“‘Lang zullen we werken’
Mr Eiji Toyoda is vorige week op honderjarige leeftijd overleden in het Toyota Memorial ziekenhuis in Toyota City. Wie doet hem na? Niet alleen werd de man 100 jaar, hij was 15 jaar lang president van de Toyota Motor Coorporation en bleef daarna tot zijn 81 jaar voorzitter van de raad van bestuur. Een voorbeeld van actief ouder worden, zoals er wel meer in Japan te vinden zijn. Ook bij ons, is de recente aanstelling van Jo Cornu aan het hoofd van NMBS een bewijs dat oude krokodillen hun dienst nog bewijzen. Dat leeftijd ook een deugd kan zijn.
Afstuderen op 60
Vorig jaar ben ik met de steun van het Marilo fund van de Koning Boudewijnstichting naar Japan getrokken om te onderzoeken hoe ze daar met hun senior werkkrachten omgaan. Japan heeft namelijk nog een veel acuter vergrijzingsprobleem dan wij. In 2005 kende het land voor het eerst een bevolkingsdaling. Dalende geboortecijfers en een snelle vergrijzing zijn een heuse kopzorg voor de Japanse economie.
Een van de eerste zaken die mij opvielen, is dat men in Japan niet spreekt over pensionering maar over “graduation”. Iemand die het bedrijf verlaat is een “afgestudeerde”. Prachtig toch! Zo voel je je niet oud, in tegenstelling tot een “gepensioneerde”. Dit maakt een hemelsbreed verschil.
Blijkt nu dat je in Japan op 60 jaar kan “afstuderen”, maar dat maar een klein aantal werknemers dit ook effectief doen. Niet alleen hebben ze een uitgesproken arbeidsethos maar ook het wettelijk kader geeft een duwtje in de rug. Het wettelijk pensioen wordt immers pas volledig uitbetaald op 65. Resultaat: iedereen werkt in Japan tot z’n 65!
Maar… op 60 jaar wordt je eerst vriendelijk afgedankt, om de volgende dag weer aangeworven te worden. Weliswaar met een nieuw contract, met vaste termijn (5 jaar) en nieuwe arbeidsvoorwaarden, zoals een herziening (lees vermindering) van de verloning, parttime mogelijkheden, minder verantwoordelijkheden. Het systeem is een win-win voor het bedrijf en de werknemer. De laatste blijft verzekerd van een inkomen tot z’n 65, leeftijd waarop het wettelijk pensioen wordt uitgekeerd. Het bedrijf houdt de expertise aan boord, aan mindere kost.
Active Ageing in België
Waarom kan dit niet in België? De eerste reactie is natuurlijk, “omwille van het wettelijk kader”. Ja maar. Wetten kunnen gewijzigd worden, mits voldoende politieke wil en maatschappelijk draagvlak. Hier wringt het schoentje. Er is geen maatschappelijk draagvlak.
Pensionering wordt vandaag als een sociale “promotie” gezien. Gefeliciteerd met je pensioen, je leven kan eindelijk beginnen! Iedereen blijkt ervan overtuigd dat pensionering hét eindstation is en dat pas daarna het echte leven kan beginnen. Wat een onzin. Werken behoort integraal tot het leven, zelfs voor een groter deel dan op het eerste gezicht wel lijkt. Het is niet eerst werken, daarna leven. Beide zijn innig met elkaar verbonden.
Uit een recente enquête van Delta Lloyd Life blijkt dat 1 op 3 Belgen niet tot zijn 65 wil werken. Vooral arbeiders en ambtenaren zien dat niet zitten, zelfstandigen en studenten zijn flexibeler. Om het vergrijzingsprobleem op te lossen zien de Belgen, zo blijkt uit de enquête, liever meer jongeren werken dan zelf langer aan het werk te blijven. Laat de jongeren de klus maar klaren, wij ouderen “verdienen” ons pensioen.
Waar is de tijd van “arbeid adelt” en “luiheid veramt, arbeid verwarmt”? Hoe lang kan dit stand houden? Hoe zullen de jongeren reageren als ze beseffen dat ze voor onze pensioenen moeten opdraaien en wij, de oudere generatie, niet bereid zijn om langer te werken? Een bom onder ons intergenerationele solidariteitstelsel.
Ons pensioensysteem steunt op het principe dat de werkenden (jongeren) voor de gepensioneerden (ouderen) betalen. De solidariteit van oud naar jong werd berekend in een periode waar de pensioenleeftijd weliswaar ook 65 jaar was maar de levensverwachting maar 71. Dat betekende ruwweg maximum 6 jaar pensioen. Vandaag werken we beduidend minder lang dan 65 jaar en leven we een decennia langer. Er moet dus meer dan 20 jaar pensioen worden uitbetaald. En dat door een groep actieve jongeren die uitdunt. Op termijn wordt dat een onmogelijke opgave. Er zit dus niets anders op dan met z’n allen langer te werken.
En met langer werken bedoel ik werken tot de wettelijk vastgelegde pensioenleeftijd van 65 jaar. En als we dan op 65 “afstuderen” kunnen we opnieuw op zoek naar een nieuwe job! Want lang zullen we werken, lang zullen we werken, in de gloria.
Sabine Denis is Change Executive Officer bij Business & Society Belgium, een netwerk van bedrijven rond maatschappelijk verantwoord en duurzaam ondernemen.