“‘De jacht is open’

SumOfUs.org, een wereldwijde beweging voor een betere globale economie en een harmonieuzere maatschappij, stuurt me om de zoveel dagen een email met een update van hun laatste activiteiten en doelstellingen. Ditmaal gaat het over de Olympische Spelen die doorgaan in Sotsji, Rusland.

Concreet vragen ze via een petitie dat de zakelijke leiders van Coca-Cola, een van de grootste sponsors van de Winter Olympics, zich uitspreken tegen de anti-homo wetten in Rusland. Indien de bazen van Coca-Cola overtuigd kunnen worden om zich hierover uit te spreken, zou dit wel eens een domino-effect kunnen teweegbrengen: het zou ook andere internationale sponsors kunnen motiveren de stem te heffen en zo een duidelijk signaal naar de repressieve natie te sturen.

Het is wel erg surreëel te lezen dat net Coca-Cola (zo’n ongezonde drank en een industrie die zo’n nefaste invloed heeft op de maatschappij), een sponsor is van de Olympische Spelen én misschien de laatste kans is om sociale druk uit te oefenen op een regering en haar repressieve wetten. Wat zegt dit toch over onze samenleving?

Ik zucht… dit is immers de zoveelste poging om het tij te doen keren. Na een vraag om de Spelen te boycotten of te verplaatsen (dat tot nog toe niets heeft veranderd), na een vraag aan de commissie van de Olympische Spelen zelf om een statement te maken over dit onrecht (iets dat ook totaal niet werd gehoord en niet zal gebeuren), na duizenden klachten en verontwaardigingen ook van atleten zelf… heeft niets impact gehad op deze recente Russische repressieve wetgeving.

Terug naar onderdrukking…

In juni 2013 keurde het Russische parlement unaniem, met ondertekening van president Vladimir Putin, een wet goed die niemand nog het recht geeft “niet-traditionele” seksuele relaties te propageren bij minderjarigen. Dat gooit heel de LGB-beweging natuurlijk onderuit, en maakt het zelfs illegaal om ervoor uit te komen dat je anders leeft of liefhebt dan de doorsnee hetero. Deze neo-Middeleeuwse wetgeving leverde -gelukkig- een enorme reactie op vanuit de westerse wereld: veel mensen voelen -terecht- dat dit een aanval is op de universele Rechten van de Mens.

Spijtig genoeg verandert dit niets aan de realiteit ter plekke. Sinds de wet van kracht werd -en omdat geen enkele wetgeving andersgeaarden in Rusland beschermt- zijn er sindsdien enorm veel misdaden gepleegd tegen homoseksuelen. De jacht is open. Ironisch dat een wetgeving die minderjarigen moet “beschermen” uiteindelijk een zeker officieel recht geeft aan agressievelingen om zich op homoseksuele jongeren uit te leven en ze in elkaar te slaan.

Sadistische neo-nazi’s kunnen zich helemaal vinden in deze nieuwe wet en azen op nietsvermoedende homojongeren die elkaar opzoeken via internet. Gebruikmakend van valse cyberidentiteiten doen ze zich voor als vriend, maken ze een afspraak op een afgelegen locatie om daarna het slachtoffer te vernederen en te folteren, alles te filmen en op het web uit te zenden als waarschuwing voor andere homo’s. Dankzij de nieuwe wet krijgen ze het “recht” om een individu te onderdrukken, de politie kijkt gewoon de andere kant op. Klacht indienen wordt zinloos als de wet je aan de kant zet.

…en sluipende intimidatie

En dat zijn er de minder zichtbare verhalen. Anton Krasovsky, een bekend televisie-icoon op het door de staat gerunde KontrTV (what’s in a name…), verloor meteen z’n job nadat hij zich, als homo, op een live uitzending uitsprak tegen deze wetgeving. Het is zoals met de vervolging van de Joden in de 20ste eeuw.

Zo zijn er nog honderden verhalen van bekende en minder bekende mensen die, door een nieuwe wet die mensen zou gaan “beschermen”, plots van de ene dag op de andere in een extreme marginaliteit vallen en onwaarschijnlijk gevaar lopen indien ze gewoon zichzelf blijven en dat ook tonen.

Organisaties als SumOfUs.org of Allout.org trachten al deze zaken in kaart te brengen, ze proberen zo duidelijk mogelijk aan te tonen dat dit op wereldniveau een enorme stap terug is. Ik bewonder hun strijdkracht en doorzettingsvermogen. Ze hebben enkel hun stem op het internet, maar duizenden luisteren en ondersteunen hen digitaal. Het is een hart onder de riem voor duizenden die anders totaal geen recht op antwoord meer hebben. Een geruststelling ook, dat niet enkel mensen met kwaad opzet zich kunnen organiseren.

Ter plekke

Van op afstand is het soms gemakkelijk een mening te hebben. Maar vorige maand was ikzelf toevallig in Moskou. Een voorstelling van mijn duet met danseres Shantala Shivalingappa, Play, speelde in het festival Territoria. Het was een fantastische ervaring. Een gesprek met jonge theaterstudenten was zo inspirerend en zo ver van al de kortzichtigheid van hun politieke leiders.

Staande ovatie, veel liefde, veel begrip voor ons werk, voor onze eigenheid, onze verschillen. Dat was zo’n groot contrast met de politieke werkelijkheid, zo’n contrast met m’n angst, enkele dagen voor m’n vertrek. Ik ben immers zelf homo, dus ja, ik was bang.

Ver van mij de moed om een groot politiek statement hierover te maken tegenover het festival. De beroemde Hollywoodacteur Wentworth Miller -bekend van de serie Prison Break- nam het initiatief om via een persmededeling te communiceren dat hij niet zou ingaan op een uitnodiging om naar een filmfestival in Sint-Petersburg te komen. Hij is immers homo.

Ik had er ook over nagedacht om een dergelijk statement te maken toen ik uitgenodigd werd voor Territoria, maar had het gevoel dat zo’n publieke weigering van een danser-choreograaf toch te weinig zou veranderen aan de situatie. Een culturele boycot verhindert de culturele uitwisseling tussen mensen, en daar geloof ik net heel erg in. Mensen en volkeren van elkaar scheiden is niet de manier om hoop op een betere wereld te voeden.

Misschien is het m’n aangeboren angst om verworpen te worden. Ik pas me immers al sinds m’n kinderjaren aan aan de intolerantie. Ik voel me meestal eerder de kunstenaar die z’n taak moet volbrengen dan de man die voor z’n identiteit moet opkomen. Of is het net de taak van de kunstenaar om voor z’n identiteit op te komen? Ik vroeg het festival of het veilig genoeg was voor mij om te komen. Zij hielden vast aan andere waarden dan hun politici, lieten ze weten, en waren duidelijk met hun steun voor de homogemeenschap. Dat was voor mij voldoende om te beslissen om toch te gaan.

Eenmaal in Moskou, bij een tv-interview, had ik toch nog even de luciditeit om te vermelden dat ons werk ook stond voor liefde en dat die, wie je ook liefhad, een familieband creëerde, dat eenieder recht had op wederzijdse liefde in welke vorm dan ook. Nogal zwak vergeleken met de uitgesproken moed van Toneelgroep Amsterdam, die enkele weken later in Sint-Petersburg veel concreter aandacht vroegen van het Russisch publiek voor de rechten van journalisten en homoseksuelen. De bezoekers reageerden met applaus, maar ook boegeroep. Actrice Halina Reijn, die deel uitmaakt van de Toneelgroep Amsterdam, las de brief samen met de rest van de cast voor. Ze stond te trillen op haar benen.

Onwaarschijnlijk, toch, dat een mens anno 2013 bang is van de gevolgen van het uiten van een mening. En waar zijn de Olympische idealen in al dit?