“‘Millennial, welkom in de Europese Unie!’

Ewald R. Engelen

© Iratxe Alvarez

Later deze maand is het weer zover: Europese parlementsverkiezingen. Op het spel staat niets meer of minder dan de ziel van Europa. Blijft het een neoliberaal economisch project waar multinationals het voor het zeggen hebben en dat vooral draait om het verwijderen van handelsbelemmeringen door eisen te versoepelen en standaarden te harmoniseren? Of wordt het een mens-, dier- en milieuvriendelijk samenwerkingsverband tussen autonome lidstaten, dat de bevoegdheden legt waar de grootste burgerparticipatie zich bevindt, namelijk op het nationale niveau? Dat is de keuze.

Onder de 373 miljoen Europese burgers die straks mogen stemmen bevinden zich dit keer miljoenen millennials die zich voor het eerst van hun leven over de Europese Unie mogen uitspreken. In 2014 was de opkomst van de 18-24 jarigen met 28 procent spectaculair laag. Vandaar dat de Europese instellingen en de fracties in het Europese parlement er veel aan is gelegen om ze dit keer wel naar de stembus te lokken.

Zo heeft de Europese Commissie een speciale Youth Portal opgezet om jonge kiezers te informeren over wat Commissie en Parlement doen voor jongeren. Zo houdt Eurobarometer een periodieke peiling onder jongeren. En heeft de sociaaldemocratische fractie een heuse Millennial dialogue on Europe gelanceerd die een veel gedetailleerder beeld moet geven van wat jongeren van Europa verwachten en hoe zij er over denken.

Meer Europa is voor millennials simpelweg een no-brainer.

Het zal niet verbazen dat uit zowel survey als dialoog blijkt dat millennials in overwegende mate positief denken over het Europese project, dat ze verdere integratie wenselijk vinden en dat ze zich grote zorgen maken over Brexit, euroscepsis en opkomend populisme. Per slot van rekening is dit de eerst generatie die is opgegroeid met de Europese Unie in haar huidige vorm. Voor hen zijn Interne Markt, Schengen en euro simpelweg onderdeel van het institutionele meubilair van hun wereld.

Voeg er spiegeltjes en kraaltjes aan toe als gratis roaming in de hele Europese Unie, Erasmus+ beurzen voor studenten die er twee tot twaalf maanden stage mee kunnen lopen of kunnen studeren in een andere lidstaat, reizen zonder paspoort in Schengen en reizen zonder te wisselen in de eurozone en je snapt dat de steun van jongeren voor de Europese Unie met pakweg tachtig procent veel hoger is dan onder de rest van de Europese burgers (55).

Meer Europa is voor millennials simpelweg een no-brainer. Zeker als je voor je nieuwsgaring over Europa afhankelijk bent van een pers die weinig kritisch is over het Europese project en die sceptici steevast als halve idioten afschildert die strooien met leugens en halfwaarheden, zoals al bijna drie jaar vaste prik is in de berichtgeving over bijvoorbeeld Brexit.

Het merendeel van de wetten en regels die Commissie en Parlement afscheiden, ademen de kortzichtige economische belangen van het Europese grootbedrijf.

Toch is het niet alleen goud wat er in de Europese Unie voor millennials blinkt. De Europese instellingen zijn ook verantwoordelijk voor regels en wetten die de toekomstige belangen van millennials zwaar schaden. Met zijn complexe, onoverzichtelijke besluitvormingsmachinerie is Europa namelijk een van de grootste lobbyparadijzen ter wereld, zoals de onvolprezen ngo Corporate Europe Observatory in rapport na rapport aantoont. Het merendeel van de wetten en regels die Commissie en Parlement afscheiden, ademen dan ook de kortzichtige economische belangen van het Europese grootbedrijf.

Een handjevol voorbeelden: de Europese emissiemarkt die de uitstoot van broeikasgassen door grootvervuilers moest tegengaan, is kapot gelobbyd door datzelfde grootbedrijf dat wist te bedingen dat er zoveel emissierechten in omloop kwamen dat de prijs van die rechten zo laag werd dat er feitelijk geen uitstootbeperking nodig waren en het grootbedrijf zijn productieprocessen dus niet hoefde aan te passen en niet op kosten werd gejaagd. De aandeelhouders van bedrijven als Shell, Total en Tata Steel waren voor de Europese Commissie belangrijker dan het klimaat.

Alles ter meerdere eer en glorie van het mondiale concurrentievermogen van de Europese bio-industrie.

Ander voorbeeld: de Europese landbouwsubsidies die ruim een derde van het jaarlijkse budget van de Commissie beslaan, gaan gepaard met stringente eisen op het gebied van doelmatigheid en efficiëntie. Daardoor zijn ze een van de belangrijkste oorzaken geweest voor de immense schaalvergroting die landbouw- en veeteelt sinds de jaren zeventig hebben doorgemaakt.

Factory farming, met zijn immense dierenleed, verlies aan soortenrijkdom, uitputting van grond en water, verschraling van de bio-diversiteit, grootschalige vernietiging van regenwouden in Latijns-Amerika en Azië voor de teelt van soja en palmolie, en de onnodige uitstoot van broeikasgassen waar de mondialisering van onze voedingsindustrie nou eenmaal mee gepaard gaat, zijn een direct gevolg van het Europese landbouwbeleid. Alles ter meerdere eer en glorie van het mondiale concurrentievermogen van de Europese bio-industrie.

Nog een voorbeeld: de Europese automobielindustrie heeft jarenlang meegeschreven aan regels voor de Interne Markt die de grootschalige verspreiding van dieseltechniek, waar Europese autofabrikanten een voorsprong in hadden, mogelijk moest maken. Tegenover de lage uitstoot van broeikasgassen stond echter een hoge uitstoot van zwaveldioxide. De frauduleuze oplossing voor dit probleem waren ingebouwde kastjes die het uitstootpeil tijdelijk verlaagden als er getest werd. Ook al was dit gegeven al jaren bekend bij de Europese Commissie, er moest Amerikaans onderzoek aan te pas komen alvorens de Commissie in actie kwam. Zo invloedrijk is de autolobby in Brussel. De winst van Volkswagen, Fiat en Renault is belangrijker dan de kwaliteit van de lucht in onze steden.

Een ander voorbeeld: de financiële crisis van 2008 is kunnen ontstaan doordat banken te weinig eigen vermogen bezaten om verliezen op te kunnen vangen en teveel hypotheken hadden kunnen doorverkopen om risico’s goed te kunnen inschatten. Wat doet de Europese Commissie tien jaar na de crisis? Die lanceert onder de vlag Kapitaalmarktenunie een ambitieus plan om de Europese financiële markten verder te integreren en het eerste wat ze in dat kader doet is een Europese markt voor verpakte hypotheekproducten lanceren die banken in staat stelt opnieuw op grote schaal hypotheken door te verkopen en tegelijk hun nog altijd schaarse eigen vermogen weer te verlagen. En waarom? Om “onze” grootbanken te laten concurreren met hun Amerikaanse evenknieën.

Het is de nagel aan de doodskist van de lokale democratie.

Nog een voorbeeld: het zogenaamde acquis communautaire, de pakweg vijftienduizend pagina’s aan wetten en regels die lidstaten moeten invoeren als ze lid worden van de Europese Unie en die ook wel bekend staat als gemeenschapsrecht, schrijft op allerlei terreinen regels voor die zo dwingend zijn dat individuele lidstaten er niet van mogen afwijken. Zo mag Nederland geen eenzijdig verbod op bepaalde soorten landbouwgif afkondigen omdat dat in strijd zou zijn met Europese regels. Momenteel wil de Commissie deze harmonisatie-eis ook toepassen op regels van lokale overheden, zoals gemeentes. Het betekent dat steden als Utrecht, Amsterdam en Barcelona de activiteiten van platformbedrijven als Airbnb en Uber niet meer eenzijdig aan banden mogen leggen als dat strijdig is met Europese regels. Het is de nagel aan de doodskist van de lokale democratie.

Door het rentebeleid van de Europese Centrale Bank vallen jongeren en jonge gezinnen die aan het begin van hun spaarcarrière staan steeds vaker tussen wal en schip.

Nog een voorbeeld: Europese marktregels hebben ertoe geleid dat alleen huishoudens met een inkomen van minder dan € 38.000 in aanmerking mogen komen voor een sociale huurwoning. Daarboven moet van Brussel de markt zijn werk doen. Het heeft in Nederland geleid tot een scherpe afname van het aantal betaalbare huurwoningen, terwijl koopwoningen door het rentebeleid van de Europese Centrale Bank bijkans onbetaalbaar zijn geworden. Daardoor vallen jongeren en jonge gezinnen die aan het begin van hun spaarcarrière staan steeds vaker tussen wal en schip. In een groeiend aantal lidstaten is het percentage jongeren dat tot op late leeftijd (50 plus) thuis blijft wonen sinds de crisis dan ook sterk toegenomen.

Om maar te zwijgen van de immense schade die het aangescherpte groei- en stabiliteitspact waarmee Brussel meende te moeten reageren op de eurocrisis heeft toegebracht aan arbeidsmarkt, verzorgingsstaat, infrastructuur, nutsbedrijven, onderwijs, zorg en uiteindelijk het vertrouwen van burgers in politiek en democratie. Daarvan hebben juist de millennials het meest te lijden gehad. Zij kijken aan tegen een toekomst van leeggeplukte pensioenpotten, fors hogere zorgkosten, duurder en slechter onderwijs, geen toegang tot de woningmarkt en waarschijnlijk steeds langer en steeds vaker werkend onder precaire arbeidscontracten, terwijl klimaatverandering steeds vaker voor extreem weer zal zorgen, de biodiversiteit verder achteruit zal hollen, de bodem- en waterkwaliteit verder zal afnemen, en de afnemende insectenpopulatie steeds vaker tot verstoringen in de productie van voedsel zal leiden. Welkom in de Europese Unie!

De boodschap moge duidelijk zijn: millennial, kijk in vredesnaam verder dan je smartphone lang is en besef dat het merendeel van de Europese wetten en regels allesbehalve jouw langetermijnbelang dient. Wie een groene, mens- en diervriendelijke toekomst wil, stemt dus niet op partijen die blind de religie van verdere Europese integratie belijden. Maar stemt juist op partijen die een einde willen maken aan het huidige neoliberale Europa. Wat dus niet wil zeggen dat ze daarmee per se tegen Europese samenwerking te zijn. Wie nee zegt tegen deze EU, kan bijvoorbeeld nog altijd ja zeggen tegen de EEG van voor 1992. En als je wil weten wat dat is, kijk je maar op wikipedia.