“‘De vloer is lava’

© Brecht Goris​

In 2017 kuste ik mijn digicorder vaarwel. Voor een voormalig televisieverslaafde is dat best een grote stap. Een die ik verbazingwekkend vlot heb genomen. Er is te veel te beleven in de stad waar ik woon, dus mijn avonden vullen zich vlot met vergaderingen, voorstellingen en nieuwe culinaire adressen. Ik mis weinig.

Om mijn onstilbare dorst naar kennis over populaire cultuur te lessen, heb ik al lang geen digitaal televisieabonnement meer nodig. De weinige ontwenningsverschijnselen die ik nog heb, worden gedempt door de chromecast. Dat handige gadget waarmee ik, op een zeldzame vrije avond op de bank, het internet naar mijn anders nutteloze televisiescherm kan sturen. Zo kan ik me bijscholen in de wereld van verschil tussen YouTubers en vloggers, dat is blijkbaar niet hetzelfde.

Ik voel de opwinding die gepaard gaat met het ontdekken van een begrip dat tot nu toe nieuw voor me was, maar waar een heel nieuw universum achter schuilt.

Ik voel me als een antropoloog die een stam in een biotoop bestudeert. Ik leer wie Famke Louise, Unagize, MeisjeDjamila en Achterklap Ergin zijn. Ene Mojoonpc klaagt over het feit dat zijn video’s demonetized zijn. Ik voel de opwinding die gepaard gaat met het ontdekken van een begrip dat tot nu toe nieuw voor me was, maar waar een heel nieuw universum achter schuilt.

Voor wie het nog niet wist: als er klachten zijn over de inhoud van een video, dan kan YouTube beslissen er geen reclame meer voor, achter of middenin te plaatsen, om geen adverteerders te verliezen. Dat betekent meteen dat de makers van die video’s (die daar soms van leven) in één klap een pak inkomsten derven.

Een avond doorbrengen in het gezelschap van de vloggers van de lage landen, met hun miljoenenaanhang, het is wel een opgave als je er geen drank en drugs bij neemt. Kijken hoe een ander een game uitspeelt, een slecht liedje schrijft om een concurrerende vlogger de vernieling in te zingen, iemand afmaakt in de comments. De ervaring schippert tussen ondraaglijk licht en tergend. Want de video’s zijn te lang, niet zeer intelligent, soms ronduit gemeen, slechts zelden echt grappig. En toch begrijp ik helemaal waarom tieners er aan verslingerd zijn, want ik blijf maar van filmpje naar filmpje hoppen.

Onder de radar

Een van de belangrijkste jaaroverzichten waar ik elk jaar naar uitkijk is dat van YouTube Rewind. Ook al ben ik een nieuwsjunkie, ondanks mijn antropologische sessies, ken ik haast niemand van de mensen die voorkomen in het jaaroverzicht. De referenties die me ontsnappen, moeten ontelbaar zijn. Wat vooral opvalt in deze korte film die alle (jonge) YouTubesterren van het voorbije jaar de revue laat passeren, is dat het een diverse plejade aan mensen oplevert.

Sociale media zorgen ervoor dat iemand direct met de massa kan communiceren, zonder dat hij of zij een poortwachter moet overtuigen met een pilootaflevering of een gedurfd format. Zo opereren veel jonge filmpjesmakers onder de radar van de klassieke media, maar wel met een soms heel erg grote achterban, die ook nog eens ongecompliceerd divers is. Het is gedeeltelijk een weerspiegeling van onze samenleving, zeker van een groep jonge mensen die quasi onzichtbaar zijn in de mainstream media.

Neem nu de Antwerpenaar Soufiane Eddyani, 2017 was echt zijn jaar! Hij mag dan waanzinnig populair zijn (miljoenen views), het is niet echt een naam die vlotjes van de tongen rolt in de gemiddelde Vlaamse huiskamer. Gisteren werd bericht dat zijn nieuwe single tranquille een miljoen likes heeft gehaald. Tot dan werd over hem vooral bericht als die kerel die deel zou hebben uitgemaakt van een trouwstoet die het verkeer op de E34 heeft gehinderd. Voorlopig nieuws dat daarna niet meer wordt bevestigd of ontkend. En dat voor iemand die bij een jong deel van de bevolking een superster is.

Als ik naar aanleiding van rellen de oneindige sliert aan ongenuanceerde uitspraken hoor over dat type jongeren, troost ik me met de gedachte dat al deze uitspraken niet tot de oren van de jongeren in kwestie komen. Die informeren zich en communiceren al lang via andere kanalen. Daar zitten geen duistere netwerken achter, daar hoef je niet naar te zoeken in de uiterste krochten van het dark web. Dat is insta, snap en facebook.

Op de kast

Ik leer nog wat bij in het jaaroverzicht. Dat 2017 het jaar van de handspinner was, dat had ik gemerkt. Maar het betekende ook de terugkeer van het slijm. Slime is helemaal terug. Slijm dat je zelf kan maken met spullen die je gewoon in huis hebt. Het zijn mooie tijden voor de chemieleraar.

Weinig vat voor mij echter 2017 samen als de floor-is-lava-rage. Iemand roept: ‘de vloer is lava’ en je hebt vijf seconden om met je voeten van de vloer te geraken. Dat levert dolle filmpjes op, vooral van mensen die ergens van vallen. Zoals het een goede hype betaamt, liep het meteen ook een beetje uit de hand.

Zo was 2017. Iemand schreeuwt iets dat niet waar is, echt fake news zo je wil, en er wordt binnen de vijf tellen op gereageerd, zonder veel na te denken.

Zo was 2017. Iemand schreeuwt iets dat niet waar is, echt fake news zo je wil, en er wordt binnen de vijf tellen op gereageerd, zonder veel na te denken. Soms is het wel waar, maar geen nieuws. Je voelt aan je kleine teen dat je in de klik-val trapt, maar toch schuift je duim of cursor er vlot overheen.

Sneeuw die meer dan een half uur blijft liggen? De N-VA-afdeling van Koksijde-Oostduinkerke lanceert een voorstel om leefloners in te zetten om de sneeuw te ruimen. Aan zee, waar sneeuw zelden blijft liggen. De tijd en energie die nodig zou zijn om zo’n systeem op poten te zetten overstijgt allicht menige malen de tijd en energie die nodig is om bij enkele Koksijdse oudjes de stoep te vegen. Maar ondertussen hebben we toch maar het debat gevoerd. En heeft de N-VA aan een stuk van de achterban bevestigd: ja wij zijn wel degelijk zo’n partij die dit durft te zeggen. We komen van de kast waar we werden opgejaagd en wachten op de volgende die lava roept.

Een bericht over het gebruik van een andere taal dan Nederlands in de klas: lava!

Wereldsterren steunen gepeste jongen na virale video: lava!

De gepeste jongen in kwestie blijkt een moeder te hebben die munt wil slaan uit haar getergde zoon en tracht geld af te troggelen van voornoemde wereldsterren: nog eens lava!

Er is in 2017 letterlijk geen dag voorbijgegaan zonder non nieuws en bijhorende opinietjes. Op vage feiten gebaseerde communicatie, vermomd als nieuws.

Een twitterrel met een minister, een school die niet naar een voorstelling met een gehandicapte acteur wil gaan kijken, een fitnesscentrum waar je geen Turks mag praten op de loopband. Er is in 2017 letterlijk geen dag voorbijgegaan zonder non nieuws en bijhorende opinietjes. Op vage feiten gebaseerde communicatie, vermomd als nieuws.

We vinden het makkelijker om ons te verhouden tegenover denkbeeldige lava dan tegenover echte gevaren als klimaatopwarming en massale belastingontduiking.

Het is een conclusie die we ook vorig jaar hadden kunnen trekken, maar dit jaar werd er nog eens in een hogere versnelling geschakeld. Ik heb de hoop dat het hier een slingerbeweging betreft, en 2018 een keerpunt zou kunnen zijn. Het begin van een tocht uit het dal. Ik ga als mediagebruiker mijn verantwoordelijkheid nemen en niet meer klikken als iemand keihard lava roept. Als ik die drang voel kan ik even goed kijken naar een YouTube tutorial die me uitlegt hoe ik zelf slijm kan maken met scheerschuim en lenzenvloeistof. Daar heeft een mens tenminste wat aan.