“‘Normalisering van onmenselijkheid in België moet stoppen’

Bleri Lleshi

© Brecht Goris​

Als de deur van de woonkamer open staat en ze tot in de gang kan geraken, dan kruipt ze op haar buggy. Ze zorgt eerst dat ze goed zit en dan roept ze ‘baba’. Ik weet dan dat het tijd is om met haar naar buiten te gaan. Meestal trekken we naar de park en soms gaan we inkopen doen of we maken een wandeling in de wijk.

Onze dochter is vijftien maanden jong. Zoals elk kind wil ze ruimte om te spelen en zoveel mogelijk nieuwe dingen zien. Beide zijn essentieel voor haar ontwikkeling. Ook al heb ik soms een lange dag achter de rug, ik heb de mogelijkheid om met haar buitenshuis te zijn en dingen te doen.

Kinderen in gesloten centra

Ik tracht me in te beelden hoe moet het zijn voor ouders en kinderen die opgesloten zitten in gesloten centra. Het is een moeilijke oefening, maar een ding weet ik zeker: ik zou me rotslecht voelen.

‘Laat mij hier uit, ik ben bang.’ Deze woorden van Angelica, een elfjarige meisje uit Ecuador, dateren uit 2007, maar raken mij nog steeds. Toen schrijnende verhalen zoals dat van Angelica naar buiten kwamen hebben politici eindelijk besloten om kinderen en hun ouders niet langer in kooien op te sluiten. Het feit dat België meermaals werd veroordeeld door Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) was de stok achter de deur. Zoals in 2010 voor de volgens het EHRM ‘onmenselijke behandeling’ van een Tsjetsjeense moeder en haar vier kinderen. (Bruzz, 19/01/10)

Kinderen opsluiten is een flagrante schending van de basisrechten van het kind. Ook wetenschappelijk onderzoek geeft alleen argumenten tegen het opsluiten van kinderen.

De huidige regering gaat tien jaar terug in de tijd nu ze opnieuw kinderen gaat opsluiten. De leefomstandigheden zijn erop verbeterd in vergelijking met 2007 meent Theo Francken (Knack, 12/09/17), staatssecretaris voor Asiel en Migratie, die de opsluiting van deze kinderen als een van zijn belangrijkste realisaties ziet.

Los van de leefomstandigheden, gaat het opsluiten van kinderen in tegen de grondrechten van het kind. Het is ook in strijd met artikel 3 van het  Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Kinderen opsluiten is een flagrante schending van de basisrechten van het kind. Ook wetenschappelijk onderzoek geeft alleen argumenten tegen het opsluiten van kinderen.

Wat die ‘verbetering’ betreft. Internationaal onderzoek in landen zoals het VK, Australië en Canada toont aan dat opsluiting in gesloten centra, ook in units zoals in Steenokkerzeel, voor kinderen diepe trauma’s en allerlei psychologische problemen oplevert. Volgens pedagoog Ilse Delruyn van UGent zijn de meest voorkomende problemen angst, depressie, posttraumatische stress en suïcidegedachten. (DS, 11/08/18)

Ik zie geen verbeteringen, wel integendeel. In de media wordt gesproken over opsluitingen van maximaal twee weken. Het is veel juister om over een maand te spreken want de opsluiting is verlengbaar met 14 dagen. Bovendien gaat de teller terug op nul als een poging tot deportatie van deze families mislukt. Een belangrijk detail dat haast niemand benoemt.

Wat ook niet wordt benoemd is wat deze opsluitingen doen met de ouders. Niet enkel de rechten van het kind maar ook die van de ouders worden geschonden, Meer bepaald het recht op familieleven zoals beschreven in artikel 8 van het EVRM.  Deze opsluitingen zijn een inbreuk op de waardigheid van elke ouder en een aanslag op de menselijkheid.

In de ban van dictators

Dit is niet het enige voorbeeld van schending van rechten. Vorige week was het drie jaar geleden dat het Maximilaanpark het gezicht werd van het falende beleid van de Belgische regering. Honderden vluchtelingen die vooral uit Syrië en Afghanistan kwamen, werden toen aan hun lot overgelaten.

Op geen enkele manier krijgen deze vluchtelingen bijstand van de overheid en Francken droomt ervan om carte blanche te krijgen zodat hij deze mensen kan ‘opruimen’. Want er is maar één oplossing volgens hem: ‘opsluiten en deporteren.’

Drie jaar later gaat het niet om Syriërs of Afghanen, maar om vluchtelingen uit landen zoals Soedan, Eritrea en Ethiopië. Deze vluchtelingen worden al meer dan twee jaar volledig in de steek gelaten en de overheid komt enkel tussen met razzia’s in het park. Op geen enkele manier krijgen deze vluchtelingen bijstand van de overheid en Francken droomt ervan om carte blanche te krijgen zodat hij deze mensen kan ‘opruimen’. Want er is maar één oplossing volgens hem: ‘opsluiten en deporteren.’ (Terzake, 08/08/18)

Deporteren dus naar landen zoals Soedan of Eritrea. Francken en de Belgische overheid zijn meermaals in internationale media gekomen omdat ze samenwerken met Omar al-Bashir, de Soedanese president, een dictator die voor het Internationaal Strafhof moet verschijnen voor misdaden tegen de mensheid en oorlogsmisdaden in Darfur. Tijdens die oorlog zijn 300.000 mensen vermoord en drie miljoen mensen moesten vluchten. (euobserver, 10/04/17) Dit hield onze regering niet tegen om een identificatieteam uit Soedan naar het Maximiliaanpark te laten komen. Soedan waar, volgens Human Rights Watch, onveiligheid, vervolgingen en martelingen heersen, was voor Francken ‘veilig’ genoeg om Soedanese vluchtelingen naartoe te deporteren. (HRW, World Report 2018: Sudan)

Hetzelfde is gebeurd met vluchtelingen uit landen zoals Eritrea waar de militaire dictator Isaias Afewerki al 25 jaar lang aan de macht is. Het is het land met de minste persvrijheid ter wereld waardoor we weinig weten over wat zich daar afspeelt. Maar volgens verschillende rapporten van onder andere de Verenigde Naties (2014 en 2016) en getuigenissen van vluchtelingen zijn martelingen, vervolgingen en verschillende vormen van slavernij dagelijkse kost. Het is daarom dat 12% van de bevolking het land heeft verlaten. (Eurozine, 12/07/18) Volgens Wall Street Journal is Eritrea is een van de snelst leeglopende landen ter wereld. (WSJ, 02/02/16)

Francken noemt deze vluchtelingen transitmigranten en zegt dat ze geen asiel willen aanvragen in België. Er zijn twee redenen waarom ze dit niet doen. Ten eerste ze willen herenigd worden met familieleden in het VK en als ze hier asiel aanvragen zullen ze toegewezen worden aan het eerste land van aanmelding. Ten tweede weten ze dat ze bij een aanvraag kunnen gedeporteerd worden. Ze wagen het dus niet om hier asiel aan te vragen. Dit zal je Francken nooit horen zeggen.

Deze vluchtelingen geen basisvoorzieningen bieden en hen deporteren, zijn manifeste schendingen van fundamentele principes van het internationaal vluchtelingenrecht. Een van die principes is het beginsel van non-refoulement: het verbod op terugzending naar een land waar de vluchteling vervolging te vrezen heeft of waar zijn leven of veiligheid in gevaar zijn. UNHCR heeft duidelijk gestipuleerd dat het non-refoulment principe geldt ook voor zij die geen asiel aanvragen. (UNHCR, 23/08/1977) Non-refoulment is een absoluut mensenrecht.

Normalisering van onmenselijkheid

Ondanks de flagrante en systematische schendingen van mensenrechten zet deze regering rustig haar beleid voort. Er zijn verschillende redenen hiervoor.

Ten eerste ligt het Belgische beleid grotendeels in lijn met het beleid van de Europese unie. België was een van de eerste Europese landen om een identificatieteam uit Soedan naar hier te halen, maar de Europese unie sluit al jaren deals met dictatoriale regimes zoals dat van al-Bashir en Afewerki. Een belangrijke deal voor de EU is de Khartoem Deal van 2014. Afrikaanse landen krijgen geld van Europa om vluchtelingen te beletten om dichterbij Europa te komen. Het gaat in totaal om twee miljard euro waarvan 215 miljoen euro naar Soedan zijn gegaan. (euobserver, 10/04/17)

Ondanks de flagrante en systematische schendingen van mensenrechten zet deze regering rustig haar beleid voort.

In 2015 sloot de EU een andere belangrijke miljardendeal, nu met Turkije, om Syrische, Afghaanse en Irakese vluchtelingen niet richting Griekenland te laten vertrekken. In 2016 werd een deal gesloten met Libië. Landen zoals Italië hebben al langer parallelle deals met Libië om boten tegen te houden. In 2008 al kreeg Khaddafi, toenmalige leider van Libië, 500 miljoen dollar van de Italiaanse premier Silvio Berlusconi. Dat in Libië de mensenrechten worden geschonden en dat er zelfs slavenmarkten bestaan, vormt geen probleem voor de EU. (Eurozine, 12/07/18)

De Europese landen willen zelfs een stap verder gaan. De EU is hopeloos op zoek naar een land dat een megagroot kamp wil oprichten aan de buitengrenzen van de EU. (Politico, 19/06/18) Dit zou voor de EU een ideale oplossing zijn want op die manier gebeurt de schending van de mensenrechten en internationale conventies niet langer in landen van de Europese unie, maar erbuiten. Elk van deze deals met de meest dictatoriale regimes en milities in de wereld gaan regelrecht in tegen de mensenrechten die Europa meent hoog te houden.

Ten tweede is er de verrechtsing en de groei van extreemrechts overal in Europa. Voor beide wordt een zondebok gezocht. Vluchtelingen en migranten zijn een gemakkelijke prooi. (Alain Touraine, 2010) Ook als extreemrechts niet aan de macht komt, zorgen ze er wel voor dat rechtse partijen, maar ook sociaaldemocraten, hun agendapunten rechtstreeks en onrechtstreeks overnemen en uitvoeren. In Oostenrijk is extreemrechts wel mee aan de macht. In Hongarije, Polen en Tsjechië zijn rechtse partijen aan de macht die wat betreft migratie en vluchtelingen hetzelfde discours en beleid hanteren als extreemrechts.

Campagnemateriaal van N-VA en Vlaams Belang

Via Ludo Rutten/Twitter​

Ten derde is er zoiets als de normalisering van dit onmenselijk beleid en van de schendingen van mensenrechten. Dat extreemrechts aan de macht komt vinden we normaal. Dat vluchtelingen worden teruggestuurd naar criminele dictaturen vinden we normaal. Dat België en de EU deals sluiten met dictatoren en milities vinden we normaal. Dat de Belgische politie een driejarige vluchteling op de schoot van haar moeder doodschiet vinden we normaal. Dat kinderen worden opgesloten in kooien vinden we normaal.

Dat extreemrechts aan de macht komt vinden we normaal. Dat vluchtelingen worden teruggestuurd naar criminele dictaturen vinden we normaal. Dat België en de EU deals sluiten met dictatoren en milities vinden we normaal. Dat de Belgische politie een driejarige vluchteling op de schoot van haar moeder doodschiet vinden we normaal. Dat kinderen worden opgesloten in kooien vinden we normaal.

Wat is de volgende schending die zal genormaliseerd worden?

Ten vierde is de politieke situatie er in België enorm op achteruit gegaan. De huidige Belgische regering met de N-VA als voortrekker heeft heel wat van het racistische zeventigpuntenprogramma van het Vlaams Belang gerealiseerd. (HLN, 13/02/15)

Maar het gaat niet enkel om de N-VA want Francken bijvoorbeeld voert uit wat in het regeerakkoord staat. De andere regeringspartijen MR, Open Vld en CD&V zijn medeverantwoordelijk. Francken is de poster boy van de normalisering van onmenselijkheid.

Wat de situatie in Europa en al zeker in België nog problematischer maakt is het feit dat er te weinig instellingen of instanties zijn die deze schendingen aankaarten of een halt toeroepen. De EU blijft blind voor de rampzalige gevolgen van haar beleid inzake vluchtelingen en migratie. Behalve van activisten, humanitaire en mensenrechtenorganisaties is er geen ander verzet zichtbaar. Ik weet niet of dit door onmacht, onwil of onverschilligheid is. Maar feit is dat het ontbreken van verzet tegen deze schendingen zorgelijk en zelfs gevaarlijk is. Vandaag zijn vluchtelingen en migranten de zondebok, maar zoals de geschiedenis aantoont zal de lijst blijven uitbreiden. Het is daarom dat de schendingen van rechten en verdragen niet enkel een probleem vormen voor vluchtelingen, maar voor elk van ons.

Treffend is dat de EU zich opwerpt als de grote verdediger van mensenrechten en ja, de EU heeft haar eigen Handvest van de Grondrechten en aanvaardt nog steeds de jurisdictie van het EHRM te Strasbourg. Maar diezelfde EU is die verplichtingen met beide voeten aan het tackelen en onafhankelijke instellingen worden steeds meer onder druk gezet om de politieke lijn te volgen. (euobserver, 10/04/17)

De situatie in België is nog explosiever omdat we geen Nationaal Instituut voor Mensenrechten hebben zoals vele andere landen. Er zijn geen instituties die deze regering en Francken een halt kunnen toeroepen. Dit is dramatisch voor de mensenrechten.

In België zijn er wel nog allerlei humanitaire en mensenrechtenorganisaties die hun stem laten horen, maar er wordt niet naar hen geluisterd. Integendeel: Francken discrediteert deze organisaties door ze te omschrijven als ‘opengrenzen-ngo’s met een links-activistische agenda’ (DS, 03/08/18). Artsen Zonder Grenzen, de Orde van Vlaamse Balies en zelfs rechters zijn ‘links-activisten’ volgens Francken. Nog problematischer is de druk die achter de schermen op hen wordt uitgeoefend door werkingsmiddelen en subsidies af te pakken.

Tijdens internationale conferenties werd me informeel bevestigd door hoge ambtenaren van de Dienst Vreemdelingenzaken dat ze onder druk worden gezet door Francken om zich te schikken naar zijn beleid. Ze durven hiermee niet naar buiten te komen omdat ze bang zijn. Ook andere ministers, zoals minister van Justitie Koen Geens, worden onder druk gezet om burgers rechten af te pakken zodat Francken vervolgens met dat straffe nieuws kan uitpakken.

België onder internationaal toezicht

Omdat de politieke situatie in België zwaar achteruit gaat en omdat hier geen waardige instituties zijn die hier iets aan kunnen doen is internationaal toezicht een van de mogelijke oplossingen. Inzake behandeling van vluchtelingen is België een van de Europese landen dat het vaakst werd veroordeeld door het EHRM, maar dit is onvoldoende om het beleid te wijzigen, zoals het voorbeeld van opsluiten van kinderen aantoont. Het is daarom dat alle instituties die instaan voor de bescherming van de mensenrechten geactiveerd moeten worden in België.

De Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties, Zeid Ra’ad al-Hussein, schrijft in een opiniestuk: “De legitimiteit voor mensenrechten wordt aangevallen en de toepassing van mensenrechtennormen zit in de verdrukking.” (Washington Post, 15/06/18) Dit is heel toepasselijk voor België en het is daarom zou hij België de nodige aandacht moeten geven.

Gezien de systematische en grote schaal van de schendingen van mensenrechten in België dient er een onderzoek geopend te worden bij het Internationaal Strafhof in Den Haag voor misdrijven tegen de menselijkheid.

Iemand die wel van zich laat horen is Dunja Mijatovic, de mensenrechtencommissaris voor de Raad van Europa, die onlangs scherp was voor België: “Kinderen mogen nooit opgesloten worden wegens hun migratiestatus, of die van hun ouders.” (HLN, 14/06/18) Het is niet de eerste keer dat de mensenrechtencommissaris scherpe woorden bovenhaalt tegen deze regering. Mensenrechtencommissaris Nils Muiznieks schreef in 2016 aan Francken: “De schade die (door kinderen) opgelopen wordt door opsluiting is uitgebreid gedocumenteerd en onder de aandacht gebracht door verschillende internationale mensenrechteninstellingen, onder meer bij de Verenigde Naties” (HLN, 19/12/16)

Ook UNCHR, de VN-vluchtelingenorganisatie, liet van zich horen: “UNHCR stelt dat het onderbrengen van kinderen in gesloten centra een schadelijke praktijk is die wereldwijd moet worden gestopt, ook in België”. (HLN, 10/08/18) De Hoge Commissaris voor vluchtelingen Filippo Grandi moet bijzondere aandacht besteden aan de situatie van Soedanezen, Eritreeërs en kinderen die opgesloten worden in België.

Het is broodnodig dat deze commissarissen en de instituties die ze representeren de flagrante schendingen in België en bij uitbreiding in de EU uitgebreid aan het licht brengen en de nodige druk zetten zodat hier een einde aan komt.

Gezien de systematische en grote schaal van de schendingen van mensenrechten in België dient er een onderzoek geopend te worden bij het Internationaal Strafhof in Den Haag voor misdrijven tegen de menselijkheid. Niet enkel al-Bashir en Afewerki dienen voor het Hof te verschijnen. Politici zoals Viktor Orban en Theo Francken die met deze militaire dictators samenwerken en de mensenrechten schenden zijn ook goed op weg richting Den Haag.

Deze acties zijn nodig zodat in België en binnen de EU mensenrechten niet langer worden geschonden, zodat kinderen niet langer in kooien worden opgesloten en zodat onmenselijkheid en schending van rechten niet langer genormaliseerd worden.

Behalve deze instellingen en commissarissen voor mensenrechten kan ook elk van ons een belangrijke rol spelen. Elke burger moet zijn menselijke verantwoordelijkheden en plichten ontdekken en cultiveren en alles op alles zetten zodat onmenselijkheid niet genormaliseerd wordt.

Bleri Lleshi is politiek filosoof en auteur van de bestsellers ‘Liefde in tijden van angst’ en ‘Inaya. Brief aan mijn kind’. Onlangs verscheen zijn nieuw boek ‘De kracht van hoop’. Zijn blog vind je hier en je kan hem volgen op Facebook en Twitter