“‘Hulpacties zijn een deel van de verandering’
‘Ik gooi ze er even bij op de berg van meningen’, zegt Hasna Ankal. ‘Mijn mening over de vluchtelingen en de hulp die ze krijgen, of niet krijgen. Deze mening is gevormd door een aantal twijfels over de vorm van solidariteit en over de afstand die er vaak is tussen aan een kant de theorie van een observatie en aan de andere kant de realiteit van de mensen die geobserveerd worden.’
Mijn twijfels beginnen in Marokko. En eigenlijk ook in Brussel. In die stad zei de Marokkaanse journalist Aboubakr Jamaï in 2012: ‘Marokkanen in het buitenland ontlasten de Marokkaanse staat van haar taak als ze geld blijven sturen naar hun familie in Marokko’. Dat zei hij tijdens een lezing over de politieke situatie in Marokko. Volgens hem stonden wij, de “Marokkanen in het buitenland”, een opstand in de weg door een groot deel van de Marokkaanse bevolking te voorzien van het nodige geld en daarmee de frustratie en woede van mensen in armoede deels te temperen.
Ik reageerde niet op die analyse en nam mijn twijfels mee naar huis. Ik was het eens met zijn verwijt naar de Marokkaanse staat toe maar was tegelijk een beetje boos over zijn boodschap naar ons toe, die ‘Marokkanen die in het buitenland verblijven’, zoals we in Marokko genoemd worden. Ik vroeg me af of mensen die zijn mening delen wel weten wat het is om je familie hulp te ontzeggen zodat ze een ‘revolutie’ kunnen ontketenen. En hoe het voelt als je op die manier een deel van je menselijkheid negeert en je verzet enkel uit met ‘protest’.
De huidige hulp aan vluchtelingen in België en elders op deze wereld doet me terug denken aan waarom ik het oneens was met die oproep enkele jaren geleden in Brussel. De verschillende acties zijn er omdat een – hoop ik - groot deel van de Belgen zijn menselijkheid niet kan negeren. Omdat deze mensen handelen vanuit een verantwoordelijkheidsgevoel, vanuit woede en vanuit verzet tegen onrecht. Hun handelingen doen denken aan handelingen voor familieleden terwijl het gaat om acties voor mensen die ze niet eens kennen.
Ik wil de hulpacties niet te veel ophemelen, daar vragen de initiatiefnemers en vrijwilligers ook niet om. Ik wil ze wel benadrukken. En de enige reden waarom ik ze positief vermeld, is omdat ik vertrouwen heb in de analyse van de initiatiefnemers. Omdat ze hun hulp niet portretteren als liefdadigheid. En omdat ze de Belgische staat niet ontslaan van haar verantwoordelijkheid.
De hulpacties zijn een tegengewicht voor de negatieve reacties van een ander groot deel van de Belgen
Ik wil voor mezelf en voor anderen de nadruk leggen op hun acties als tegengewicht op de negatieve reacties van een ander groot deel van de Belgen. Dan heb ik het over reacties waar velen van ons moeilijk aan kunnen ontsnappen. In de trein, in winkels, bij de bushalte, online en in de politiek: reacties die de vluchtelingen niet als mens erkennen, laat staan als mensen met wie je een familieband zou kunnen hebben. Reacties vol leugens over allerlei sociale voordelen die vluchtelingen en mensen zonder papieren onmiddellijk en “zonder veel moeite” van de Belgische staat zouden ontvangen. Reacties die irritant zijn om aan te horen en die voor de vluchtelingen zelf kunnen leiden tot fysieke aanvallen.
Door die stroom haatvolle reacties wordt het belang van solidariteit met vluchtelingen extra duidelijk. Daarbij moeten we nuchter en alert blijven. Als bijvoorbeeld bedrijven staan aan te schuiven om vluchtelingen aan te werven moeten we opletten voor onderbetaalde arbeid en uitbuiting.
Terwijl ik nog met twijfels en vragen zit, is er iets wel duidelijk: de theorieën die zeggen dat verandering enkel mogelijk is als mensen in nood overgelaten worden aan hun lot zodat ze uit frustratie een opstand beginnen die een staat kan dwingen tot verandering overtuigen me niet. De vele hulpacties alleen brengen ook geen grote verandering. Ze zijn wel een deel van een verandering en ik ben overtuigd dat ze nodig zijn.