“‘Migratiebeleid is klimaatbeleid en omgekeerd’

Het meisje lag te slapen op de betonnen middenberm van een druk kruispunt in Istanbul. Roze jas, rode laarsjes. De lichten sprongen op oranje, op rood, op groen. Auto’s remden af, trokken op en schoten de nacht in. Het goede nieuws was dat ze de vlucht uit Syrië overleefd had, het slechte nieuws was dat niemand veel moeite zou doen haar een toekomst te schenken.

Het hoogst haalbare was een plaats aan een naaimachine in een atelier waar ze broeken, t-shirts en blouses volgens de laatste modetrends aan elkaar kon stikken. Wat ze maakte, werd in plastic verpakt en in dozen verscheept naar Europese havens. Het was een tocht die voor goedkope kleren perfect legaal was, maar voor haar onoverkomelijk. Wettelijkheid is nu eenmaal geen garantie voor moraliteit.

Ze had er wel eens over gefantaseerd, hoe ze zich tussen de jeansbroeken en de geblokte hemden – authentiek was nog steeds hip volgend voorjaar – zou verstoppen en hoe ze samen met wat ze al die lange uren maakte aan boord van een vrachtschip werd gehesen. Waarschijnlijk zou ze stikken ter hoogte van Corsica. Haar leven zou eindigen als de volgende dode op de Middellandse Zee. Naamloos. Thuisloos. Ouderloos. Nummer 4221 van dat jaar.

Het was bizar, maar in het groezelige duister van haar werkplek bezorgde die gedachte haar soms een gevoel van opwinding. Als haar leven geen verschil kon maken, dan misschien haar dood wel. Zou haar tengere lijkje in een doos kleren een schok veroorzaken? Een tijdelijk Ayan-effect? Of was het krediet aan medeleven voor kinderen zoals zij opgebruikt? Mocht ze sterven op haar betonnen middenberm, zou iemand er dan van opkijken? Of zou haar dood net als haar leven zinloos zijn?

4220

Met 4220 zijn ze officieel al. De lijken op de bodem van de Middellandse Zee. Mensen die verdronken omdat hun rubberboot kapseisde, omdat ze stikten onder het gewicht van het te veel aan medepassagiers of omdat hun hoofd naast de motor lag en ze enkel uitlaatgassen inademden. Het maakt van 2016 een recordjaar en van de Middellandse Zee de dodelijkste van de wereld. Het zijn cijfers die een mens doen huiveren. Het zijn cijfers die politici ervan zouden moeten overtuigen dat de architectuur van hun asiel- en migratiebeleid is aangewreten door betonrot, dat de fixatie op migranten tegenhouden en terugsturen precies het omgekeerde effect heeft. De enige sector die het voorbije jaar astronomisch groeide, is die van de mensenhandel. Smokkelaars zijn de grote winnaars van het panisch dichttimmeren van legale vluchtroutes.

Het is de trieste conclusie van het Unravelling the Mediterranean Migration Crisis (Medmig) project, een grootschalig migratie-onderzoek dat begin november werd gepubliceerd. Mede-auteur professor Heaven Crawley van Coventry University’s Centre for Trust, Peace and Social Relations schuwt in haar conclusies de grote woorden niet. Ze verwijt politieke leiders dat ze zichzelf in een hoek gewrongen hebben waar ze niet meer uit kunnen of durven. Uit angst voor onverwachte gevolgen. Lees: boze, blanke kiezers.

Het enige wat vluchtelingen mogen zijn, is dankbaar en braaf. Zitten, knikken en luisteren. Dat is de redenering.

Het gevolg is een migratiepolitiek die louter politiek is en evenveel met de realiteit heeft te maken als de visie van Middeleeuwse pausen op het zonnestelsel.

De oorzaken van vluchtelingenstromen worden niet aangepakt, mensensmokkelaars gaan steeds driester te keer – de job is zo lucratief dat zelfs overheidsambtenaren, militairen en grenswachters zich er toe laten verleiden – het dodentol loopt steeds hoger op en de mensen die Europa bereiken, belanden in een eindeloze en overbevolkte wachtrij.

Op Lesbos arriveerde op vrijdag 4 november vluchteling nummer 15851. Er zijn semi-officieel 8085 opvangplaatsen beschikbaar.

En toch reageert men verbaasd, ja, zelfs onthutst als er tussen al deze mensen die elkaar niet kennen, elkaars taal niet spreken, elk hun eigen gruwels te verwerken hebben rellen en ruzies uitbreken.

Het enige wat vluchtelingen mogen zijn, is dankbaar en braaf. Zitten, knikken en luisteren. Dat is de redenering.

Hoe wereldvreemd kan men zijn?

Of je het nu wil of niet, migratie is geen tijdelijk fenomeen. Het is hier om te blijven en we kunnen er ons als samenleving maar beter op voorbereiden om er eindelijk op een waardige manier mee om te gaan. Want laat ons even een ander cijfer bekijken. Ook uit de statistieken van dit nu al historische jaar. 400 ppm. Dat is het aantal deeltjes koolstofdioxide dat er momenteel in de atmosfeer zit. De laatste keer dat het aandeel CO2 zo hoog was, was 15 miljoen jaar geleden en was er van de mens nog geen sprake.

Atmosferisch hebben we met andere woorden ongekende gronden betreden. De gevolgen van klimaatverandering beperken zich niet tot wegkwijnende ijsberen of verbleekte koraalriffen. Streken die nu al droog zijn, waar water nu al schaars is, waar voedsel nu al een probleem is, zullen enkel droger worden.

Het is niet voor niets dat het gros van de huidige vluchtelingenstroom zich vanuit de Afrikaanse woestijngordel op gang trekt. Natuurlijk heeft klimaatverandering daarmee te maken.

Het zijn niet toevallig net de minst stabiele regio’s van de wereld. Het is niet voor niets dat het gros van de huidige vluchtelingenstroom zich vanuit de Afrikaanse woestijngordel op gang trekt. Natuurlijk heeft klimaatverandering daarmee te maken. Zelfs al bestaat het statuut klimaatvluchteling officieel nog niet.

Je kan dan wel vanop je stoel in je kabinet roepen en tieren dat niemand zo maar het recht heeft om elders een beter leven op te bouwen, je kan alle gaten in je asielbeleid vol beton proberen gieten, in de wereld zoals hij zich aan het vormen is, is dat niet meer dan struisvogelpolitiek.

De realiteit is dat dorpen, steden, hele landen in kwestbare gebieden zullen proberen zich elders te vestigen.

De president van Kiribati, een van de kwetsbare eilandstaten in de Stille Zuidzee kocht al een stuk grond in Fiji om zijn onderdanen een nieuw onderkomen te geven. Hij weet dat het land waar hij geboren werd, zal verdwijnen.

Kortom, ieder migratiebeleid die naam waardig is ook een klimaatbeleid en omgekeerd.

Wie wil dat vluchtelingen blijven waar ze zijn – iets waar de meeste vluchtelingen ook van dromen – heeft er alle baat bij in te zetten op duurzame energie, mobiliteit en voeding. Dat is de paradoxale staat van de wereld. Maar de enige staat waarin onze huidige politici leven, is de staat van ontkenning.

Ze verwarren algemeen belang met electoraal belang en vervangen sociaal beleid door tenenkrullende liefdadigheid. Want dat kunnen ze wel: een rode neus opzetten en een liedje zingen voor het goede doel. Over gruwelclowns gesproken.