“‘De onfeilbare virologen’

Walter Zinzen

© Brecht Goris

Ook voor Walter Zinzen is er geen discussie over nodig: de volksgezondheid primeert. Maar zijn alle coronamaatregelen van het afgelopen anderhalve jaar wel degelijk die volksgezondheid ten goede gekomen?

Weet je waarom de coronacijfers zo gunstig evolueren? Omdat we heel lang geweldig mooi weer hebben gehad. Natuurlijk ook een beetje dankzij de vaccinatie maar toch: het weer heeft flink geholpen want bij veel zon en warmte gedijt het virus niet goed. Aldus de virologen, die hun jongste wetenschappelijke constatering met de gebruikelijke zelfzekerheid de wereld in stuurden.

Eigenaardig. Vorig jaar was de zomer nog mooier en warmer dan dit jaar. Ook toen evolueerden de cijfers gunstig. Maar over de verdiensten van de zon hoorden we weinig. Nog eigenaardiger: hebben de virologen al eens overwogen dat er op onze planeet gebieden bestaan waar zon en warmte het hele jaar door ter beschikking zijn? Zijn daar dus geen of heel weinig besmettingen?

Ga dat vertellen in Zuid-Amerika, een diep rode vlek op de wereldkaart. Of in India. Of op het Afrikaanse continent. Natuurlijk, in al die landen wordt de pandemie slecht aangepakt en schiet de vaccinatie niet op. Het klimaat speelt er dus niet zo’n grote rol, zeggen ons de virologen. Zo hebben ze altijd gelijk.

Soms gedragen de virologen zich als heuse onheilsprofeten. Dat kunnen we ze, gelet op de ernst van de pandemie, niet kwalijk nemen. Maar is die bangmakerij wel altijd terecht?

Ook nu vele van de grotere bijeenkomsten weer mogen, houden onze virologische vrienden niet op rampen te voorspellen. Toch dringt een vraag zich op: hebben al die massabijeenkomsten voor grote uitbraken van het coronavirus gezorgd? Zijn de betogers of feestvierders ook massaal ziek geworden? Misschien heb ik niet goed opgelet, maar ik heb daar nooit iets over vernomen.

Zouden virologen ook maar mensen zijn die zich kunnen vergissen? Dat is niet de indruk die ze zelf geven.

Nooit ofte nimmer hoor je iemand zeggen: we weten niet wat het mondkapje doet, maar het is raadzaam om het te dragen voor het geval het je toch zou beschermen.

In de TV-studio’s gedragen ze zich als God de Vader, de onfeilbare, die alles beter weet dan alle anderen. Op een uiting van bescheidenheid heb ik nog niet één viroloog, epidemioloog of welke andere loog dan ook kunnen betrappen. U wel? De eenvoudige waarheid is nochtans dat COVID-19 ook voor onze wetenschappers een nieuw en dus onbekend gegeven is. Je zou dus verwachten dat ze af en toe, desnoods al zuchtend, deemoedig toegeven dat ze het ook niet weten. Maar neen, ze verkopen hun uitspraken als dogma’s waaraan door niemand, en al zeker niet door politici, getwijfeld mag worden.

Ons, simpele burgers, schrijven ze voor wat we moeten doen en vooral laten. Daartoe zijn ze ook uitgenodigd door onze regeerders. Toen Frank Vandenbroucke federaal minister van Volksgezondheid werd, verklaarde hij goed gemutst dat wie tandpijn heeft naar een tandarts gaat en wie met een virus te maken krijgt naar een viroloog. Dat hij dus zou doen wat de virologen hem opdroegen te doen.

Een lovenswaardige houding, daar niet van. Maar wat als de virologen zelf de bal al eens mis slaan? Kijken we even naar de wederwaardigheden van het mondkapje. Is het een nutteloze muilkorf of effectieve virusbestrijder vroeg de Nederlandse Volkskrant zich onlangs af. De krant citeert de hoogleraar moleculaire epidemiologie Marc Bonten, die vindt dat het onmogelijk is de bijdrage van alléén het mondkapje vast te stellen (los dus van andere maatregelen, WZ).

Zijn collega Heiman Wertheim, die klinische microbiologie doceert is nog stelliger: het mondkapje is niet de grote gamechanger geweest, dat is het vaccin. Beide heren baseren hun uitspraken op de wisselvallige uitkomsten van heel wat wetenschappelijk onderzoek. De ene keer lijkt het erop dat het mondkapje wel degelijk besmettingen voorkomt, de andere keer wordt juist het tegenovergestelde vastgesteld.

Je gaat me niet vertellen dat onze Belgische experts die onderzoeken niet kennen. Dat verklaart misschien waarom ze de ene keer beweren dat het kapje niet alleen nutteloos maar zelfs gevaarlijk is en de andere keer het dragen ervan verplichten, zelfs in open lucht.

Twee weken geleden verklaarde een prominente viroloog dan weer dat de algemene mondmaskerplicht er wat hem betreft nooit had hoeven te komen. Maar nooit ofte nimmer hoor je iemand zeggen: we weten niet wat het mondkapje doet, maar het is raadzaam om het te dragen voor het geval het je toch zou beschermen.

Bij het begin van de pandemie werd ons ook opgedragen geen handen meer te schudden, maar die handen wel voortdurend te wassen en te desinfecteren. Ook alle voorwerpen in scholen, kantoren , winkels en dergelijke, die door mensenhanden waren aangeraakt, moeten worden ontsmet. Vaak liggen ook wegwerphandschoenen ter beschikking, om zeker te zijn.

Onfeilbaren hebben nooit ergens spijt van.

Nu blijkt dat, alweer, sommige onderzoekers concluderen dat besmetting niet verloopt via de handen en dat het virus ook niet overleeft op metaal. Al die maatregelen zouden dus overbodig zijn. Althans in de strijd tegen het virus, want de handelaren in ontsmettingsgels en plastic handschoenen doen gouden zaken.

Ongetwijfeld hebben de virologen ons te goeder trouw proberen te helpen besmetting te voorkomen. Bij het begin van de pandemie waren wetenschappers er immers van overtuigd dat besmetting wél via de handen kon gebeuren. Nu andere bevindingen beschikbaar zijn vraag ik me af waarom we elkaar toch nog steeds met elleboogstoten moeten begroeten en waarom de virologen niet eerlijk zeggen: sorry, jongens en meisjes, we zijn misleid, maar blijf vooral jullie handen vaak wassen, want dat is sowieso goed voor de gezondheid. Die spijtbetuiging blijft vooralsnog achterwege. Onfeilbaren hebben nooit ergens spijt van.

Zo mogelijk nog erger is dat onze regeerders alle virologenwijsheid als zoete koek hebben geslikt. Nog één keer een citaat uit de Volkskrant, afkomstig van columnist Bert Wagendorp:

‘Er zijn de afgelopen vijftien maanden veel besluiten genomen op basis van kennis uit één bron. Dat valt de virologen niet kwalijk te nemen: er werd hun wat gevraagd en daarop gaven ze antwoord. Maar er werd hun een soort alwetendheid toebedacht. Die bestaat niet en het is voor een samenleving niet gezond één groep wetenschappers zo sterk te laten bepalen wat er tijdens een crisis dient te gebeuren.’

Is dat geen conclusie die net zo goed voor ons land geldt?

Zowel politici als virologen gaven bovendien vaak blijk van een stuitende wereldvreemdheid.

Natuurlijk, de volksgezondheid primeert. Geen discussie. Maar zijn alle coronamaatregelen van het afgelopen anderhalve jaar wel degelijk die volksgezondheid ten goede gekomen? Bijvoorbeeld de sluiting van de scholen, die dan ook nog eens gepaard ging met de sluiting van de speelpleinen en met een verbod om op bankjes in de parken te zitten?

Pedagogen en onderwijsdeskundigen waren er wel en ze waarschuwden ook voor de catastrofale gevolgen, maar werden weg gehoond, behalve door Onderwijsminister Weyts die gevochten heeft als een leeuw om de scholen open te houden. A tout seigneur tout honneur! Over de gevolgen voor cultuur, sport en horeca hebben we het dan nog niet eens.

Zowel politici als virologen gaven bovendien vaak blijk van een stuitende wereldvreemdheid. Zo mochten we Kerstmis vieren in onze tuin. Weliswaar op voorwaarde dat de bezoekers niet in huis naar het toilet gingen. Ook de versoepelingen golden aanvankelijk eerst voor tuinbezitters.

Beseffen al die tuinfeestpromotoren niet dat de meerderheid der Belgen niet eens over een tuin beschikt? Dat grote aantallen mensen op kleine appartementjes wonen en dikwijls niet eens in de buurt van een groen eiland ?

Ook Bert Wagendorp vroeg het zich af: ‘Wat weet een viroloog van economie, psychologie, pedagogie, sociologie? Van communicatie? Helemaal niks.’

Dat betekent natuurlijk niet dat we de virologen met de dood moeten bedreigen. Ze verdienen ons respect. Dat respect zou vele malen groter zijn als ze zouden toegeven dat ook zij, net als alle andere mensen, niet beschikken over de gave der volmaaktheid en alwetendheid.