Protest is niet beleefd
“‘Boze mensen hoeven niet keurig en verfijnd te zijn’
'Wie meer aanstoot neemt aan het verscheuren van een blad papier of het jouwen naar een minister dan aan het wreed scheiden van migrantengezinnen, het hardvochtig besparen op kwetsbare burgers of het tegen elkaar opzetten van bevolkingsgroepen moet niet zeuren over respect en beleefdheid, maar z’n prioriteiten herschikken.' Bieke Purnelle buigt zich in haar maandelijkse column voor MO* over activisme, boosheid en (on)beleefdheid.
Beleefdheid wordt ernstig onderschat. Veel mensen lijken niet te begrijpen dat een interessant, nuttig of urgent standpunt perfect gebracht kan worden zonder andere mensen uit te schelden of doelbewust te beledigen. Op goede dagen maak ik mezelf wijs dat de onbeleefdheid in kwestie voortvloeit uit onvermogen, op slechte dagen noem ik het moedwillige onbeschoftheid.
Varianten van de beleefdheid worden dan weer met even zorgwekkende regelmaat overschat. Soms is “onbeleefdheid” even noodzakelijk als slaap. Iedereen die deze tijden ervaart zoals een hertenjong een bosbrand ziet naderen, droomt al eens van balorigheid. Als dat teveel nuance is voor uw vermoeide gemoed: hou vol, het wordt straks hopelijk duidelijk.
Mijn nieuwsweek stond vrijwel geheel in het teken van de beleefdheid, of veeleer het gebrek daaraan.
Soms is “onbeleefdheid” even noodzakelijk als slaap.
De belangrijkste vrouw van de VS verscheurde een blad papier. Het publiek van de MIA’s jouwde minister-president Jambon uit. Suzanne Hennig, een Duitse socialistische politica, gooide een boeket bloemen neer aan de voeten van de kersverse minister-president van de Duitse deelstaat Thüringen, die verkozen werd dankzij een omstreden coalitie met extreem-rechts. (nvdr: maar inmiddels al ontslag genomen heeft)
In de drie gevallen werd er ongenoegen geuit, zij het op diverse manieren en vanuit verschillende machtsposities. De vermoeide voorzitter van het Huis van Afgevaardigden die weet dat iedereen kijkt, het volk dat luid en collectief mort, een oppositielid dat eigenzinnig reageert op de plek die daarvoor bestemd is. Wat ze gemeen hadden was boosheid en een zekere mate van machteloosheid.
Veelhoeksverhouding
Nancy Pelosi werd door de kruisvaarders der beleefdheid aangemaand zich te schamen omdat ze de speech van de president verscheurde voor het oog van de camera. Ik betwijfel of Nancy zich schaamt. Een jaar geleden verbood Pelosi de president zijn jaarlijke State of the Union speech te houden zolang hij de gedeeltelijke shut down niet zou opheffen. Pelosi, immer beheerst en bovengemiddeld gewiekst, behandelt de president al eens zoals een strenge moeder haar onhandelbare puberzoon probeert op te voeden: kordaat, maar zuchtend en oogrollend. Zelf vind ik Nancy buitengewoon geduldig gezien de hoeveelheid kwalijke onzin en haat die de POTUS aan een schrikwekkend tempo op de wereld afvuurt.
Mensen jouwen al eeuwen wanneer iets of iemand hen niet zint.
Het publiek van de MIA’s werd dan weer respectloos en onbeleefd genoemd omdat zij gebruik maakten van de middelen die ze voorhanden hadden om hun ongenoegen te uiten: jouwen. Mensen jouwen al eeuwen wanneer iets of iemand hen niet zint. Je hebt er niets voor nodig, iedereen kan het, het is direct en de kracht schuilt in het getal.
Had er werkelijk iemand verwacht dat de man die driest bespaarde op cultuur en regelmatig uit de bocht gaat in zijn uitlatingen op applaus en kushandjes zou onthaald worden? Politici uitjouwen is allicht niet de meest verfijnde en creatieve manier om boosheid te uiten, maar boze mensen hoeven niet keurig en verfijnd te zijn. Protest bedient zich van wat beschikbaar is.
De commotie over de “onbeleefde” protestacties maakte duidelijk hoe krap de ruimte voor woede en protest is geworden. Wie roept dat jouwen of een speech verscheuren ongepast is, gaat voorbij aan een elementaire menselijke emotie en aan de plaats die die emotie moet hebben in het politieke debat. Politiek is geen uit ratio opgetrokken reglement. Het is een complexe veelhoeksverhouding tussen staat, volk, middenveld en private actoren van allerlei pluimage.
De belangen en de rechten van alle spelers zijn de inzet zijn van het spel, maar de startpositie en de regels zijn niet voor iedereen hetzelfde. Wie wat mag zeggen of doen hangt af van de krachtsverhoudingen van plaats en moment. Emotie is de drijfveer bij uitstek. Wie denkt dat mensen stemmen met hun verstand dwaalt. Wie meent dat politici rationeel denken en handelen heeft niet goed opgelet.
Protest is niet beleefd
Wanneer woede over geschonden rechten of bedreigde belangen niet in directe constructieve daden en verandering wordt omgezet zoekt ze een andere weg. Jouwen bijvoorbeeld. Een speech verscheuren. Met bloemen gooien. Een klok luiden.
Een van mijn favoriete activisten is de Ierse Mary Maloney, lid van de Women’s Freedom League, die tal van vreedzame protesten organiseerde voor vrouwenstemrecht en seksuele gelijkheid aan het begin van de twintigste eeuw. In 1908 zat Mary de jonge Winston Churchill een week lang op de hielen met een grote en luide bel in haar handen. Overal waar hij zou spreken verscheen Mary met haar bel en eiste ze excuses voor zijn grove uitlatingen over de vrouwenbeweging. Een eis die hij negeerde, waarop Mary luid en onvermoeibaar haar bel luidde zodat niemand hem kon horen, zodat Churchill onverrichter zake moest afdruipen.
Vandaag heeft woede veel gezichten, maar nog steeds liefst niet dat van een vrouw.
Suffragettes waren niet beleefd. Ze ketenden zich vast aan de hekken van het parlement, gooiden ramen in, stichtten brandjes en dropten zuur in de stembussen zodat de stemformulieren onleesbaar werden.
Ze begrepen drommels goed dat ze met beleefdheid nergens kwamen, dat vrouwenrechten hen niet op een schoteltje zouden aangereikt worden omdat ze het vriendelijk vroegen. Ze werden dan ook vaak als ‘onvrouwelijk’ bestempeld: dames behoorden zich niet zo onbehoorlijk te gedragen, en zeker niet in de publieke ruimte. Vandaag heeft woede veel gezichten, maar nog steeds liefst niet dat van een vrouw. Zelfs niet als ze Nancy Pelosi heet en haar woede perfect beheerst.
De meeste sociale rechten zijn niet verworven omdat iemand er keurig en beleefd om verzocht. Voor vrijwel elke sociale verwezenlijking is letterlijk bikkelhard gevochten, werden mensen gearresteerd en in de cel gegooid. Protest is niet beleefd. Protest ontstaat wanneer woede en urgentie elkaar vinden in een momentum. Protest is een recht.
Leiders die vinden dat ze respect verdienen zouden zichzelf kunnen afvragen waarom ze het niet krijgen. Geschikte leiders nemen de belangen en rechten van wie ze leiden ernstig en geven het voorbeeld. Wie het volk en de oppositie schoffeert en zelf geen grofheid of leugen uit de weg gaat moet geen respect of beleefde égards verwachten.
Wie meer aanstoot neemt aan het verscheuren van een blad papier of het jouwen naar een minister, dan aan het wreed scheiden van migrantengezinnen, het hardvochtig besparen op kwetsbare burgers of het tegen elkaar opzetten van bevolkingsgroepen moet niet zeuren over respect en beleefdheid, maar z’n prioriteiten herschikken.