“‘Omdat ik (onder andere) Vlaming ben’

Als jonge twintiger was ik ervan overtuigd dat ik banden kon doorknippen, dat ik kon zijn wie ik was, kon worden wat ik worden wou. Ik was maakbaar. Mijn toekomst was maakbaar.

Ik hoefde niet de hele tijd aan mijn afkomst herinnerd te worden. Ik wilde beschouwd worden als een gelijke. Ik wilde dat verleden niet voortdurend als een dikke wrat aan mijn lijf te voelen. Ik was wie ik was ondanks de toevalligheid van waar ik geboren was en waar ik terecht gekomen was.

Gaandeweg besefte ik echter dat we ons nooit helemaal kunnen loskoppelen van familie en verleden. Misschien lukt dat ten opzichte van nieuwe mensen in ons leven, voor een korte periode, en misschien op onze socialemediaprofielen, waar we een beeld van onszelf kunnen ophangen met extra filters om de pukkeltjes te camoufleren. Maar diep vanbinnen weten we dat we altijd een deel van ons verleden met ons mee zullen dragen. We zullen er vroeg of laat in ons leven weer mee geconfronteerd worden. Misschien als we zelf kinderen krijgen. Misschien eerder. Misschien later.

Of dat verleden nu positief of negatief is; of het draait om vluchten voor oorlog, gepest worden op school, de eerste keer dat je hartstochtelijk verliefd werd, een grootvader die collaboreerde met de Duitsers, een depressieve moeder, schaamte voor de armoede waarin je bent opgegroeid: het verleden gaat nooit voorbij.

Alles wat je met meedraagt, je pijn, verdriet en diep geluk, de verhalen die je deelt of net niet, dat alles maakt wie je bent en bepaalt je unieke identiteit.

‘We pikken het niet meer’

Ik besef nu dat ik pas als een gelijke kan (en wil) gezien worden als dat betekent dat ik dat doe met behoud van mijn geschiedenis, die van mijn ouders en voorouders. Ik besef dat als ik écht begrepen wil worden als individu, in het land waar ik woon en mijn energie in investeer, in het land waarvan ik gaandeweg heb leren houden en dat met vallen en opstaan van mij heeft leren houden, ik mijn eigen verhalen moet vertellen. Vanuit mijn perspectief.

In mijn ideale wereld zijn we niet bezig met het opdelen van mensen in groepen, gemeenschappen of categorieën. In wit en gekleurd, in mannen en vrouwen. In mijn ideale wereld is iedereen gelijk met behoud van zijn eigen unieke karakter en eigenschappen, en aanvaardt iedereen dat van elkaar. Maar tussen die ideale wereld en de echte wereld gaapt een diepe kloof, waaruit toenemend een woedend geluid opstijgt. Maar ik laat me daar niet door kisten. Ik kan ervoor kiezen daar ongelukkig van te worden, doodongelukkig zelfs, maar heb geleerd dat diepe pijn vele inzichten kan verschaffen en me soms meer troost biedt dan kortstondig geluk.

Meerderheden en dominante gemeenschappen moeten zich bewust worden van de posities die ze zichzelf toe-eigenen, en anderen afpakken.

Meerderheden en dominante gemeenschappen moeten zich bewust worden van de posities die ze zichzelf toe-eigenen, en anderen afpakken. Het gaat erom dat velen onder ons nooit stil hebben hoeven te staan bij dit soort systematische discriminatie – vaak onbedoeld –, omdat zij door dat systeem juist altijd beschermd zijn geweest en dat vanzelfsprekend achten. Als witte mens ga je vaak uit van de evidentie dat iets jou toebehoort. Dat dat normaal is. Omdat je dat ook aangepraat is: jij bent een échte Belg, jij wordt voor een jobinterview uitgenodigd, jij krijgt het voordeel van de twijfel. Voor een gekleurde Belg is dat niet altijd zo. Waarom?

Alles en iedereen is met elkaar verbonden en we leren pas door elkaar als spiegel van elkaar te zien. Als gekleurde mensen tegenwoordig zeggen: ‘We pikken het niet meer, we eisen verontschuldigingen voor de zoveelste discriminatie’, zonder je dan niet af omdat het je kwetst of boos maakt, omdat je vindt dat ze te veel plek opeisen. Vraag je af waarom het je kwetst. En vraag je af waarom het hen kwetst. Waarom ze die plek willen opeisen. Luister naar wat die persoon te vertellen heeft, in plaats van het van je af te schuiven.

Argumenteer als je het niet met hem eens bent. School je bij. Leer communiceren. Op een volwassen, hoffelijke manier. Toon je engagement door óók een ander de kans te geven eindelijk voor zichzelf op te komen. Alleen zo kunnen we een toekomst uitbouwen die inclusief is en samenwerkingen aangaat met elkaar.

Ridiculiseer daarom mensen en afkomsten niet. Ook niet die van jezelf.

Veilig oversteken

Het is van groot belang om je eigenheid te behouden in onze veranderende samenlevingen waar weinig houvast lijkt te zijn. Er is niks mis met eigenheid. Met mensen die hun eigen talen spreken, hun eigen geloof hebben. Hun eigen ideologie hebben. Zolang dat niet een ander zijn vrijheid in de weg staat. Zolang het mensen niet onderling probeert te verdelen.

Stel je realiteit en privileges in vraag. En wordt een bondgenoot of medeplichtig voor diegenen waarvoor dat niet evident is.

Leer situaties niet enkel vanuit je eigen bril en eigen belangen te bekijken omdat de andere mening je vreemd in de oren klinkt.

Ga voorbij je angsten.

Openstaan voor een ander wil niet zeggen dat je je moet aanpassen aan de ander, dat je je jezelf moet spiegelen aan die ander zijn gedrag. Het is een teken van beschaving.

Stel vragen aan mensen als je iets niet begrijpt, trek niet gelijk je eigen conclusies, omdat je nooit die andere kant hebt waargenomen.

Probeer je bij te scholen door over onderwerpen te lezen die ver van je bed lijken.

Openstaan voor een ander wil niet zeggen dat je je moet aanpassen aan de ander, dat je je jezelf moet spiegelen aan die ander zijn gedrag. Het is een teken van beschaving.

Wanneer je op een kruispunt staat, kijk je eerst links dan rechts en nog een keer links, om de situatie in te kunnen schatten om veilig over te steken.

Verwerk eerst alle info, vooraleer je een stap naar de overkant zet. We leven in tijden van overcommunicatie, van nepnieuws, van kantentrekkerij. Leer op je instincten vertrouwen dat een verhaal altijd meerdere invalshoeken heeft. Strijd ervoor om die invalshoeken te kunnen bewaken en te kunnen behouden, voor jezelf en voor anderen, zodat we niet omvergereden worden door een bulldozer omdat we vergeten zijn te kijken vóór het oversteken.

__Dit artikel werd geschreven voor het zomernummer van MO*magazine. Voor slechts €28 kan u hier een jaarabonnement nemen!