“‘Het hellend draagvlak voor het migratiepact’

Bieke Purnelle

© Brecht Goris

De agressieve beeldcampagne van de grootste regeringspartij omtrent het veel te laat, maar uitvoerig besproken Marrakech-pact deed de deur van de laatste twijfel resoluut dicht. Duidelijkheid is handig, maar niet altijd opbeurend. Het onthutsende zat hem wellicht in het wegvallen van de laatste restjes fatsoen, als kruimels die iemand van de tafel vergat te vegen.

Regeringsleden die twee jaar lang rond de tafel hadden gezeten waar het pact in kwestie vorm kreeg, maar daar blijkbaar in hoofdzaak hadden gekaart of getweet, briesten als bronstige elanden.

Wat volgde was een vaudeville van laag allooi, met een scenario dat elke theatercriticus zou wegzetten als volstrekt ongeloofwaardig. Regeringsleden die twee jaar lang rond de tafel hadden gezeten waar het pact in kwestie vorm kreeg, maar daar blijkbaar in hoofdzaak hadden gekaart of getweet, briesten als bronstige elanden dat het pact een schande was, een misstap met apocalyptische gevolgen. Jawel, datzelfde pact waarover ze niet zo gek lang voorheen hadden laten verstaan dat ze het zouden promoten. Voortschrijdend inzicht valt toe te juichen, maar met een nieuwe visie door reflectie had deze radicale koerswending niets te maken. Met de verkiezingsuitslagen van oktober, de nakende verkiezingen van mei en een gewiekste anti-campagne van Europees extreem-rechts des te meer.

De twee coalitiepartners die achterbleven in een bedenkelijk ondemocratische minderheidsregering zagen de kans schoon om hun besmeurde blazoen op te poetsen. Er werden ronkende verklaringen afgelegd over menselijkheid. Het regende hyperbolen. Premier Michel werd net niet als een nieuwe Mandela opgevoerd. Alsof Open VLD en CD&V de afgelopen vier jaar in de oppositie hadden gezeten; alsof ze er niet bij waren toen Soedanezen werden teruggestuurd naar de folterpraktijken die ze probeerden te ontvluchten; alsof ze niets te maken hadden met de beslissing om gezinnen met kinderen op te sluiten.

Maggie De Block, die de bevoegdheden asiel en migratie in aller ijl overnam van Theo Francken liet er geen gras over groeien. Ze kondigde met veel bombarie aan dat het asielbeleid menselijker moest en dat de door Francken ingevoerde asielquota onmiddelijk afgeschaft werden. Het klonk goed, maar bleek vooral windowdressing. Een week later staan er nog steeds rijen mensen in de vrieskou aan te schuiven voor Dienst Vreemdelingen Zaken, sommigen al 20 dagen op rij. Mensen die geen recht hebben op opvang zolang ze niet zijn aangemeld, die wekenlang op straat slapen, in de kou, zonder sanitair. Terwijl zij daar stonden, speechte premier Michel in Marrakech dat hij aan de juiste kant van de geschiedenis zou staan. Zoveel plaatsvervangende schaamte hadden wij al een tijdje niet gevoeld.

Intussen zat de grootste partij niet stil, want het volk moest gepaaid en gesust worden, zodat werkelijk niemand van de trouwe achterban op het idee zou komen dat zij hun werk niet hadden gedaan, dat zij koud en warm tegelijk bliezen, dat zij geen principes hadden, maar enkel strategieën.

Dus werd het oude, vertrouwde draagvlak uit de kast gehaald en afgestoft. ‘Er is geen draagvlak bij de bevolking voor dit pact’, aldus de dappere bewindvoerders bij hun aftocht richting uitgang. Dat niemand weet had van het bestaan van een dergelijk draagvlak, noch van het ontbreken eraan, was een detail, een voetnoot die geen aandacht behoefde. De lezers van Het Laatste Nieuws waren tegen het pact, zo bleek uit een polletje. Dat meer mensen in dit land HLN niet lezen dan wel en dat krantenpolls met verkleuterde vragen een idiote en volstrekt onbetrouwbare manier zijn om te peilen naar de wil van het volk werd gemakshalve onder de mat geveegd.

Draagvlak dus, of liever het ontbreken ervan, werd opgevist als een belangrijk criterium om beleid te voeren. Opmerkelijk, uit een hoek waar de wil van het volk nooit een bezwaar is gebleken om pakweg de pensioenleeftijd te verhogen. De wil van het volk werd evenmin relevant bevonden toen een daadkrachtig en moedig klimaatbeleid uitbleef, net als die faire fiscaliteit waar iedereen al decennia geduldig op wacht.

Los van de vraag of draagvlak nu wel dan niet een criterium moet zijn (me dunkt van wel), is de belangrijkste vraag misschien wel hoe zo’n draagvlak ontstaat. Vanwaar de perceptie van zo’n draagvlak als ware het een organisch gegeven, als regen, roest of korstmos; iets wat gewoon ontstaat, zonder dat we er enige controle over hebben? ‘Kijk daar, een draagvlak! Hoe is dat hier beland?’

Laten we even terugspoelen in de tijd, naar 2015 bijvoorbeeld, hét jaar van de asielcrisis. Wat opviel waren de ontelbare initiatieven van burgers en middenveld om mensen op de vlucht op te vangen en te steunen. Het regende hulpacties. Mensen zetten hun huizen en kerken open. Het gemiddelde politieke discours klonk bezorgd, maar bereidwillig. Mensen in nood moesten geholpen worden, desnoods met tegenzin.

Dat de grootste partij van Vlaanderen roept dat de grenzen openstaan zodra we onze handtekening onder dat vermaledijde pact zetten, volstaat om de wildste dystopische fantasieën vrij spel te geven.

Vandaag, drie luttele jaren later, blijft het beduidend stil over het lot van wie veiligheid en een beter leven zoekt. In de plaats van mensen van straat te halen, betogen burgers tegen het Marrakech-pact. Niet dat ze weten wat er in staat; niet dat ze het gelezen hebben. Maar dat de grootste partij van Vlaanderen roept dat de grenzen openstaan zodra we onze handtekening onder dat vermaledijde pact zetten, volstaat om de wildste dystopische fantasieën vrij spel te geven.

De meest verontrustende conclusie van het politieke spel rond het Marrakech-pact is niet wie voor of tegen is en waarom, maar dat het bestaande draagvlak om mensen humaan en fair op te vangen doelbewust en vakkundig is weggevreten door wie de samenleving zou moeten leiden en behoeden. Roepen dat het draagvlak ontbreekt nadat je het zelf hebt afgebroken. Faut le faire.

Terwijl “bezorgde burgers” door de straten van Brussel marcheren tegen een niet bindend pact dat humane en gereguleerde migratie tot doel heeft, liggen kinderen in de vrieskou op straat en worden honderden asielzoekers in veiligheid gebracht door vrijwilligers.

Wat jaren geleden tot volkswoede zou hebben geleid, is normaal geworden. We laten mensen doodvriezen omdat politici ons vertellen dat we overspoeld worden, dat onze identiteit in gevaar is, dat de druk op onze koopkracht recht evenredig is met het aantal nieuwkomers dat we toelaten. Het is niet waar, maar gaat erin als zoete broodjes.

Hier en daar doen dappere journalisten hun best om mensen degelijk te informeren, maar ook het draagvlak voor correcte journalistiek lijkt van doorweekt karton.

Hier en daar doen dappere journalisten hun best om mensen degelijk te informeren, maar ook het draagvlak voor correcte journalistiek lijkt van doorweekt karton. Politici staan op de eerste rij om nieuws over hun strapatsen weg te zetten als “vals” en “leugenachtig”. Dus geloven de burgers niets meer. Ze geloven alleen nog wat bij hun angst en frustratie past. De rest heet “fake news”.

Wanneer samenlevingen voor veranderingen staan die consequenties hebben voor elk lid van die samenleving, dan is een draagvlak onontbeerlijk. Het is des mensen om vast te houden aan wat vertrouwd en bekend is. Mensen houden niet van verandering. Een leidinggevende die iets wil doorvoeren, die weet dat dat enkel lukt als hij of zij een draagvlak creëert: correcte informatie, begrip, ondersteuning en goedkeuring voor de plannen en de aanpak die nodig zijn om de overgang vlot te laten verlopen.

Beleid is niet als een recreatieve visser achteroverleunend zitten wachten tot het draagvlak voorbijzwemt en dan luid “zie je wel” roepen. Beleid is uitzoeken wat er nodig is, gebaseerd op mensenrechten, wetten, feiten en onderzoek, en met die gegevens doen wat moet, ook als dat lastig is of op weerstand stuit.

We worden geleid en misleid door mensen die doelbewust mensenrechten aanvallen met een agenda die allesbehalve verbindend is bedoeld

Dat soort beleid lijkt intussen voor altijd verleden tijd. We worden geleid en misleid door mensen die doelbewust mensenrechten aanvallen met een agenda die allesbehalve verbindend is bedoeld, en door mensen die daar huichelend op toekijken en laten betijen.

Niemand durft zeggen dat migratie altijd bestaan heeft en zal blijven bestaan en dat dat niet erg is. Dat het niet de asielzoekers zijn die onze samenleving aanvallen, maar de duidelijke sociaal-economische keuzes die gemaakt worden. Dat het perfect mogelijk is om mensen humaan op te vangen en hun asielaanvraag te onderzoeken zoals het hoort, in een land dat miljoenen cadeau kan doen aan een groot winstgevend bedrijf als dat van meneer Huts.

De geschiedenis heeft geen goede en slechte kant. Ze heeft wel een zijkant, een marge, daar waar zich mensen bevinden die we doelbewust negeren, vergeten en laten wegteren omdat we te laf zijn om hen in de ogen te kijken en een stevig draagvlak voor hen te bouwen.