“‘Een, twee, drie, vier hoedje van papier’
Op het congres van het Ministerie voor Gezin spreekt de Turkse premier Erdogan het publiek toe: "0, 1 en 2 kinderen is ter plaatse trappelen, vanaf 3 kinderen kan de economie groeien". Hoewel deze oproep geen wettelijke beperking in zich houdt, zoals dit in China destijds het geval was, is de boodschap luid en duidelijk: geen kinderen is geen bijdrage aan de economie! Maar is dat zo? Aan de andere kant trekt Nigel Chapman van het Instituut voor Overseas Development aan de alarmbel als het gaat over wereldwijde economische crisis en meisjes als de grootste dragers ervan. Hoe rijmen die twee boodschappen met elkaar?
1+1=3 (Gezinsplanning en economische ontwikkeling)
In zijn speech roept de Turkse premier ouders op om grote gezinnen te vormen, zodoende de veroudering te voorkomen en de economie levend te houden. Het gemiddeld aantal kinderen in Turkije bedraagt momenteel twee (cijfers 2011). Hoe het ook zij, gezinsplanning, waar heel wat genderthematiek bij komt kijken, valt onder de bevoegdheid van het Ministerie van Gezin. De gevolgen van grote gezinnen worden immers nog te vaak gedragen door de moeders.
De aanleiding van dit betoog van de premier was het congres waar het Ministerie van Gezin van start ging met het systeem van pleegouderschap, waarbij pleegouders kunnen genieten van een premie voor de zorg van een pleegkind. Het ministerie voor het Gezin in Turkije probeert daarnaast de positie van vrouwen te versterken door onder andere geweld tegen vrouwen als aandachtspunt te nemen. Recentelijk trad het “beschermsysteem met oproeptoegang” in werking, waardoor intrafamiliaal geweld en moorden op vrouwen zouden moeten verminderen. Speciaal opgeleide politiekorpsen werken samen en krijgen hierdoor makkelijker toegang tot risicogevallen. Zo worden vrouwen in gemakkelijker gevonden en kan vrouwenmoord beter voorkomen worden.
Hoewel deze oproep voor grote gezinnen niet onsympathiek klinkt, werden er wel vragen gesteld bij deze aanmoediging. Gezinsplanning gedirigeerd vanuit de overheid is intrigerend. Het heeft iets beangstigend en controlerend. Vooral als we de Chinese gezinsplanning, waarmee mijn generatie opgegroeid is, voor ogen houden. Toch weten we dat bij zulke politieke agenda’s veel overwegingen een rol spelen: economische, politieke, sociografische en sociologische (machts)factoren.
Een Turks spreekwoord luidt als volgt: ‘De baby wordt geboren met haar overvloed’, wat evenveel betekent als ‘maak je geen zorgen over de economische kant van de zaak, dat wordt met de baby samen geboren’. En daar wringt het schoentje….
1+1=2 (Gezinsplanning en onderwijs)
Tweeverdienersgezinnen kunnen niet altijd rekenen op de mogelijkheden om werk te combineren met kinderen. Vele grootmoeders of andere familieleden staan nog vaak in voor de zorg van de kinderen tot het einde van de lagere school. Economisch welgestelde gezinnen hebben uiteraard wel vaak een inwonende nanny.
Daarnaast is het onderwijssysteem erg duur in Turkije. Hoewel het privé-onderwijs slechts 3 procent inneemt van het onderwijssysteem, zijn er heel wat privéonderwijsinstanties, de zogenaamde ‘de dersane-sistemi’, die ouders voor heel wat kosten zet. Dit is een systeem waarbij kinderen nascholing krijgen, ‘s avonds of in het weekend, om de zogenaamde eliminatietesten van bepaalde middelbare scholen en universiteiten te kunnen doorstaan. De gemiddelde kosten voor zulke instanties bedraagt per kind tussen de 2000 en 5000 Turkse Lire per jaar (tussen 870 en 2.170 euro).
Het Turkse onderwijssysteem lijkt daardoor erg op het Amerikaanse competitiesysteem, waarbij de scores de toegang tot de universiteit en het hoge middelbaar onderwijs bepalen. Ouders die hun kinderen een goede opleiding en toekomst willen bieden, maken snel de rekensom.
1-1= 0 (Globale economische crisis versus boomende economieën)
In een wereld waar de bevolking gigantisch stijgende is, de energiebronnen steeds schaarser worden en er een globale recessie heerst, lijkt gezinsplanning niet los te staan van ecologische overwegingen.
Naast deze boodschap van de premier van Turkije, dat tot één van de sterkt groeiende economieën behoort, waarschuwt Nigel Chapman ons voor de risico’s van de wereldwijde recessie en de impact daarvan op meisjes. Volgens een onderzoek van het Instituut voor Overseas Development (ODI) zijn dochters en jonge moeders de grootste dragers van de wereldwijde economische recessie.
Volgens het onderzoek, dat in 59 landen werd uitgevoerd en waarvan de resultaten deze maand bekend werden gemaakt, is de impact van de economische crisis vooral zichtbaar in mindere toegang tot onderwijs en andere faciliteiten die meisjes en jonge vrouwen een betere positie in de samenleving kunnen geven.
Dat armoede en gender hand in hand gaan werd reeds eerder aangetoond via ander onderzoek, maar wat opvalt bij dit onderzoek is dat het al op babyleeftijd begint. Meisjesbaby’s zouden meer verwaarloosd worden en de kindersterfte zou als gevolg daarvan vijf maal hoger zijn bij meisjesbaby’s tegenover jongensbaby’s, wanneer de economie krimpt. De reden van die verwaarlozing is voer voor gendersociologen.
Verder dreigen kinderen meer thuis gehouden te worden wanneer de moeders (met een lager loon) lange dagen moeten werken als gevolg van armoede (the working poor). De drop-out bedraagt in de lagere school 29 procent bij meisjes tegenover 22 procent bij jongens.
Volgens Nigel Chapman, de voorzitter van het IOD, wordt deze ontwikkeling de laatste vijf jaar nog sterker vastgesteld en is het is schokkend dat dit niet wordt opgemerkt. Hij betreurt dat meisjes de grootste gediscrimineerde groep vormen, dat ze vroeger de school verlaten, ze in de armoede belanden, de straat op moeten, in de prostitutie belanden en het slachtoffer van mishandeling worden.
Opgelet: we mogen hieruit niet concluderen dat meisjes enkel in de arme landen worden verwaarloosd, noch dat dit onderzoek enkel de gezinnen in armoede betreft. Dit gaat over ontwikkeling op globaal vlak. Als we dit per gezin gaan bekijken, moeten we naast armoede heel wat andere factoren in rekening brengen.
Een twee drie piano…
Veronderstelt een groeiende economie steeds een hoger aantal kinderen per gezin? Gezinsplanning mag nooit los gezien worden van genderthema’s zoals de combinatie van werk en ouderschap, de positie van vrouwen, het opleidingsniveau. Willen we kinderen een goede toekomst bieden, dan is dit steeds verbonden met bredere economische, geografische, sociologische en overwegingen.
Hoe het ook zij, in een wereld waar de bevolking gigantisch stijgt, de energiebronnen steeds schaarser worden en er een globale recessie heerst, lijkt gezinsplanning niet los te staan van ecologische overwegingen.
Één, twee, drie, vier hoedje van papier… Niemand wil een hoed van papier meegeven. Een hoedje van papier vliegt snel weg. Het gaat niet om aantallen, maar de hoop die we de toekomstige generatie kunnen bieden.
Birsen Taspinar is psychologe en systeemtherapeute.