“‘Geef ons heden ons dagelijks vlees!’

Tine Hens

© Brecht Goris

Massale ontbossingen voor vee, maïs en soja hebben ervoor gezorgd dat zelfs het nog intacte Amazoneregenwoud verzwakt is. Dat dat gevaar bestond wist Tine Hens al in 1989. Ze besloot toen om nooit nog vlees te eten. ‘Als ik nu naar mijn 15-jarige zelf kijk, voel ik een barst in mijn hart. Maar ik denk ook: liever naïef dan gewetenloos.’

Het was september 1989 en op de dag van de klasfoto zaten we op de eerste rij. Met z’n vijven droegen we hetzelfde T-shirt. Boven een fleurige tekening met een kaketoe, een gestipte kikker, een gestreepte gekko en een bonte slang stond geschreven: The rainforest en onderaan: endangered.

Gezamenlijk hadden we een bestelling bij Greenpeace geplaatst. Met een briefkaart en per post deed je dat toen. Net op tijd waren de T-shirts geleverd. We straalden iets uit, daar op die voorste rij. Ik durf het nu, met het strijken van de tijd, vastberadenheid noemen.

We waren fan van de zanger Sting en toen hij Roani Metuktire, een van de stamhoofden van de Kayapo, naar Parijs vloog en we hem op televisie hoorden vertellen over zijn wereld die verdween omdat bomen massaal werden gekapt om sojaplantages en koeienweiden aan te leggen, besloten wij dat het tijd was voor een ferm besluit. Geduldig legde hij uit hoe het Amazonewoud de groene long van de aarde was, dat het een onschatbare rijkdom aan dieren en planten herbergde, dat het leven zoals we het kennen niet langer mogelijk is zonder dat bos.

Soms is de oplossing voor een reusachtig wereldprobleem verrassend simpel.

Met pijn in het hart keken we naar de kaalgevreten gaten in het woud en in de tijd dat er weer een voetbalveld voor de bijl ging – zes seconden duurt dat – wisten wij wat ons te doen stond. De redenering was logisch en waterdicht. Als daar bomen sneuvelden om hier de vleeshonger te stillen, dan volstond het geen vlees meer te eten om het kappen te stoppen.

Van de ene op de andere dag schrapten we vlees van ons menu en aten enkel nog plantaardig. Soms is de oplossing voor een reusachtig wereldprobleem verrassend simpel.

Geen
vlees
meer.
Punt.

Het was dat of het leven op deze planeet eerst langzaam en daarna steeds sneller vernietigen. Wie wil die massamoord op z’n geweten? Niemand, toch. Dachten we. Wisten we. Geloofden we.

Waren we naïef?

Ontbossing

Vorig weekend hapte ik naar adem toen ik de eerste pagina van de weekendkrant van De Standaard opensloeg.

‘Iemand dood?’, vroeg mijn zoon met het laconieke flegma dat enkel pubers beheersen. ‘Wat is er, mama?’, klonk het ernstiger toen hij de tranen in mijn ogen zag.

‘Waarvoor ik altijd heb gevreesd, een van de redenen waarom we geen vlees eten, is toch gebeurd.’

‘Amazonewoud is zelf bron van koolstof geworden’, kopte de krant.

Massale ontbossingen voor vee, maïs en soja hebben ervoor gezorgd dat zelfs het nog intacte woud verzwakt is. De combinatie van minder regen en hogere temperaturen doet het woud verdrogen en opgeslagen koolstof ontsnappen. Bij een ontbossingsgraad van 20 tot 25 procent kantelt het bos van regenwoud naar savanne. We zitten aan 18%.

Als ik met mijn hand de data en cijfers afdekte, leek het alsof ik een krantenbericht uit 1988 las. Nog steeds worden bomen gerooid voor soja die eindigt als veevoeder in de magen van koeien, varkens en kippen. De remedie is nochtans bedrieglijk eenvoudig. Geen vlees meer. Toch blijft ze blijkbaar lastiger dan de kwaal.

Een vierde van de globale CO2-uitstoot is een gevolg van wat we zo netjes “verandering van landgebruik” noemen. Lees: het inpalmen van bossen en andere natuurlijke gebieden

26.604.293 dieren werden er volgens de laatste gegevens van Statbel in België geslacht in april 2023. Dat is meer dan dubbel zo veel als het aantal inwoners van dit land. Op een maand eindigden 59.545 runderen, 699.260 varkens en 23.775.234 kippen op de slachtbank.

In de hele Europese Unie worden per seconde 203 kippen gedood. Dan hebben we het niet over de honderden miljoenen haantjes die al na een dag de nek worden omgewrongen. Haantjes zijn overbodig in de menselijke voedingsketen. Ondertussen vormen de dieren die wij als diersoort ophokken en vetmesten om op te eten 62% van de biomassa van alle zoogdieren op aarde. Zelf zijn we goed voor 34%. Al de rest van het wilde leven, de olifanten, de blauwe vinvissen, de gorilla’s, is gereduceerd tot amper 4%.

Onze honger naar vlees voedt onze honger naar ruimtebeslag. We kappen bossen voor akkers, weides en plantages. We leggen moerassen droog om er velden van te maken. Het verlies van habitat is de grootste aanjager van de biodiversiteitscrisis. Soorten sterven uit omdat hun leefgebieden onder monotone maïsakkers, sojaplantages of graanvelden verdwijnen.

Een vierde van de globale CO2-uitstoot is een gevolg van wat we zo netjes “verandering van landgebruik” noemen. Lees: het inpalmen van bossen en andere natuurlijke gebieden om er veel voedergewassen voor vee en een beetje voedsel voor mensen in te zaaien. Tussen 60 en 70 procent van alle landbouwgrond wordt gebruikt om eten voor slachtvee te telen. Door vlees te laten, dijk je de klimaatcrisis in en ga je het verlies aan biodiversiteit tegen. Het was helder als een druppel gletsjerwater in 1989. Het is even helder in 2023.

Big Agro

Naast Big Tobacco die jaren de kluit belazerde en Big Oil die de technieken van het belazeren kopieerde van Big Tobacco is er ook Big Agro die dezelfde tactieken toepast en aanscherpt.

Die middag ging ik eten met familie. De tafel op het terras gaf uitzicht op een bloemenweide waar koeien graasden. Hoe mooi, werd er gezegd. Hoe lekker, klonk het terwijl ze het eerste stuk vlees in hun mond staken. Allemaal hadden ze die ochtend dezelfde krant gelezen. De krant die mij de adem benam. Het nieuws, de analyse, de wetenschap, of hoe moet ik het noemen, bracht hen niet in beweging of op andere gedachten. Als het echt zo slecht is, dan zou men het wel verbieden, was de redenering. Trouwens, volgde erop, niemand wil toch karton eten? Er werd gelachen en nog even naar die lieflijke koeien gekeken.

Naast Big Tobacco die jaren de kluit belazerde en Big Oil die de technieken van het belazeren kopieerde van Big Tobacco is er ook Big Agro die dezelfde tactieken toepast en aanscherpt. Ondanks de torenhoge bewijzen voor de vernietigende kracht van vlees voor zowel de gezondheid van de mens als de planeet, blijven ze sprookjes spuien over het goede van vlees.

Het meest cynische is dat we zelf betalen voor het verspreiden van die luchtkastelen. Een derde van het volledige EU-budget vloeit naar het landbouwbeleid. Tientallen miljoenen euro’s van dat geld worden gepompt in het aanprijzen van zuivel en vlees. ‘Nederland vleesland’, luidt het dan. Of ‘Lekker van bij ons’, klinkt het bij VLAM. De promotie voor vlees die dit reclamebureau van de overheid voert, wordt trouwens gefinancierd door de vleessector.

Natuurlijk worden er altijd vrolijke, huppelende en snuffelende biggetjes getoond. Nooit de kalfjes die na amper enkele uren bij hun moeder worden weggerukt, of de varkens op transport naar het slachthuis, of hoe lokaal relatief is en dat de varkens hier vooral de regenwouden daar kaalvreten.

Kortom, wat de EU met de natuurherstelwet probeert te repareren, walst ze met het gemeenschappelijk landbouwbeleid kapot.

Ondertussen wordt de droogte van 2022 officieel erkend als ramp voor de landbouw.

Misschien wordt het tijd om de industriële veeteelt officieel te erkennen als ramp.

Liever naïef dan gewetenloos

De T-shirts die we in 1989 droegen, zijn tegenwoordig vintage en gegeerd op de tweedehandsmarkt. Zelfs op engagement en betrokkenheid weet het kapitalisme uiteindelijk een prijs te kleven.

Waren we naïef?

We schatten in ieder geval de snelheid van verandering verkeerd in, net als de grote vleesverslaving die even hardnekkig blijkt als onze autoverslaving en onze verslaving aan fossiele brandstoffen in het algemeen. Afkicken is lastig.

Als ik nu naar mijn vijftienjarige zelf kijk, voel ik een barst in mijn hart, maar ik denk ook: liever naïef dan gewetenloos.