“‘Maak geen excuses en verontschuldig je’

Sabrine Ingabire

© Charis Bastin

Ongeveer twee jaar geleden verscheen mijn eerste stuk op MO*. Dit stuk heb ik sindsdien niet meer herlezen. Ik herbekijk mijn lezingen/panels/optredens ook niet: niet alleen omdat ik mezelf herbekijk en herlees met een te perfectionistische blik, maar ook omdat ik weleens ineenkrimp van de dingen die ik vroeger zei, schreef of dacht.

Ik heb in de afgelopen week twee stukken geschreven over Childish Gambino (het pseudoniem van Donald Glover) omdat ik hem en zijn impact op de hedendaagse (zwarte) cultuur boeiend vind, maar hier wil ik in het bijzonder stilstaan bij zijn problematische kant.

Disclaimer:
Ik beschouw mijn columns op MO* als een samenhangende bundel, waarvan dit een intermezzo is, omdat ik voor het eerst (en het laatst) afwijk van mijn beslissing om geen toelichtende stukken meer te schrijven. Toch is het nodig dit even aan te kaarten om samen verder te kunnen. Als dit een lezing was, zou de titel zijn: “Hoe om te gaan met mijn eerder problematische gedrag?”

Ouwe koeien

Zijn ouder werk zit vol met misogyne en misogynoire lyrics. Hij liet ook duidelijk blijken een fetisj te hebben voor Aziatische vrouwen (en beide dingen zijn ook vaak aan elkaar gekoppeld in zijn teksten, waardoor hij zwarte vrouwen naar beneden haalt door Aziatische vrouwen op een ongezonde manier te verheerlijken) en gebruikte vaak homofobe scheldwoorden. Daarbovenop maakte hij in zijn stand-up comedy dikwijls moppen over verkrachting. Zowel als Donald Glover en als Childish Gambino heeft hij dus genoeg schadelijke dingen gezegd en gedaan – zodanig veel dat er zelfs een lange opsomming bestaat op de blog yourfaveisproblematic.

Dit zijn redenen waarom een hele groep mensen niet even enthousiast was toen Glover/Gambino plots ‘woke’ was en werd aangedragen als de spokesperson voor black liberation na zijn nummer ‘This is America.’ Ze eisen dat hij zich distantieert van al zijn problematisch gedrag voordat ze hem serieus kunnen nemen.

Hoewel ik hem wel nog serieus neem ondanks zijn gebrek aan verontschuldigingen – een welwillendheid die an sich problematisch is en voortkomt uit mijn eigen nood aan zijn kunstvormen in mijn leven – vind ik ook dat hij de tijd had moeten nemen om zich te distantiëren van zijn problematisch gedrag.

‘Het gaat om een expliciete afkeuring van schadelijke gedragingen waar men zich vroeger schuldig aan maakte. Het is de eerste stap bij de rechtzetting van een fout’

Hoe oud dat gedrag ook is. Sommige van zijn nummers/sketches mogen dan wel een decennium oud zijn, het neemt niet weg dat hun impact nog steeds heel hedendaags kan zijn: zijn albums zijn nog steeds te verkrijgen, zijn sketches te herbekijken.

Toen Kevin Hart werd aangesteld tot presentator van de Oscars, doken oude homofobe tweets weer op. Zijn onwilligheid om zich op een eerlijke en correcte manier te verontschuldigen, zorgde voor een mediastorm en voor zijn aftreden als presentator, en heropende het gesprek over of je van mensen kan verwachten dat ze zich verontschuldigen voor dingen die ze jaren geleden hebben gezegd.

Ik geloof namelijk van wel – het gaat namelijk om meer dan een verontschuldiging: het gaat om een expliciete afkeuring van schadelijke gedragingen waar men zich vroeger schuldig aan maakte. Het is de eerste stap bij de rechtzetting van een fout.

Kwetsbaar ego

Toch begrijp ik de terughoudendheid om zich te verontschuldigen ook heel goed – zeker als het gaat over jarenoude fouten én men ondertussen gegroeid is. Het vraagt veel introspectie en kwetsbaarheid. Het is beschamend – je wordt op een fout gewezen, je moet toegeven dat je fout hebt gehandeld, dat je niet beter wist: dat je feilbaar bent. Het kwetst je ego. Het is makkelijker vol te houden dat je gelijk had of – en spijtig genoeg is dit de best case scenario – gewoon te negeren dat je die dingen ooit hebt gedaan.

Ik zie die terughoudendheid heel vaak in de reacties op mijn stukken en die van andere mensenrechtenactivisten. Niet alleen bij rechtsconservatieven, maar ook bij linksprogressieven die worden gewezen op het feit dat je sommige van hun goedbedoelde gedragingen afkeurt en beoordeelt.

Actrice en vrouwenrechtenactiviste Jameela Jamil is daar een goed voorbeeld van: toen ze vorige maand gewezen werd op het feit dat de reclamecampagne waar ze aan had meegedaan niet zo inclusief was als zij zelf beweerde, werd ze erg defensief. Na één dag begreep ze haar fout en verontschuldigde ze zich in een bijzonder kwetsbaar moment.

Ik begrijp dat wat zij deed moeilijk is. Het is menselijk. Het is makkelijker een Kevin Hart te zijn dan een Jameela Jamil. Zoals ik hierboven vermeld, herlees ik mijn vroegere stukken niet, uit angst te sterven van de schaamte. Misschien ook om niet geconfronteerd te worden met eventueel problematische uitspraken (wat ook problematisch is). Desondanks beschouw ik mijn columns als één geheel: het zijn geen losse stukken – het is een samenhangende bundel die mijn eigen evolutie weergeeft.

(On)volmaakt

Twee jaar geleden, toen ik mijn eerste stuk voor MO* schreef, was ik maar aan het begin van mijn dekolonisatieproces. Ik was milder, braver – heel hard bezig met hoe witte mensen zouden reageren. Ik was nog maar pas actief bezig met het ontleden en ontleren van alle dingen die het witte patriarchaat mij heeft geleerd. In dit proces zal ik veel verkeerde dingen hebben gezegd waarvoor ik mij later misschien zal moeten verontschuldigen. Wat ik dan met plezier zal doen.

Ik heb namelijk aanvaard dat dat ok is. Niet om onderdrukkende dingen te zeggen of doen, ook niet per ongeluk of door onwetendheid — we weten ondertussen dat dit geen excuus mag zijn – maar wel om toe te geven dat je niet perfect bent. Dat was ik twee jaar geleden niet, en dat ben ik vandaag nog steeds niet.

‘Het is pijnlijk, en confronterend, en constant. De maatschappij is in continue verandering, waardoor wij ons wereldbeeld ook constant moeten bijschaven’

Daardoor zal ik fouten maken en daar de gevolgen van moeten dragen. Afhankelijk van die fouten zijn die gevolgen een simpele verontschuldiging of een actieve rechtzetting. Omdat ik aanvaard feilbaar te zijn, is het makkelijker die fouten te erkennen (zonder ze te relativeren!), mij te verontschuldigen, en te groeien.

Want het is allemaal een groeiproces: zowel dekoloniseren, als het patriarchaat afwerpen, als in het algemeen afleren van de onderdrukkende maatschappelijke machtsstructuren. Het is pijnlijk, en confronterend, en constant – de maatschappij is in continue verandering, waardoor wij ons wereldbeeld ook constant moeten bijschaven. Ja, moéten: in een veranderende maatschappij is dat een verplichting om te kunnen samenleven.

Dit groeiproces en deze permanente bijscholing vergen werk en dat gaat met vallen en opstaan. Daarvoor heb je hulp nodig. Als je zelfbewust genoeg bent om dat te aanvaarden, gaat het zo veel sneller. Je beseft hoe absurd en onnodig die terughoudendheid en defensieve houding zijn, omdat ze het proces alleen maar vertragen. Je beseft hoe absurd en onnodig het is om boos te zijn op diegenen die je op je fouten wijzen, omdat ze je alleen helpen groeien. Je bent toch ook niet boos op de leerkracht die je heeft leren tellen? Leer ervan, word beter. Laat je ego terzijde. Maak geen excuses en verontschuldig je wanneer het nodig is. Zo veel pijn doet het niet, beloofd.

Sabrine Ingabire is schrijfster, journaliste, activiste en studente. Je kan haar volgen op Facebook.