zwarte gemeenschap de kans niet gegeven wordt om te verwoorden hoe gebeurtenissen die zich in de loop van de geschiedenis hebben plaatsgevonden, hen tot vandaag voortdurend pijn doen.

En nog vaker wordt de Congolese gemeenschap beantwoord met een van de meest pijnlijke antwoorden: stilte en een passieve houding ten aanzien van hun kreten. Een passieve houding, een desinteresse voor alles wat er in dit land gebeurde. Ik kon en kan het tot op vandaag nog steeds niet vatten.

De pijn van zwarte mensen wordt wereldwijd onder de mat geschoven. Ons wordt gezegd dat we ons erover moeten zetten. Dat we ons druk moeten maken om andere, “belangrijkere” dingen.

Waarom mogen zwarte kinderen en jongeren niet zeggen dat het hen kwetst dat hun voorouders zoals sardienen in boten zijn gezet om vervolgens katoen te gaan plukken in de brandende zon? Om gelyncht te worden? Dat ze maar moeten zien dat ze eroverheen geraken? Maar 9/11 mag niemand vergeten?

Wanneer zal België klaar zijn om het debat aan te gaan over zijn koloniale erfgoed dat velen nog steeds doet denken aan martelingen, verkrachtingen, onthoofdingen en afgehakte handen?

Wanneer zal België klaar zijn om het debat aan te gaan over zijn koloniale erfgoed dat velen nog steeds doet denken aan martelingen, verkrachtingen, onthoofdingen en afgehakte handen? Waarom negeren sommigen deze gevoelens en maken ze zich alleen maar druk over hoe ze de beschrijving van Leopold II in geschiedenisboeken niet willen wijzigen?

Ik begrijp niet waarom sommige Belgen voelen dat hier niet meer over gepraat moet worden. Olifanten in de kamer verdwijnen niet door te doen alsof ze er niet zijn. Ik begrijp de schrik en terughoudendheid niet om met woorden te beschrijven wat er gebeurd is in Congo. Vanwaar komt die defensieve houding wanneer men vraagt wanneer een plein of straat genaamd naar Lumumba komt? De twijfel wanneer men – terecht – navraagt of de informatie op de bijschriften bij standbeelden van Leopold II gewijzigd kan worden. De verbazing die er bij sommigen is, dat anderen de lef kunnen hebben om te protesteren als Brussel zich opmaakt voor een viering van Leopold II.

Ik zie sommige mensen alle debatten over het koloniale verleden omzeilen omdat ze zich schuldig voelen voor alles wat gebeurd is en gedaan werd. Ik hoef geen verontschuldigingen van iemand vandaag over wat er destijds gebeurd is. Hoe kan Jan, Laura of Bert vandaag verantwoordelijk zijn voor de daden van Leopold II? Dat is toch absurd?

Het gaat om wat we met deze kennis van de geschiedenis doen.

Wat we met onze geschiedenis doen

Het excuus dat België nog niet klaar is om het debat rond zijn koloniale erfgoed te voeren, houdt voor mij geen steek. Voor zover dat ik weet, was geen enkele Afrikaanse land klaar om bezet en uitgebuit te worden tijdens de imperialistische periode.

10 oktober was in de staat Vermont van de Verenigde Staten van Amerika tot dit jaar een herdenkingsdag genaamd “Cristopher Columbus Day”. Deze dag diende, tot nu, om de aankomst van Christoffel Columbus op de Amerikaanse continent te vieren (en onrechtstreeks ook de onderwerping van de oorspronkelijke bevolking in Amerika).

Vanaf dit jaar is 10 oktober in Vermont “Indigenious People’s Day”.

Neen, onze geschiedenis kunnen we niet wijzigen. We leefden nog niet, en dus konden we er niet mee vorm aan geven. Wàt we met deze geschiedenis doen, daarentegen, dat hebben we wel in handen.