“‘Geen komkommertijd voor asielbeleid’

Bieke Purnelle

© Brecht Goris

In Nederland is de regering gevallen over een asielcrisis. Experten en ngo’s leggen nochtans al jaren geduldig uit hoe je zo’n asielcrisis vermijdt, schrijft Bieke Purnelle, directeur van kenniscentrum Rosa en columniste bij MO*. ‘Als het beleid niet luistert, kan je enkel vermoeden dat het niet wil. Doodsbenauwd om stemmen te verliezen aan extreemrechts én voor een vermeend aanzuigeffect dat nog nooit werd aangetoond.’

Deze column is ook te beluisteren:

Geen tijd voor komkommertijd, dachten ze in Nederland. Achteraf beschouwd was het misschien niet zo bizar dat de regering-Rutte viel. Het meest verbijsterende was dat er überhaupt een vierde regering Rutte was gekomen, na een ongezien en stuitend schandaal als de toeslagenaffaire.

Dat Rutte zijn regering deed struikelen over onenigheid omtrent het Nederlandse asielbeleid was ook al geen verrassing. Overal in Europa proberen regeringen met man en macht het aantal asielzoekers in hun land te beperken. Om dat doel te bereiken is er geen middel te sterk. Dat Rutte de mogelijkheid tot gezinshereniging aan banden wilde leggen was net een stap te ver voor de ChristenUnie, die wel nog een restje fatsoen en basiswaarden in hun achterzak hadden gevonden. Kinderen laten opgroeien ver weg van hun ouders, daar lag de lijn in het zand.

Overal in Europa proberen regeringen met man en macht het aantal asielzoekers in hun land te beperken.

Enkel wie blind en doof is kan ontkennen dat Europa een stevige ruk naar rechts heeft gemaakt. Dertig jaar geleden haalde extreemrechts in Europa gemiddeld 5 % van de stemmen. Vandaag is dat drie keer zoveel. Nog ernstiger is dat extreemrechtse partijen niet eens verkozen hoeven te worden om het beleid te sturen.

De mechanismen zijn bekend: conservatieve partijen willen stemmen (terug)winnen van extreemrechts en verrechtsen hun discours, waardoor dat discours gemeengoed wordt. En zo schuift iedereen op, bewust of niet, waarna extreemrechts nog meer succes boekt.

Het resultaat is dat we ons in een staat van cultuuroorlog lijken te bevinden, waar niemand de uitkomst van kent.

Naast de bedenkelijke aard van standpunten die mensenrechten, het klimaat en minderheden bedreigen, valt vooral op hoe mensen tegenover elkaar worden gezet als concurrenten op de woon-, zorg- en arbeidsmarkt. Waarbij woningen, zorg en werk worden gepresenteerd als schaarse goederen waar we erg zuinig op moeten zijn. Om die indruk van schaarste kracht bij te zetten bedient men zich zonder verpinken van halve waarheden en hele leugens.

Zo vermocht Henk Kamp van de VVD het om te beweren dat er jaarlijks een slordige 400.000 immigranten binnenkomen in Nederland, zonder te vernoemen dat bijna een kwart van dat cijfer uit Oekraïense oorlogsvluchtelingen met een bijzonder tijdelijk statuut bestaat, en dat er jaarlijks ook 174.000 mensen emigreren. Nederland behandelde vorig jaar ongeveer evenveel eerste asielaanvragen als dertig jaar geleden.

Maar volgens Kamp waren de problemen op de woonmarkt te wijten aan de instroom van migranten. Niemand zei dat meneer Kamp loog. Niemand greep in. Niemand zei dat het zijn eigen partij en regering was die het ministerie van Volkshuisvesting had opgeheven, de verhuurdersheffing had ingevoerd en sociale woningen had verkocht aan buitenlandse investeerders, en dat hij en zijn collega’s dus zelf in hoge mate verantwoordelijk waren voor de wooncrisis.

Net zoals niemand vroeg hoe het eigenlijk kwam dat Nederland met een asielcrisis kampte, alsof die uit de lucht was komen vallen in plaats van moedwillig gecreëerd. Experten en vluchtelingenorganisaties leggen al jaren geduldig uit hoe je zo’n asielcrisis vermijdt (door permanent een stevige buffer aan opvang achter de hand te houden bijvoorbeeld), maar als het beleid niet luistert kan je enkel vermoeden dat ze niet willen, doodsbenauwd om stemmen te verliezen aan extreemrechts én voor een vermeend aanzuigeffect dat nog nooit werd aangetoond.

Welvaart genoeg, maar het ontbreekt ons aan rechtvaardigheid.

Intussen ploeteren mensen zonder wettig verblijf in onze bedrijven in hyperflexibele jobs aan bespottelijke lonen zodat anderen winst kunnen maken op hun rug. Ze mogen geen deel uitmaken van de maatschappij, maar mogen wel diens economie dienen want die moet immers draaien. Intussen keuvelen journalisten gezellig met Vlaams Belangers zonder hen te vragen hoe ze die dierbare economie overeind denken te houden zonder deze spotgoedkope arbeidskrachten.

Het merendeel van de problemen waarvoor men migranten verantwoordelijk acht zijn eenvoudigweg te wijten aan het feit dat we hebben toegestaan dat de samenleving een markt werd, in plaats van een collectief; aan de verregaande flexibilisering, het uithollen van werknemersrechten, de groeiende inkomensongelijkheid, de afbraak van openbare dienstverlening, de doorgeslagen digitalisering en de ongegeneerde graaicultuur.

Nooit was de brutowinstmarge (de winst die bij de eigenaars van de bedrijven belandt) hoger dan vorig jaar. Het deel van de winst dat naar de werknemerslonen en de sociale zekerheid gaat daalt al jaren. Welvaart genoeg, maar het ontbreekt ons aan rechtvaardigheid.

Een groeiende groep mensen gelooft dat migranten overal bevoordeeld worden, dat ze voorrang krijgen op de wachtlijst voor een sociale woning of aangepaste zorg. Een perceptie die aantoonbaar onjuist is, maar bewust in stand wordt gehouden door extreemrechts, dat garen spint bij mythen en leugens. Ze hebben immers niets te winnen bij de feiten: dat mensen onderaan de sociale ladder dezelfde zorgen en noden delen, en dat het een beleidskeuze is om die zorgen en noden te negeren. Naar beneden schoppen loont.

Dat mensen boos en misnoegd zijn is terecht. Maar ze vergissen zich van vijand.