“‘Laten we de liefde dekoloniseren’

Anya Topolski

© Brecht Goris

‘Cupido heeft zijn werk gedaan en er zijn heel wat verliefde jongens en meisjes in de leefgroep. We geven morgennamiddag dus een groot trouwfeest!’ Aldus een e-mail van een geweldige docent met de beste intenties.

In tijden van commerciële roze hartjes en rode rozen, wil ik graag het concept liefde verkennen – zowel de kritische als positieve aspecten. Om te beginnen met wat er mis is met het promoten van bovenstaande boodschap aan kleuters. Ten eerste lijkt liefde te worden gereduceerd tot wat de Grieken eros noemen – romantische liefde. En impliciet in haar meest normatieve vorm: heteroseksuele liefde. Aangezien deze vorm van liefde al in te veel kinderboeken en -films wordt aangeprezen, zal het altijd de impliciete notie van liefde zijn die kinderen meekrijgen. Tenzij dit beeld expliciet en herhaaldelijk wordt tegengesproken – thuis én op school.

Wat me bovendien beperkend leek, is het idee dat deze vorm van liefde het huwelijk als telos heeft. Dat conservatisme is ronduit ironisch in Vlaanderen, waar veel mensen die zich – het weze vrij, dan wel door internalisering – conformeren aan de monogame heteronormatieve notie van liefde, er helemaal niet voor kiezen om te trouwen (tenzij natuurlijk voor legale of financiële redenen).

Nog grappiger is dat het trouwfeest plaats zal vinden in de kerk naast de school. Ik kon het niet helpen dat ik geïrriteerd was: weer een bevestiging van heteronormatief christelijk privilege. Ik schrijf deze woorden, mezelf bewust van mijn positie als een jood in een christelijke/seculiere wereld. Wat de wereld me heeft geleerd over mijn eigen religie is dat deze te wetmatig is, te belichaamd, te collectief en te publiekelijk. Het ideaal – of de norm – voor een religie is dat het is gebaseerd op liefde, in de privésfeer, en dat het puur spiritueel is. Dit ideaal staat bekend als WASP (W_hite Anglo-Saxon and Protestant_) in Noord-Amerika en als secularisme in Europa.

De boodschap is altijd geweest dat christendom om liefde draait. Vanuit het perspectief van mijn geleefde Joodse ervaringen – en die van mijn ouders, grootouders en overgrootouders – betekende deze liefde in de praktijk een diasporisch bestaan, getekend door angst, geweld en genocide. We moeten liefde dekoloniseren en bereid zijn om te erkennen dat heel wat geweld wordt gerechtvaardigd in de naam van de liefde.

Is de belangrijkste les die we aan kinderen kunnen meegeven niet hoe ze zichzelf en anderen lief kunnen hebben en respecteren?

De kleuterhuwelijken in de kerk bleken uiteindelijk een bron van groot plezier. De voorafgaande avond was echter, net zoals veel echte huwelijken, een bron van veel stress (voor een vijfjarige). Mijn jongste had moeite om te begrijpen waarom de liefde die op school werd gevierd cijfermatig begrensd was. Ze wilde graag met twee jongens trouwen, maar moest er eentje kiezen. Deze begrenzing staat haaks op de boodschap die ik thuis meegeef over agape, onvoorwaardelijke liefde. Ik vertel mijn kinderen dat deze geen limieten kent. Liefde voor een van mijn kinderen doet niet af aan mijn liefde voor de anderen. Wellicht omdat ik Frozen II iets te vaak heb gezien, spreek ik over de magische krachten van de liefde: deze worden alleen maar groter als je de liefde deelt. En dus is het niet nodig om te vechten of elkaar te beconcurreren voor de liefde.

Ik moest mijn dochter overtuigen dat het oké was als zij het aanzoek zou doen – wat betekende dat ik weer een genderstereotype moest deconstrueren – eentje dat mannelijkheid aan activiteit verbindt en passiviteit aan vrouwelijkheid. De jongen aan wie ze het aanzoek uiteindelijk deed, stond open voor het idee van een tweede “bruid” en ze vroegen of ik een foto van hen wilde maken.

Toen ik de foto naar zijn moeder probeerde te sturen, ontdekte ik dat er in WhatsApp geen emoticon bestond voor gemengde stellen. Mijn opties waren beperkt tot witheid. Sterker nog: alle vormen van liefde waren wit op WhatsApp. Als Marshall McLuhan gelijk heeft en het medium inderdaad gelijkstaat aan de boodschap, bevestigt de digitale wereld – die onze wereld is – een heel racistische boodschap: dat liefde aan witte lichamen toebehoort.

Een ander digitaal platform waar veel mensen liefde zoeken (wederom in veel verschillende vormen), zijn apps zoals Tinder. Ook hier zien we dat liefde te vaak een bron van pijn is. Er is al veel geschreven over het seksisme en racisme van datingapps. Maar er is bijna niets gezegd over mensen met een beperking. Zij zijn onzichtbaar wanneer mensen liefde, seks en relaties bespreken. Zo’n beperkte liefde maakt sommige mensen onzichtbaar of vraagt ons te verbergen wat ons tot mensen maakt – onze kwetsbaarheid, onze trauma’s, onze onzekerheden en gebrokenheid. Deze liefde moet worden gedekoloniseerd.

Gedekoloniseerde liefde kan ons meer liefdevol en meelevend maken. Wanneer een samenleving zoals de onze wordt gedefinieerd door hiërarchieën van “ability”, leeftijd, ras, gender en seksualiteit, is het moeilijker voor sommigen om hun liefde uit te drukken. En nog moeilijker om liefde te ontvangen. Want hoe kun je jezelf liefhebben, philautia, in een samenleving die je vertelt dat je liefde niet waardig bent? En hoe kun je liefde accepteren als je jezelf niet liefhebt?

Is de belangrijkste les die scholen, samenleving en ouders aan kinderen kunnen meegeven niet hoe ze zichzelf en anderen lief kunnen hebben en respecteren, met hun verschillen, en om het leven te omarmen, zowel het bekende als het onbekende? Veel te veel mensen hebben geleerd dat hun eigenwaarde afhangt van de liefde van anderen – en niet van eigenliefde en respect.

Oké, ik realiseer me dat ik dit misschien te ver heb doorgetrokken, maar dat doe ik bewust om een punt te maken: het “argument” dat de huwelijksceremonie goedbedoeld is en onschuldig voor kinderen, en dat mijn punten problemen voor “volwassenen” zijn, maakt het heden los van het verleden. Onderwijs bepaalt voor een groot deel wie we zijn, hoe we de wereld zien en wat we worden. En de realiteit is dat — zolang de wereld niet openstaat voor alle vormen van liefde (en mensen) – we moeten erkennen hoe gewelddadig goede intenties en ‘onschuld’ kunnen zijn.

Als iemand die houdt van het gevoel van verliefdheid (een gevoel dat een van mijn kinderen perfect omschreef als zowel opwindend als zenuwslopend), en als een ouder, wil ik mijn kinderen leren over de geweldige diversiteit en kracht van liefde. Dat is de boodschap die Einstein volgens mij probeerde over te brengen aan zijn kinderen in zijn inspirerende brief over liefde en de wereld.

Wat ik bedoel met het dekoloniseren van liefde, is dat het concept van liefde nooit begrensd mag worden. We zouden liefde moeten verwelkomen in al haar diversiteit – van agape tot eros en philia, vriendschap. De wereld waarin we leven heeft een wanhopige behoefte aan meer rechtvaardigheid. En liefde – wanneer gedekoloniseerd – heeft de kracht om rechtvaardigheid te inspireren. Dus waarom zouden we liefde beperken?