“‘De eenvoud van Konflikt’
Niemand weet eigenlijk nog echt hoe het precies begon. Niemand weet nog wie nu precies schuld treft voor wat. En eigenlijk doet het er niet toe, want kijk: we zitten met een hoop puin, verwoeste levens en een uitzichtloos slagveld. Hoe deze miserie oorspronkelijke eisen, verwachtingen of dromen van de betrokken partijen enigszins dichterbij brengt, blijft een raadsel. Bluspogingen ten spijt, heeft een zielige vonk een ziedende brand ontketent die mensen, plaatsen en ideeën verteert.
Ik geef toe, dit klinkt wat flou. Het is allesbehalve een scherpe analyse, het brengt geen inzicht bij, laat staan dat het constructieve oplossingen zou aandragen. Maar herkent u het gevoel niet als u beelden ziet uit het Oosten van Oekraïne?
Van een bejaarde vrouw in tranen over ‘nog’ een oorlog op haar oude dag, van kinderen die maanden in schuilkelders leven, van aan flarden geschoten families?
Lees ook: Akkoord in Oekraïne. En wat nu?
Analyses en beschouwingen zijn er genoeg: over de onmacht van de EU, over de historische schaduw over de regio, over de lusten en lasten van de NAVO, over het Putinisme, over zelfbeschikking, over economische interdependentie…
Analyses en beschouwingen zijn er genoeg.
Vredesonderzoekers, maar ook diplomaten en politici duiken graag in dat kennis- en meningenbad. Inzichten, analyses, stappenplannen en verklaringen zullen ons toch dichter bij een oplossing brengen, niet? Die rationele aanpak doet ons te vaak vergeten hoe onredelijk de dingen zich vaak in hun eenvoud ontvouwen. Neem even enkele minuten de tijd om dit Russische animatiefilmpje te bekijken.
Niet toevallig kreeg ik ‘Konflikt’ enkele jaren geleden voor het eerst te zien door toedoen van Jonas Geirnaert. Als jonge filmmaker had hij net aan de boom geschud met zijn al even bedrieglijk eenvoudig ‘Flatlife’ dat ons in alle eerlijkheid confronteerde met de banaliteit van ons dagelijks leven en onze onderlinge afhankelijkheid.
Toen we hem spraken in de aanloop van een filmfestival ter gelegenheid van een academische conferentie van vredesonderzoekers in Leuven, kwam hij meteen op de proppen met Konflikt: een filmpje gemaakt op het hoogtepunt van de Koude Oorlog door Garri Bardin – jawel, een Rus. Ik hoef geen tekening te maken bij de parallelen met vandaag.
Kunstenaars hebben soms de gave om simpelweg de zaken te tonen zoals ze zijn.
Wat voor Bardin het doembeeld van een totale nucleaire oorlog tussen het West- en Oostblok was, is in al zijn eenvoud vandaag ook de realiteit in het Oosten van Oekraïne. Kunstenaars hebben soms de gave om simpelweg de zaken te tonen zoals ze zijn. Aan diplomatieke onderhandelingstafels, en in strategische analyses en doorwrochte beschouwingen, durft dat al eens verloren te gaan.
De eenvoudige zwavelstokjes van Bardin tonen hoe onredelijk oorlog ten gronde is – en zeker het soort territoriale oorlog waarvan we ten onrechte denken dat die al lang achter ons ligt.
Is het belachelijk naief om tussendoor op te merken dat er al vele decennia in Den Haag een Internationaal Gerechtshof bestaat dat dergelijke zaken zonder bloedvergieten kan uitklaren? Met ‘Konflikt’ in het achterhoofd zijn de ontwikkelingen in het Oosten van Europa vandaag zó onredelijk dat het pijn doet aan mijn sulferkop.
Uiteindelijk beweegt de moderne mens zich met zijn rationele houding blijkbaar nog vaak binnen extreem onredelijke denkkaders. Dit gaat trouwens niet enkel op voor oorlogen allerhande. Denk ook aan de werking van de internationale bankwereld waarvan Joris Luyendijk met eenvoudige vragen de absurditeit bloot legt. Of aan het gebruik van fossiele brandstoffen, terwijl de eindigheid en katastrofale impact ervan om de hoek loert. Ik ben groot voorstander van het rationeel argumenteren en logische denken. Laat ons daarbij ook meer aandacht hebben voor de redelijkheid der dingen door de simpele essentie niet uit het oog te verliezen. Een Russisch filmpje uit de Koude Oorlog kan daarbij helpen.