“‘De beeldenstorm op het bruingemaakte (vrouwen)lijf’
Drie politiemannen omsingelen een vrouw en bevelen haar verhullende kledingstukken uit te trekken. Neen, dit is niet ergens in een Algerijns bergdorp, op het hoogtepunt van de Franse koloniale avonturen daar, maar aan de Côte d’Azur. Elke pixel van die foto stoot me tegen de borst, zegt Olivia Rutazibwa - tot aan de banaliteit van de jongensachtige uniform short van een van de agenten.
Een bootje aan de kustlijn. Opnieuw ordediensten die een vrouw van aan de waterkant toeroepen wat ze al dan niet mag/moet aan/uittrekken. Opnieuw aan de idyllische Franse Zuidkust, opnieuw in het jaar 2016. Deze keer van vrouw tot vrouw: een politieagente die een “bruine” vrouw de les spelt, volgens regels die – in mijn boekje toch – noch vrouwvriendelijk noch emancipatorisch zijn. ‘Et tu, Brute?!’, wil ik haar toeschreeuwen. Onderdrukking in gezelschap van groepsverraad smaakt nog net iets bitterder.
Ik hou al een tijdje de boot af van de woorden, cijfers en letters in onze dagelijkse berichtgeving. Een mens kan maar zo veel verkleutering en verkleuring aan, uiteindelijk blijven we allen hersendood en vol haat achter. Het is niet voor niets dat systematische desinformatie een van de machtigste oorlogswapens is.
Een mens kan maar zo veel verkleutering en verkleuring aan, uiteindelijk blijven we allen hersendood en vol haat achter.
Beelden daarentegen, niet noodzakelijk informatiever of objectiever, zijn al heel wat moeilijker te ontwijken. Vanaf de eerste muisklik bespringen ze je op de meest onverwachtse momenten, en eens gezien kan je ze niet meer ontzien.
Ze komen onafgebroken op je af, die beelden, en wie een minimum aan historisch besef heeft ziet het heden en het verleden in elkaar overvloeien. Soms nemen ze ons mee naar de jaren ‘30 en ’40, op een van de betere dagen naar het activisme van de jaren sixties: de 13-jarige Zulaikha Patel die in Pretoria met fiere Afro en vuist in de lucht het recht opeist om ‘gewoon’ met haar eigen haar – lees: niet ontkruld– naar school te mogen én als netje te worden gezien; het echoot de beelden van de Black Panthers vrouwen die op dezelfde manier met fierheid en geheven hoofd de regels van de schoonheid en waardigheid hertekenden.
De foto van NFL American Football speler Colin Kaepernick die besliste om te blijven zitten voor het Amerikaans volkslied tot er iets gedaan wordt aan de behandeling van mensen met een “kleurtje” in zijn land. Het herinnert aan Muhammad Ali destijds weigerde te gaan vechten in Vietnam, of Tommie Smith en John Carlos die met gebogen hoofd en vuist in de lucht vanop hun Olympische erepodium in 1968 dezelfde wandaden onder de aandacht wilden brengen.
Het zijn beelden die me vanbinnen ‘yes!’ doen schreeuwen, maar ook doen kreunen in frustratie
Het zijn beelden die me vanbinnen ‘yes!’ doen schreeuwen, maar ook kreunen in frustratie. Omdat er nog mensen zijn die inspireren, tegen schenen stampen en risico’s durven nemen voor dingen die hun eigen situatie overstijgen. Omdat we een halve eeuw later nog tegen dezelfde zever aankijken: discriminatie, politiebrutaliteit, armoede, racisme en de algehele vernedering van de ingekleurde medemens.
Tussen al die beelden door struikel ik over een cartoon die mijn kortstondige fiere triomfantelijkheid de kop in drukt. Lectrr tekent een journalist die tijdens een persconferentie minister Vanovertveldt vragen probeer te stellen over de begroting, en dan door deze wordt onderbroken met de woorden: ’kijk daar, een boerkini!’
#cartoon #boerkini #vanovertveldt #nva #begroting (via https://t.co/8WGnk3Opbs) pic.twitter.com/Ej0FuUlQg0
— lectrr (@lectrr) 18 augustus 2016
Tegen de achtergrond van die vele andere beelden, cijfers en letters over verdrinkende kinderen, verwoeste steden, vluchtelingenstromen, aan flarden geschoten mensenlichamen, miljoenendeals om soeverein Native American grondgebied in Dakota verpatsen, Brexit Groot-Brittannië dat de grootste wapenexporteur blijft, inclusief in het Midden-Oosten (!), een Vlaamse begroting die de armen nog armer maakt,… (vul zelf aan), ruiken de verhitte discussies over klederdracht en haartooi van de bruingemaakte vrouw inderdaad naar afleidingsmanoevers om de moeilijkere vraagstukken rond armoede, dood en vernieling, als een ver van ons bed show te houden.
En toch.
Er valt heel wat te leren over de “echte” problemen, als we met oog voor detail kijken naar hoe het bruine lichaam wordt behandeld in onze witgemaakte wereld. De boerkini heisa onthult meer dan geweld tegen vrouwen. Het opent ook de doos van pandora waar het racisme, discriminatie, doodslag en terreur van onze veldslagen dicht bij huis maar ook in Syrië, Irak en Afghanistan, bijvoorbeeld, elkaar ontmoeten.
De aandachtige observator wordt herinnerd aan de directe linken tussen het koloniale verleden en het imperialistische heden
De haartooi strijd van een Patel of zelfs de schijnbaar banale anti-Zwarte Piet of Efteling anti-MonsieurKannibal brigades, gaan om meer dan het symbolische recht van het Afrikaanse lichaam om te bestaan in waardigheid. De aandachtige observator wordt herinnerd aan de directe linken tussen het koloniale verleden en het imperialistische heden, dat een bepaalde denigrerende voorstelling van mensen nodig heeft om het systeem dat armoede en onderdrukking gaande houdt, niet alleen mogelijk maar ook aanvaardbaar te maken – in het bijzonder voor de mensen van goede wil.
De symbolische protestactie van American Football speler Colin Kaepernick zet het verband misschien nog het duidelijkste in de verf. Daar waar patriottisch Amerika struikelt over dit symbolisch spuwen op de Stars&Stripes vlag, ontwaart de aandachtige toehoorder een aanklacht tegen het systemisch geweld dat de zwart- en bruingemaakte medemensen te beurt valt in Amerika: armoede, opsluiting, deportatie en politiegeweld. De echte problemen dus, die een hele samenleving raken.
Lectrr’s cartoon is een belangrijke wake up call dat we inderdaad niet mogen afgeleid worden door symbool dossiers, ook als de beelden ons vullen met twee seconden troost en fierheid. Het betekent allicht niet dat we ze van tafel moeten vegen als zijnde irrelevant of afleidingsmanoeuvres. Ik lees het als een oproep om dieper te graven naar de kern of de wortels van de zaak, naar het begin van de verhalen en de draden die ze door de tijd en ruimte heen aan elkaar rijgen.