“‘Er is wel geld’

Tine Hens

© Brecht Goris

Er moet blijkbaar opnieuw bespaard worden op vanalles en nog wat omdat er geen geld meer is. Tine Hens stelt cynisch vast dat je in Vlaanderen blijkbaar makkelijker geld krijgt als je je omgeving vervuilt dan wanneer je je inzet voor meer cultuur, minder armoede, beter onderwijs en een goede gezondheid voor iedereen.

Onlangs nog kondigde Matthias Diependaele handenwringend aan dat het weer eens tijd was om te besparen. Als Vlaams minister van Begroting, de penningmeester van de Vlaamse regering, had hij ook een bedragje in gedachten. 1,3 miljard euro, dat moest snel te vinden zijn. De minister liet door de journalist optekenen dat hij dat niet voor zijn plezier deed, en dat hij dat vooral voor de mensen deed.

Ik weet niet goed over welke mensen hij het had, maar afgemeten aan de breedte van de glimlach waarmee hij poseerde, kon ik me niet van de indruk ontdoen dat Diependaele een duivels genot beleeft aan zaken waarvan de meeste mensen enigszins ongemakkelijk worden. De drempels naar sociale woningen verhogen, bijvoorbeeld. Of weer eens besparen in sectoren die al ieder jaar besparen, of die amper een cent waard geacht worden. Ik denk aan armoedeorganisaties, de zelfmoordlijn, zowat alles wat met cultuur te maken heeft, maar ook zorg en onderwijs.

Na de zoveelste kaasschaafoperatie waarbij men onderhand al lang geen overtollig vet meer wegschraapt, maar stilaan aan het kwetsbaar weefsel zit, tuurt men vervolgens verbaasd naar een handvol statistieken dat niet noodzakelijk pijlsnel doch systematisch de hoogte ingaat. Die van de armoede, die van de mentale uitputting, die van het gebrek aan leerkrachten, die van de files, die van de stress, de korte lontjes en de onverdraagzaamheid, en oh ja, ook die van de uitstoot van broeikasgassen.

Zullen we niet ooit een stofzuiger uitvinden om die CO2 uit de lucht te halen?

Maar omdat het ideologisch kader even rigide als fragiel is en het bij iedere beweging buiten de krijtlijnen als een pudding in elkaar zakt, debiteert men dan maar dat meer geld niet noodzakelijk de oplossing is, dat het mensen en organisaties passief en subsidieverslaafd maakt en dat net het omgekeerde nodig is in deze wereld: zelfredzaamheid! Ondernemingszin! Daadkracht!

Trouwens, kijkt men enigszins misnoegd naar al die statistieken, wat vertellen die cijfers echt? Is armoede niet gewoon relatief? Zullen we niet ooit een stofzuiger uitvinden om die CO2 uit de lucht te halen? In de file kan je toch gezellig naar de radio luisteren? En voelen we ons mentaal niet wat geblutst omdat men er zo veel over praat? Vroeger hadden de mensen het ook niet gemakkelijk, maar hoorde je die mensen van vroeger daarover zeuren?

Diependaele is naast minister van Centen ook minister van Erfgoed, hij weet dus wat over idyllische tijden die misschien nooit bestaan hebben maar waarvan zeker Vlaams-nationalisten graag geloven dat ze zullen terugkeren.

Maar ik wijk af.

Ook in 2019 kon 3M rekenen op “ecologische steun” en op nog wat compensatie uit het klimaatfonds. Wat met al dat geld gebeurde? Niemand die het precies kan zeggen.

En ter verdediging van de Vlaamse regering moet ik eerlijk toegeven dat er ook sectoren zijn die wel met een fluwelen handschoen worden aangepakt en die niet veel moeten teruggeven voor wat ze krijgen. Het is niet al hardvochtigheid wat de klok slaat op de kantoren van meneer Diependaele.

Hij kan best begrip opbrengen voor mensen die het wat moeilijk hebben met al die verwachte zelfredzaamheid, daadkracht en ondernemingszin, die sukkelen om hun belasting te betalen, die ten onder gaan aan de druk van concurrentiekracht. Hij bekommert zich echt wel om de kneusjes van de samenleving. Vaak doet de Vlaamse regering, deze maar evengoed de vorige, dit bovendien vanuit het volste vertrouwen.

Tekenend voor deze gulhartigheid is dat de boekhouding van alle steunmaatregelen, subsidies en ondersteuningspremies zo onoverzichtelijk is dat het onbegonnen werk is alles van naadje tot draadje uit te pluizen. Soms, lijkt de regering te willen uitstralen, moet je er gewoon vanuit gaan dat gratis geld goed besteed is.

En zo kan het gebeuren dat de Amerikaanse multinational 3M sinds 2013 meer dan 5 miljoen euro aan Vlaamse subsidies ontving, waarvan 2 miljoen uit het klimaatfonds en daarbovenop nog 341.235 euro ecologische steun. In ruil loosde het bedrijf lustig PFOS in de Schelde, maakte het van zijn directe en verre omgeving een chemisch stort en stootte het eigenhandig 120 ton fluorkoolwaterstoffen uit, HFK-23 om precies te zijn, een krachtig broeikasgas, waarvan de hoeveelheid omgerekend overeenkomt met 1,78 megaton CO2 of 4 procent van de totale Vlaamse uitstoot. Pas in 2019 werd dit “plots” vastgesteld.

Voor wie het nog niet duidelijk is: het is de bedoeling dat we minder CO2 uitstoten, niet meer.

Ook in 2019 kon 3M rekenen op “ecologische steun” en op nog wat compensatie uit het klimaatfonds. Wat met al dat geld gebeurde? Niemand die het precies kan zeggen.

Maar oh wee, als je geen vijf jaar in een stad of gemeente woont en je zou graag een sociale woning huren.

Zo kan het gebeuren dat een bedrijf als Ineos dat plastic produceert op basis van schaliegas, nog voor het een vergunning heeft om haar nieuwe installatie in de Antwerpse haven te bouwen al de belofte op zak heeft dat het bedrijf aanspraak kan maken op een samengesteld steunpakket van 16 miljoen euro. Gewoon een kwestie van her en der het juiste dossiertje indienen.

Bovendien stelt de Vlaamse investeringsmaatschappij zich van harte garant voor nog eens een half miljard euro. Dat de bouw van de ethyleenkraker waar Ineos nog steeds van droomt waarschijnlijk goed is voor een bijkomende uitstoot van 2 miljoen ton CO2 per jaar, is blijkbaar een detail waar we gemakshalve de ogen voor sluiten.

Voor wie het nog niet duidelijk is: het is de bedoeling dat we minder CO2 uitstoten, niet meer. Het is ook de bedoeling dat we minder nieuwe plastics produceren, niet meer. En het is ook de bedoeling dat een openbare investeringsmaatschappij geld doorschuift naar sectoren die niet hoeven te vervuilen om welvaart te creëren.

Blijkbaar krijg je in Vlaanderen makkelijker geld als je je omgeving vervuilt dan wanneer je je inzet voor meer cultuur, minder armoede, beter onderwijs en een goede gezondheid voor iedereen.

Maar oh wee, als je langer dan aanvaard werkloos bent en je weigert in te gaan op een voorgestelde vacature van de VDAB omdat je kapotte rug niet geschikt is om kantoorruimtes te poetsen.

Zo kan het gebeuren dat vijf petrochemische bedrijven, ExxonMobil, BASF, opnieuw Ineos, Borealis, Total en het staalbedrijf ArcelorMittal in totaal zo’n 1,1 miljard euro aan gratis uitstootrechten kregen, aangevuld met enkele miljoenen aan compensaties uit het klimaatfonds, terwijl de uitstoot van deze bedrijven sinds 2008 amper daalde, en de voorbije jaren zelfs lichtjes steeg. Opnieuw hingen aan deze subsidies amper voorwaarden. Men rekende erop dat deze bedrijven zichzelf zouden controleren, normeren en regelen.

Maar oh wee, als je als alleenstaande moeder geen werk vindt omdat de uren niet te verzoenen zijn met de zorg voor je kinderen.

Blijkbaar krijg je in Vlaanderen makkelijker geld als je je omgeving vervuilt dan wanneer je je inzet voor meer cultuur, minder armoede, beter onderwijs en een goede gezondheid voor iedereen. We zijn er goed in geld te geven aan wat op korte of lange termijn schadelijk is voor ons en voor het leven om ons heen. Maar voor alles waar we beter van worden, willen we per se iedere euro in twee bijten voor we hem uitgeven.

Om nog een voorbeeld te geven. 1 miljard euro per dag. Zo veel spenderen we in de Europese Unie aan fossiele brandstoffen, hetzelfde product waar we vanaf moeten als we de klimaatcrisis willen aanpakken en dat onze lucht en onze luchtwegen verziekt.

Dus ja, er is genoeg geld. Het vergt alleen doortastendheid, moed en ruggengraat om de stromen om te keren van wat we niet meer willen naar wat we nodig hebben om het leven op deze planeet te garanderen.

Dus nee, we hoeven geen vervuilende bedrijven te overstelpen met gratis geld uit angst dat ze zullen vertrekken. Iedere CEO die een politicus op die manier afdreigt, moet te horen krijgen dat als hij niet investeert in de omslag naar een ander productiemodel, het bedrijf geen toekomst meer heeft.

Dat, meneer Diependaele, is veel moeilijker dan knauwen, grommen en stampen naar mensen die nu al naar adem happen om boven water te blijven. Maar die iedere dag de rug rechten en daadkracht tonen, ondernemingszin en zelfredzaamheid.