“‘De onderbelichte kracht van vrouwen bij vredesopbouw in Zuid-Soedan’

Het zijn vaak vrouwen en jonge meisjes die het hardst lijden in een oorlog of bij een conflict. De conflicten van 2013 en 2016 in Zuid-Soedan toonden deze realiteit pijnlijk aan. Vrouwen werden er het slachtoffer van seksueel geweld en verloren hun bestaansmiddelen. Maar Zuid-Soedanese vrouwen hebben deze tegenslagen overleefd en ontpopten zich tot krachtige pleitbezorgers van vrede. Bovendien eisen ze hun plek aan de tafel op, waarmee ze aantonen dat duurzame vrede onmogelijk is zonder hun betrokkenheid.

De opkomst van vrouwen in Zuid-Soedan

Historisch gezien werden Zuid-Soedanese vrouwen uitgesloten van beslissingen die hun leven onmiddellijk beïnvloeden. Ze hadden geen toegang tot onderwijs en ze werden beknot door culturele normen die leiderschapsposities voorbehouden aan mannen. Want in onze cultuur nemen mannen de beslissingen, en dat kent zijn weerslag op de werkvloer en bij overheidsinstellingen. Toch hebben de herhaalde cycli van conflicten een collectief bewustzijn bij vrouwen aangewakkerd waardoor ze een inclusievere rol in vredesopbouw eisen.

Het vermogen om bruggen te bouwen en een dialoog op gang te brengen benadrukt de unieke rol van vrouwen in het oplossen van conflicten.

In 2019 begon ik voor Search for Common Ground te werken. Daar ontwikkelde ik meer inzicht in bemiddeling, conflictbeheersing en -bewaking. Dankzij mijn deelname aan het Youth Talk Project, waarmee we een programma op Eye Radio (onafhankelijk Zuid-Soedanees radiostation gesteund door USAID, red.) hadden, kwam ik in contact met invloedrijke vredesactivistes die verschillende vredes- en veiligheidsproblemen van vrouwen in Zuid-Soedan belichtten.

In dat radioprogramma verkondigden zij hun standpunten en meningen, en pleitten ze voor verandering. Bij die gesprekken nodigde ik ook mannen uit zodat ze zouden kunnen leren wat vrouwen proberen te bereiken.

Werken aan vrede, binnen- en buitenshuis

De weg naar vrede begint thuis. De Zuid-Soedanese cultuur plaatst vrouwen in het centrum van het gezinsleven, waar ze waarden als mededogen en begrip kweken. Dat overstijgt dan weer het huishouden, want zo inspireren ze hun mannen en kinderen tot vreedzaam gedrag, wat hun houding op het werk en binnen de gemeenschap beïnvloedt. Op deze manier zijn vrouwen geen passieve waarnemers, maar actieve architecten van vrede in het dagelijks leven.

Daarnaast hebben Zuid-Soedanese vrouwen een uniek systeem van onderlinge steun ontwikkeld. Het staat bekend als Sondok Sondok, oftewel ‘draaimolen’, waarbij ze hun middelen bundelen en spaargeld laten rondgaan om elkaar financieel te ondersteunen. Deze aanpak helpt vrouwen niet alleen om hun bestaan weer op te bouwen na een conflict, maar bevordert ook samenwerking en vertrouwen. Maar Sondok Sondok-bijeenkomsten zijn meer dan financiële uitwisselingen, want vrouwen bespreken er problemen, lossen conflicten op en kweken solidariteit.

Het bijzondere aan Sondok Sondok is dat het politieke verdeeldheid overstijgt. In een samenleving waar mannelijke politieke rivalen elkaar niet altijd ontmoeten, blijven hun vrouwen via Sondok Sondok met elkaar in contact, en creëren ze een doeltreffende informele dialoog. Politieke tegenstanders van hun mannen worden bijvoorbeeld voor een bijeenkomst uitgenodigd, waardoor de communicatie en het begrip tussen rivaliserende facties subtiel worden bevorderd.

Dit vermogen om bruggen te bouwen en een dialoog op gang te brengen benadrukt de unieke rol van vrouwen in het oplossen van conflicten. Het is een rol die vaak over het hoofd wordt gezien, maar die ongelooflijk krachtig is.

Vrouwenvertegenwoordiging in beleid

Ook op nationaal en internationaal niveau zetten Zuid-Soedanese vrouwen zich in voor verandering. Organisaties geleid door vrouwen zijn cruciaal gebleken voor de vertegenwoordiging van vrouwen, het ijveren voor vrouwenrechten en het beïnvloeden van het beleid. Ze zijn erin geslaagd om de stem van vrouwen te laten horen op die plekken die traditioneel door mannen worden gedomineerd. En dat had resultaat. In 2018 kregen vrouwen 35 procent vertegenwoordiging in het beleid als onderdeel van de Revitalized Transitional Government of National Unity (R-TGONU).

Er was weerstand, maar toch slaagden ze erin om prominente vrouwelijke leiders te benoemen, zoals enkele vrouwelijke ministers en een gouverneur, maar ook vice-president Rebecca Nyandeng en parlementsvoorzitter Jemma Nunu Kumba. Deze vertegenwoordiging is van onschatbare waarde in het bevorderen van genderbewust beleid, zoals de wet tegen gendergerelateerd geweld die momenteel in het parlement besproken wordt.

Kracht, wijsheid en weerbaarheid

Vrouwen staan onmiskenbaar centraal bij vredesopbouw in Zuid-Soedan. Veel van hen zijn weduwe, alleenstaande moeder of ongeschoold, waardoor ze in een kwetsbare positie verkeren. Toch tonen zij veerkracht en vastberadenheid en herinneren ze ons eraan dat vrede niet slechts een verheven ideaal is, maar een tastbaar doel dat binnen handbereik ligt. We moeten blijven pleiten voor alle vrouwen, ongeacht hun status, om ervoor te zorgen dat vrede in Zuid-Soedan echt inclusief en duurzaam wordt.

Vrouwen hebben laten zien dat ze meer dan capabel zijn om het voortouw te nemen in het streven naar vrede. Het is tijd dat wij allemaal hun inspanningen steunen, hun stem versterken en erkennen dat zij een onschatbare rol spelen bij het bouwen aan een betere, vreedzamere toekomst voor Zuid-Soedan. Samen kunnen we ervoor zorgen dat vrede werkelijkheid wordt, een vrede die de kracht, wijsheid en weerbaarheid van vrouwen overal weerspiegelt.