“‘Over mannen en hun dierbaar geweld’

Ik begeef me andermaal op glad ijs (en ik kan eigenlijk niet schaatsen). Sommigen zullen zeggen dat ik onbewust een te positief beeld heb van vrouwen. Het zou best kunnen. Maar, ik begrijp het dus eigenlijk niet, dat meisjes ten strijde trekken.

Het was nog in het nieuws de voorbije dagen, door een rapport van de Raad van Europa waar Kamerlid Dirk Van der Maelen aan meewerkte.

Het ging onder meer over jonge meisjes die naar Syrië vertrekken om daar IS te vervoegen. Ze trekken naar een plek waar ze op alle mogelijke manieren zullen ‘gebruikt’ worden en waar ze hun ‘plaats’ moeten kennen. Ze kiezen er blijkbaar voor om ondergeschikt te gaan leven, en zich ten dienste te gaan stellen van ‘echte mannen’.

Dat mannen in een uitvergrote machowereld willen wonen, tot daaraan toe, maar vrouwen?

Zo geformuleerd klinkt het nog duizendmaal vriendelijker dan de waarschijnlijk vreselijke realiteit waarin ze terecht zullen komen. Met mijn beperkte intellectuele capaciteiten denk ik dan soms: dat sommige mannen ervan dromen om in een bijna grotesk uitvergrote machowereld te gaan wonen, tot daaraan toe, maar dat vrouwen ervoor kiezen, dat gaat mijn verstand te boven.

Er kan ongetwijfeld daarvoor een hele batterij psychologische en sociologische verklaringen op mij losgelaten worden, maar toch… Mijn hoofd blokkeert volledig.

Onzekerheid verhullen

Ik heb al langer het gevoel dat in de eindeloze reeks boeiende beschouwingen over IS en de radicalisering de dimensie mannelijkheid relatief weinig aandacht krijgt. Er zijn mechanismen aan de gang waardoor kwetsbare mensen een (soms extreme) identiteit zoeken waardoor ze hun innerlijke onzekerheid of vervreemding kunnen overwinnen.

Mannen hebben moeite met hun eigen twijfels en kwetsbaarheid en met de onvatbaarheid van anderen.

Dat lijkt me op zich allemaal nogal begrijpbaar. Ik ben ooit ook jong geweest, op zoek naar een plekje van zinvolheid in een wereld die ik niet altijd kon vatten. (Misschien ben ik nog wel altijd op zoek, maar zoek ik anders, en ben ik gaan beseffen dat het zoeken beter is dan het vinden.) Maar moeten we daarom impliciet aanvaarden dat sommige mannen zo vanzelfsprekend overstappen naar een zo uitvergrote vorm van een bepaald soort mannelijkheid?

Ik heb altijd het gevoel dat aan de basis van veel vormen van structureel mannelijk geweld veel onzekerheid ligt. Mannen hebben zo’n moeite met hun eigen twijfels en kwetsbaarheid en met de onvatbaarheid van anderen (vrouwen of mannen) dat ze alleen door een agressieve objectivering van die andere hun eigen twijfel kunnen overwinnen. Zoveel systemen, of ze nu religieus of cultureel of hoe dan ook geïnspireerd zijn, lijken te zijn gemaakt om mannen tegen hun eigen driften te beschermen.

Het onderliggend beeld is dat die mannelijke drift per definitie niet controleerbaar zou zijn, wat dan moet worden opgevangen door de vrouwen. Vrouwen mogen niet uitdagen, vrouwen mogen geen eigen seksualiteit hebben, want dat is bedreigend voor mannen. (Ik had bijna gezegd ‘What the fuck!’, maar dat zou een niet geheel juiste woordkeuze zijn in dit verband.) Het lijkt me zo’n zielige visie op wat mannen zijn of kunnen zijn. Anderen moeten iets doen om ons tegen onszelf te beschermen, ZUCHT! De verantwoordelijkheid voor wie we zijn, leggen we zo buiten onszelf.

In de spiegel kijken

De verantwoordelijkheid bij anderen leggen is al te gemakkelijk (en ook niet erg stoer eigenlijk). Om maar iets te zeggen, de eindeloze keten van seksueel geweld van mannen tegen vrouwen is geen ‘vrouwenprobleem’, het is een mannenprobleem. Het is in wezen zo kinderlijk, te denken dat mannen die wel de hele kosmos willen bedwingen, niet in staat zouden zijn om zichzelf een beetje in de hand te houden…

Waarom moeten zoveel mannen altijd de hele wereld betrekken in hun zoektocht naar identiteit?

De wereld van de IS-flippo’s lijkt me ook zo’n extreme uitvergroting van mannelijke angsten, die moeten worden overgecompenseerd. Er zijn dan ook nog eens meisjes die blijkbaar in een of andere dubbele compensatie of zo hun eigen innerlijke leegte of twijfel overstijgen door te kiezen voor een extreme onderwerping aan iemand die ‘nog’ een ‘echte’ man is… Brrrr…

Het lijkt me soms dat velen nogal gemakkelijk aanvaarden dat mannen zo willoos of machteloos zijn dat een opgeblazen machismo onvermijdelijk is of zo. Waarom eigenlijk?

Dat mensen, mannen in dit geval, een identiteit zoeken is goed. Maar waarom moeten zoveel mannen altijd de hele wereld betrekken en gebruiken in die zoektocht?

Ga desnoods wat met boomstammen heen en weer gooien met een kilt aan, maar laat andere mensen verder met rust, en knal ze vooral niet af.

Het is zo ongelooflijk frustrerend en beschamend en vermoeiend, dat immense spoor van vernieling dat zoveel mannen al hebben nagelaten doorheen de geschiedenis. Soms denk ik dat mannen zelf wat meer zouden moeten doen om die vreselijke erfenis te keren.

Testosterondampen

Als ik iemand als Erdogan of Poetin op het scherm zie, is het alsof de testosterondampen uit mijn televisie komen. Het is zo ongelooflijk zielig en potsierlijk allemaal. En het is tegelijk zo merkwaardig dat zovelen (mannen en vrouwen) blijkbaar willen geloven in dat beeld van de ‘sterke man’.

Waarom zou een sterke man niet nog veel meer een man kunnen zijn die verantwoordelijkheid neemt voor zijn eigen twijfels en niet al dat gedoe nodig heeft om zichzelf te zijn? Waarom zouden we niet als maatschappij leren dat het goed is om op een rustige manier te twijfelen? Waarom zouden we niet kunnen leren dat het goed is om onaf te zijn, rafelig en stotterend? Dat het kan, zag ik ook onlangs nog in het journaal.

Het ging over stereotiepen op school. Enkele jonge gasten vertelden op een heel rustige manier dat ze geen behoefte hadden om al te zeer ‘de man’ te zijn, dat ze gewoon zichzelf waren.

Mannelijkheid kan zo mooi zijn. Zoveel mannen doen het anders, en gebruiken hun energie op een goede manier. Of je nu man of vrouw bent, waar je identiteit op de glijdende schaal tussen wat een vrouw en een man zou kunnen zijn zich ook bevindt, er kunnen mooie dingen verbonden worden met wat je ‘mannelijke’ energie zou kunnen noemen. Dingen als luchtkastelen bouwen en tegen imaginaire windmolens gaan vechten, oplossingen bedenken voor problemen waarvan je je nog niet eens bewust was, stoer doen met een klein hartje, tegen elkaar opbotsen en door allerlei vormen van modder rollen, in alle breedte voor iemand gaan staan als de wind te heftig is en ervoor zorgen dat jouw kleine meid of jongen zich veilig kan voelen. Er is zo veel, en het kan zo ontroerend zijn.

Het zou fijn als nog meer mannen mee gaan zoeken naar manieren van jezelf zijn waarvoor je anderen niet moet schaden. Het zou fijn zijn als we actief alternatieven of uitwegen zoeken uit allerlei maatschappelijke systemen waarin je blijkbaar een ‘echte’ man moet zijn om ‘iemand’ te zijn. Het zou zoveel beter kunnen, toch?