“‘De vredesdrone’
Drones spreken tot de verbeelding. Als hoogtechnologische haviken voor mensenjacht genieten ze een slechte reputatie. Zelf heb ik ook een panoptische vrees ten aanzien van wat voor mij altijd UFO’s zullen zijn. Niemand wordt graag ongemerkt bekeken en gevolgd – laat staan bestookt. Toch is het de moeite om eens in te zoomen op het vreedzaam potentieel van drones.
Kamagurka’s tekening ‘VREDESDRONE’ vormt een goed aanknopingspunt voor een korte reflectie. We zien een mens verwachtingsvol naar de lucht staren. In de lucht vliegt een samengestelde machine met vleugels en een olijftak in de duivenbek.
Zijn persiflage berust op een analogie met de Bijbelse vredesduif. De vredesduif deed aan remote sensing door informatie naar de ark van Noah te brengen. Het afleveren van de olijftak betekent dat er land in zicht is. Dat de vredesduif met open armen ontvangen wordt, wekt geen verbazing: ze kondigt de mogelijkheid van een nieuwe manier van leven aan.
Na de onzekerheid van het leven op zee is er de zekerheid van een leven op het land. Kamagurka’s tekening illustreert hiermee treffend de messianistische verwachting waarmee sommigen tegen de toekomst van onbemande luchtvaartuigen aankijken.
Pragmatische vormen van verlossing
Onbemande luchtvaartuigen kennen enorm veel toepassingen en ondanks de schijn van het tegendeel zijn de meesten voor vreedzaam gebruik. Miniatuurhelikopters verzamelen informatie voor mijnbouwactiviteiten, ze helpen om het overzicht te houden over geremde verkeersstromen of monitoren de fruitteelt in Sint-Truiden.
Andere drones worden uitgerust om leveringen mogelijk te maken: er is sprake van een tacocopter (ik verzin dit niet, en ja die brengt taco’s aan huis), een bierdrone (om te voorzien in de behoeften van vissers in onherbergzame gebieden) en in de Verenigde Arabische Emiraten loopt een proefproject om overheidsdocumenten af te leveren met een drone.
Dit mogen nog eerder gimmicks zijn, de inzet verhoogt stap voor stap en schaalvergroting is in zicht. Amazon ziet leveringen met drones wel zitten en heeft de ambitie om alles wat minder dan 2,3 kilo weegt binnen de 30 minuten op uw huisdrempel te leveren. Deze voorbeelden tonen ontegensprekelijk vreedzame toepassingen van gebruik van drones, maar hun echte vreedzame belofte situeert zich elders.
Humanitaire inzet
Bij rampen kunnen drones van onschatbare waarde zijn. In alle vrijheid boven een rampgebied circuleren en de noden in kaart brengen, biedt een enorme logistieke meerwaarde. Efficiëntie van hulpinspanningen gaat lineair de hoogte in. Deze humanitaire insteek geldt ook voor een innovatief programma van de Belgische strijdkrachten: ze zijn op dit moment betrokken bij de ontwikkeling van een kleine helikopterdrone die binnenin gebouwen zoekacties naar vermisten kan uitvoeren.
Maar kijk, daar muteert onze duif dan weer sluipend in een havik.
Internationale initiatieven richten zich op het leveren van goederen, bijvoorbeeld medicijnen, in de context van ontwikkelingssamenwerking. In sommige landen kan het nuttig zijn om een door corruptie bezoedelde voorraadketen te omzeilen door een behoeftige bevolking rechtsreeks van de noodzakelijke producten te voorzien. Hulporganisaties dienen er wel over te waken dat ze relaties met behoeftigen niet reduceren tot technische beheer en afstandsmanagement. Humanitaire hulp behelst meer dan logistiek risicobeheer.
Voor een rechtvaardige wereld
Zou journalistieke monitoring vanuit de lucht niet veel mistoestanden aan de kaak kunnen stellen? Onrecht zichtbaar maken is een schone toepassing. Ter ondersteuning van legitieme protestbewegingen zou de surveillance capaciteit van drones gewelddadige onderdrukking kunnen documenteren.
Stel je voor dat mensenrechtenschendingen overal ter wereld gefilmd worden. Zou het niet fantastisch zijn dat dit beeldmateriaal nadien gebruikt wordt in effectieve vervolging van de daders?
Eind vorig jaar liet de VN-vredesmacht in Oost-Congo de eerste observatiedrones opstijgen boven Oost-Congo om gerichter de burgerbevolking te beschermen. Mooi is dat, maar zou het dan niet nog beter zijn die drones te equiperen zodat ze meteen – binnen een VN-mandaat — kunnen ingrijpen en wreedheden voorkomen met enkele gerichte acties?
Maar kijk, daar muteert onze duif dan weer sluipend in een havik en komen problemen opzetten waar ik het hier eigenlijk niet wilde over hebben: de legaliteit van dodelijke acties, de collaterale schade, het ontbreken van een onderzoeksplicht, de afstand tussen de joystick in het militaire hoofdkantoor en de ellende op de grond, …
In de schaduw van de drone
Het andere personage in Kamagurka’s persiflage kijkt dan ook zorgelijk naar beneden, lijkt minder opgezet met de artificiële boodschapper en heeft een kind in de armen. Het kind is het begin van een nieuw bestaan dat in de schaduw van de drone zal leven.
Er zijn meerdere kanten aan technologische (r)evoluties. Het gaat niet alleen om nieuwe mogelijkheden, maar ook om dillema’s en de mogelijkheden tot schade en misbruik die deze mogelijkheden met zich meebrengen. Ervoor zorgen dat drones inderdaad ten bate van de mensheid werken, zal inspanningen vragen van bezorgde burgers en hun politieke vertegenwoordigers.
Die lijken momenteel wat op achtervolgen aangewezen: gelijke tred houden met de technologische en operationele ontwikkelingen is een hele uitdaging. Op een transparante manier onderzoek en ontwikkeling sturen, normen voor gebruik vastleggen, verantwoordelijkheid toewijzen en verantwoording (blijven) vragen, moeten ervoor zorgen dat de haviken de bovenhand niet krijgen in het kweekprogramma van de vredesdrones.